سوغات سنندج به شیرینی عسل و به زیبایی کوهستان

در یکی از سفرهای چند روزه به سنندج، وارد روستایی شدم که همه زنان آن به بافت گلیم شهرت داشتند، گویی از سر انگشتانشان هنر می‌بارید. تنوع بافت و رنگ به‌قدری بود که نمی‌توانستم برای خرید یکی از آن‌ها تصمیم بگیرم. این سفر برای من تنها شامل بازی رنگ‌های زیبای گلیم و جاجیم و قالی نبود، بوی خوش نان برنجی تازه که با روغن اصل کرمانشاهی پخته شده بود، تمامی کوچه پس کوچه‌های روستا را پُر می‌کرد و من تنها چیزی که می‌خواستم یک گلیم پهن شده در پهنه کوهستان و یک ظرف نان برنجی و عسل طبیعی کردستان بود. تجربه دلنشینی بود و به همین دلیل در این مقاله از مجله گردشگری علی‌بابا شما را با انواع سوغات سنندج و صنایع دستی کردستان آشنا خواهم کرد.

خوردنی‌های سنندج؛ طعم‌هایی که تاکنون تجربه نکرده‌اید

سوغات خوراکی سنندج بسیارند اما برخی از آن‌ها نه تنها در میان گردشگران ایرانی شناخته‌ شده‌اند بلکه به‌عنوان سوغات توسط گردشگران خارجی نیز خریداری می‌شوند. یکی از مهم‌ترین مزایای خوردنی‌های سنندج، ماندگاری بالا و استفاده از مواد اولیه طبیعی و ارگانیک است. در ادامه برخی از سوغات خوراکی سنندج که محبوبیت فراوانی دارند به شما معرفی خواهند شد.

۱- سقز، آدامس طبیعی

سقز شیره غلیظ درخت پسته وحشی است که در زبان محلی به آن “بنه” می‌گویند. این درخت‌ها اغلب در مناطق کوهستانی کردستان، کهکیلویه و بویراحمد، ایلام و کردستان وجود دارند و در فصل پاییز از شکاف ایجاد شده روی تنه درخت صمغی سبز رنگ، غلیظ و چسبناک خارج می‌شود. این شیره غلیظ پس از انجام فرایند تصفیه به رنگ زرد روشن درآمده و ترکیبات غیرخوراکی و روغنی آن حذف می‌شود.

از جمله مهم‌ترین خواص این سوغات سنندج می‌توان به کمک به رفع بوی بد دهان، هضم بهتر غذا، مقوی معده، ملین و اشتهاآور اشاره کرد. جویدن سقز برای طحال و کبد بسیار مفید بوده و به عملکرد سریع‌تر و بهتر این اعضا کمک می‌کند. از خواص آنتی‌بیوتیکی سقز می‌توان برای درمان زخم‌معده استفاده کرد. علاوه‌براین، مخلوط سقز با پیه‌آب برای جلوگیری از شکنندگی ناخن‌ها کاربرد دارد. از مخلوط سقز با روغن زیتون نیز برای کاهش سوزش و خارش بدن استفاده می‌شود و مالیدن آن روی زخم به کاهش درد کمک می‌کند.

۲- شیرینی کنجدی

شیرنی کنجدی که اهالی کردستان به آن شیرینی کنجدی گزانگبین یا کنجدی گزو نیز می‌گویند، یکی از محبوب‌ترین سوغات سنندج است که از مواد اولیه طبیعی مانند کنجد و شهد انگبین تهیه می‌شود. این سوغات کردستان به‌دلیل وجود انگبین و کنجد خواص بسیاری دارد.

انگبین شهد حشره‌ کوچکی است که روی ساقه‌ یا برگ‌های درخت انگبین نشسته و مانند زنبور عسل، شهدی غلیظ و چسبناک تولید می‌کند. از جمله خواص درمانی شهد انگبین می‌توان به ویتامین D و کلسیم اشاره کرد. از طرفی گزانگبین در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌هایی چون نرمی‌استخوان بسیار مفید بوده و مصرف مقدار کم آن مانند یک داروی طبیعی برای درمان یبوست عمل می‌کند. از دیگر خواص این شهد طبیعی می‌توان به پیشگیری از ابتلا به سرطان به‌دلیل وجود سطح بالایی از منیزم اشاره کرد.

کنجد نیز به‌دلیل وجود فیتواسترول‌ها یک کاهنده قوی و طبیعی کلسترول بد خون بوده و به‌همین‌دلیل نیز از بروز بیماری‌های قلبی-عروقی جلوگیری می‌کند. کنجد منبعی غنی از مواد معدنی مانند آهن، فسفر، کلسیم، منگنز، منیزیم، مس و پتاسیم است. بنابراین شیرینی کنجدی یکی از مقوی‌ترین انواع سوغات خوراکی کردستان خواهد بود.

۳- کاک مخصوص

کاک نوعی شیرینی ساده اما فوق‌العاده خوشمزه سنندج است که از لایه‌های بسیار نازک خمیر تهیه می‌شود. برای تهیه کاک مخصوص از مواد اولیه ساده‌ای چون آرد گندم، پودر قند، تخم مرغ، روغن حیوانی یا روغن گیاهی، دارچین و پودر هل استفاده می‌شود. کاک یکی از انواع سوغات سنندج است که در عین سادگی مواد اولیه، بسیار لذیذ بوده و برای اعیاد و مراسم‌های مختلف استفاده می‌شود. این شیرینی به دلیل اینکه از لایه‌های بسیار نازک خمیر تشکیل شده، بسیار شکننده است و در اثر فشار دست خرد می‌شود.

۴- نان برنجی از سوغات سنندج

نان برنجی از جمله سوغات سنندج است که محبوبیت خاصی بین تمامی ایرانیان و حتی گردشگران خارجی دارد. این شیرینی خوش‌مزه به‌دلیل استفاده از روغن کرمانشاهی، طعم و بویی بی‌نظیر دارد. پیشینه پخت نان برنجی در استان کرمانشاه به بیش از ۱۵۰ سال پیش بازمی‌گردد. گفته‌ها حاکی از آن است که شهر کرمانشاه به‌دلیل قرارگیری در مسیر جاده ابریشم و کربلا، محل عبور زائران بسیاری بوده و مردم کرمانشاه به فکر پخت شیرینی‌ای افتادند که ماندگاری بالایی داشته باشد و بتوان از آن در سفر استفاده کرد، و این چنین بود که پخت نان برنجی آغاز شد.

از جمله مواد اولیه مصرفی برای تهیه این سوغات کردستان می‌توان به آرد گندم، آرد برنج، پودر قند یا پودر شکر، گلاب، تخم مرغ، روغن جامد و روغن کرمانشاهی اشاره کرد.

۵- بادام سوخته

بادام سوخته از جذاب‌ترین سوغات سنندج است که می‌توانید آن را در استان‌های دیگر نیز خریداری کنید. برای تهیه این شیرینی‌ خوشمزه تنها از بادام و شکر استفاده می‌شود و بادام‌ها با روکشی از شکر کاراملایز شده پوشانده می‌شوند. در بسیاری موارد بادام سوخته به صورت صفحه‌ای بسته‌بندی می‌شود اما در برخی استان‌ها آن را به صورت لوله‌ای آماده می‌کنند. به این ترتیب مصرف این سوغات کردستان راحتتر نیز خواهد بود.

برخی از تولیدکنندگان محلی از عسل نیز در تهیه بادام سوخته استفاده می‌کنند که باعث ایجاد طعمی بی‌نظیر در کنار ترکیب خواص عالی بادام درختی و عسل می‌شود.

۶- عسل طبیعی از سوغات سنندج

عسل طبیعی کردستان یکی از بهترین انواع سوغات سنندج است که در کوهپایه‌های این شهر زیبا تولید می‌شود. همان‌طور که می‌دانید کردستان جزو مناطق کوهستانی کشور است و در فصل بهار مملو از گل‌های وحشی و متنوعی خواهد بود که منبع تغذیه زنبورهای عسل است. به‌دلیل این تنوع بالای گل‌های وحشی و همین‌طور خوراک کاملاً طبیعی زنبورهای عسل این منطقه، عسل طبیعی کردستان به‌عنوان یکی از بهترین انواع عسل‌ها در ایران شناخته می‌شود.

تولید عسل طبیعی شاید سرمایه زیادی در ابتدای امر نخواهد، اما زحمت تولید آن بسیار بیشتر از عسلی است که در آن زنبورها با شکر تغذیه می‌شوند. از طرفی خواص عسل طبیعی قابل قیاس با عسل مصنوعی نیست و به‌عنوان یک محصول ارگانیک و طبیعی، خواص درمانی بسیاری دارد. از جمله انواع عسل طبیعی که در کردستان تولید می‌شود می‌توان به عسل وحشی تنه درخت یا عسل وحشی روی صخره‌ها، عسل کوهستانی شامل عسل گون و آویشن و عسل کوزه‌ای اشاره کرد.

صنایع دستی سنندج؛ سوغات زیبای شهر

صنایع دستی کردستان از جمله سوغات ماندگاری است که می‌توانید برای روح بخشیدن به گوشه‌ای از خانه آن را از محلی‌ها خریداری کنید. تنوع بالای صنایع دستی در این شهر کوهستانی باعث شده تا در زمان انتخاب اندکی وسوسه شوید که همه آن‌ها را خریداری کنید. این همان حسی است که من در آخرین سفرم به کردستان داشتم. در ادامه برخی از محبوب‌ترین صنایع دستی کردستان معرفی می‌شود تا راحتتر بتوانید از میان آن‌ها یکی را به‌عنوان سوغات یا هدیه انتخاب کنید.

۱- نازک کاری از سوغات سنندج

هنر نازک کاری از آن جهت در استان سنندج قابل توجه است که این خطه سرسبز و کوهستانی پوشش جنگلی گسترده‌ای داشته و همین امر باعث شده تا چوبی که برای صنایع دستی سنندج استفاده می‌شود، بسیار متنوع باشد چون تنوع بافت و رنگ عامل مهمی در شکل‌گیری یک اثر هنری زیبا است. قدمت نا‌زک‌کاری به ۱۸۰ سال پیش بازمی‌گردد و استاد بزرگ نعمت‌الله نعمتیان از پایه‌گذاران این هنر در استان کردستان بوده است.

از هنر نارک کاری برای ساخت وسایل تزیینی و کاربردی مانند قلم‌دان، رحل قرآن، تخته شطرنج، تخته نرد، جاسیگاری و قوطی سیگار، جعبه جواهرات و جعبه آرایش، قاب عکس، قاب عینک و بسیاری وسایل دیگر استفاده می‌شود. چوب‌های رایج برای تهیه این صنایع دستی چوبی کردستان شامل گردو، سنجد و کیکم و ریشه یا گره این درختان است.

۲- پارچه بافی سنتی

پارچه بافی سنتی در کردستان قدمتی دیرینه دارد و تنوع پارچه‌هایی که بافته می‌شوند نیز مثال‌زدنی است. از نمونه‌ پارچه‌های سنتی که به‌عنوان صنایع‌دستی کردستان شناخته می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشار کرد.

• جاجیم بافی: جاجیم بافی هنری است که تقریباً همه اهالی روستاهای کردستان به آن مشغول هستند. جاجیم به‌‌عنوان اصلی‌ترین صنایع دستی سنندج در دو نوع کلی جاجیم راسته و جاجیم شقّه بافته می‌شود. تفاوت اصلی جاجیم راسته و شقّه در نقوش هندسی و بافت کار است. جاجیم‌های شقّه معمولاً نقش و نگار بیشتری دارند.
• شال بافی: از هنر شال بافی بیشتر برای دوخت لباس‌های محلی مردانه (چوخورانِک)، کلاه، پابند، جوراب و دستکش استفاده می‌شود. پارچه‌های این صنایع دستی سنندج معمولاً به رنگ‌های طبیعی شامل خاکستری، مشکی، کرم روشن و تیره و قهوه‌ای بافته می‌شوند.
• سجاده بافی: سجاده یا جانماز از دیگر دست‌بافت‌های هنرمندان کردستانی است که با استفاده از کارگاه‌های موج بافی، بافته می‌شود.
• موج بافی: در کردستان به رختخواب‌پیچ، موج می‌گویند و از این پارچه بیشتر در فصول سرد سال به‌عنوان پوششی برای کرسی استفاده می‌شود. البته در برخی موارد حکم پرده را نیز داشته و به‌دلیل بافت منسجم از ورود سرما به داخل خانه جلوگیری می‌کند.

۳- کلاش بافی

مردم محلی کردستان به گیوه بافی، کلاش بافی می‌گویند و قطعاً در مراسم‌های مختلف کردها دیده‌اید که مردان کرد، لباس‌های محلی با گیوه‌هایی سفید و زیبا می‌پوشند. این گیوه‌ها یا کلاش‌ها، پاپوش‌هایی با قدمتی هزارساله است که علاوه‌بر دوام بالا، بسیار سبک و راحت بوده و حتی کفی آن‌ها به گونه‌ای بافته می‌شود که به‌راحتی گودی کف پا را می‌پوشاند.

یکی از نکات جالب کلاش این است که لنگه چپ و راست ندارد، بنابراین کفش‌های شما هیچ‌وقت لنگه‌به‌لنگه نخواهد شد. کلاش در حال حاضر یکی از محبوب‌ترین سوغات یا صنایع دستی سنندج است.

۴- تنبورسازی

تنبور که به آن تمبور نیز گفته می‌شود از جمله سازهای زهی زخمه‌ای قدیمی ایرانی است که در کردستان ساخته می‌شود. قدمت این ساز به حدود ۵ الی ۶ هزار سال پیش بازمی‌گردد و این موضوع را می‌توان از قدمت مجسمه‌های سنگی و آثار باستانی شوش اثبات کرد. برای ساخت این ساز از چوب درخت توت استفاده می‌شود. تنبور از یک کاسه نیمه گلابی با دسته‌ای بلند تشکیل شده، ۳ سیم اصلی دارد و طول کلی آن بین ۷۰ تا ۸۰ سانتی‌متر است.

۵- گلیم و قالی بافی

گلیم و قالی از جمله مهم‌ترین صنایع دستی و سوغات کردستان است که این روزها بیشتر توسط گردشگران به عنوان سوغات خریداری می‌شود. استفاده از مواد اولیه مرغوب مانند پشم و رنگ‌های طبیعی و ثابت، باعث شده تا این صنایع دستی محبوبیت چشم‌گیری در میان گردشگران داشته باشد. برای پود گلیم از نخ پشمی دولای ‌تابیده و برای تار آن نیز از نخ پنبه‌ای استفاده می‌شود. نقوش معمولاً ذهنی است و رنگ‌های بکار رفته در گلیم و قالی نیز معمولاً شامل قرمز، صورتی، سبز، آبی، سرمه‌ای، عنابی، زرد، قهوه‌ای، زیتونی و سیاه است.

۶- دف از سوغات سنندج

دف یکی دیگر از صنایع دستی کردستان است که حتماً در مراسم‌های خاص این سرزمین زیبا آن را در دستان زنان کرد دیده‌اید. دف از یک قاب چوبی گرد تشکیل‌ شده که در یک طرف آن پوست با چند گُل‌میخ فلزی یا سریش محکم می‌شود. دف در استان‌های مختلف معمولاً به یک شکل ساخته شده و تنها تفاوت آن‌ها می‌تواند در استفاده از زنجیر، زنگوله و حلقه یا نوع پوست بکار رفته باشد.

سوغات سنندج خاطره‌ای شیرین و سنتی دلنشین

سوغات خوراکی و صنایع دستی سنندج از جمله مواردی است که یاد و خاطره هم‌صحبت شدن با کردهای غیور و سفری چند روزه به محیطی زیبا، منحصر‌به‌فرد و کوهستانی را برای شما تداعی می‌کند. طبیعت زیبای این منطقه چشمان شما را خیره کرده و مهمان‌نوازی و محبت روستاییان شیفته‌تان خواهد کرد. در این مقاله درباره سوغات خوراکی و صنایع دستی کردستان اطلاعاتی در اختیارتان قرار گرفت تا شاید راهنمایی باشد برای شما و دیگر گردشگرانی که به این منطقه زیبا سفر می‌کنند. اگر قبلاً به کردستان سفر کرده‌اید و سوغات خوراکی یا صنایع دستی دیگری خریداری کردید که در این مقاله به آن اشاره نشده، نام آن را برای ما بنویسید تا دیگران نیز با این سوغات آشنا شوند.