راستین گشت | مجله و پایگاه گردشگری
ردشدن از زیر قرآن یکی از آداب مسافرت ما ایرانی‌هاست که هنوز هم پابرجاست و مزین به ریختن یک کاسه آب. مسافر از زیر قرآن رد می‌شود و او را به خدا می‌سپاریم تا دوباره به سلامت برگردد. حالا فکرش را بکنید که حاکم شهر این رسم را گره زده است به اجبار ساخت دروازه قرآن در روزگاری که می‌زیستند.
ساخت دروازه دورتادور شهرها برای محافظت از شهر و مشخص‌کردن حد و حدود آن. اگر می‌خواهید این بار که سفر به شیراز داشتید و در مسیر دروازه قرآن تا آرامگاه حافظ قدم زدید و لذت بردید، با آگاهی بیشتر درباره این طاق قرآنی یا همان دروازه قرآن مشهور باشد، این گزارش را در مجله گردشگری راستین گشت بخوانید و قبل از سفر واقعی، سفری خیالی داشته باشید به شهر باغ‌ها و بناهای کهن.
قدمت دروازه قرآن شیراز چند سال است؟
قرآن دروازه قرآن در حال حاضر کجاست؟
دروازه معروف شیراز؛ تلاقی معماری و دین‌داری
دروازه‌ها همه در خروجی‌های پررفت‌وآمد شهرها ساخته می‌شدند؛ جایی که آمدوشد مسافران و بازرگانان بیش از بقیه نقاط بود. دروازه قرآن هم به پیروی از این قانون در شمال شهر شیراز ساخته شد. در تنگ الله‌اکبر و میان کوه چهل‌مقام و کوه باباکوهی. از سمت این دروازه افراد به‌سمت کمربندی و جاده مرودشت می‌رفتند یا از این مسیر وارد می‌شدند.
حاکم شهر دستور داد قرآنی را سردر دروازه بگذارند تا خدا همه را به سلامت نگه دارند. اهمیت معنوی دروازه قرآن به‌قدری بود که مردم ابتدای هر ماه قمری کنار آن جمع می‌شدند تا تمام ماه را در پناه او باشند.
دروازه قرآن یکی از نمونه‌های برجسته توجه به حضور خدا در همه ابعاد زندگی ایرانی‌هاست، حتی وقتی قرار است دروازه‌ای برای شهر بسازند. دروازه‌ای که شکوهی از معماری ایرانی اسلامی را به نمایش می‌گذارد؛ دروازه‌ای تشکیل شده از یک دهنه بزرگ که دو دهنه کوچک در دو سوی آن قرار گرفته‌اند. راه‌پله‌ای که به اتاق بالای دروازه می‌رود در دهنه غربی است. اتاقی که سه پنجره مشبک کاشی‌کاری‌شده دارد و قرآن حافظ مسافران در آن جای گرفته است. در دهنه شرقی، «حاج حسین ایگار» آرمیده است و البته خود دروازه الان یکی از جاهای دیدنی شیراز شده است.
آنچه خوبان همه دارند، دروازه قرآن یک‌جا دارد
شیراز جز دروازه قرآن چند دروازه دیگر هم داشته است؛ دروازه اصفهان، دروازه سعدی، دروازه قصابخانه، دروازه کازرون و دروازه شاه داعی‌الله، اما تنها همین یکی مانده است. البته از بین بی‌شمار دروازه‌های شهرهای ایران که خراب شده است تنها همین یکی مانده‌است و شاید دلیل این ماندگاری تقدسی بوده است که قرآن بالای اتاقک دروازه به آن داده است و اعتقادی که مردم به آن داشتند.
به دیدار دروازه که بروید جدای از زیبایی و شکوه این بنای تاریخی می‌توانید از محوطه اطراف هم لذت ببرید. از تندیس طاووسی که ساخته شده از گل‌های طبیعی است و در همه فصل‌ها چشم‌نواز است و تازه‌کننده روح گردشگران تا محوطه‌سازی که در این سال‌ها انجام شده است و بخشی از تنگه و کوه را به آن اختصاص داده است و دیگر خبری از آن بافتی نیست که در عکس‌های قدیمی دروازه می‌بینید.
اینکه از خواجوی کرمانی و مقبره حافظ جان و بوستان جهان‌نما هم فاصله چندانی از دروازه قرآن ندارند هم باب طبع گردشگری است که شاید فرصت چندانی برای ماندن در شیراز نداشته باشد و بخواهد با یک تیر چند نشان را بزند، آن هم چه نشان‌های دل‌چسبی.
تمام فرازونشیب‌های تاریخی دروازه
عضدالدوله دیلمی دروازه را سال (۳۷۲-۳۳۸ هـ.ق) از سنگ و ساروج ساخت و قرآنی در آن قرار داد تا مسافران را متبرک کند. کریم‌خان زند دروازه را بازسازی کرد و برای این قرآن اتاقکی ویژه ساخت و دو جلد قرآن بسیار نفیس را در آن اتاقک قرار دارد. قرآن‌هایی به خط ثلثِ خوش‌نویس پرآوازه دوره تیموری سلطان ابراهیم، نوه شاهرخ تیموری که معرف شدند به «قرآن هفده کیلوگرم» یا «قرآن هفده من». می‌گویند دلیل این نام‌گذاری از سوی مردم، وزن و بزرگی این قرآن‌هاست که حالا منتقل شده است به موزه پارس شیراز.
دروازه قرآن به‌دلیل بلایای طبیعی چندباری مرمت شده است. ازجمله زلزله زمان قاجار که خرابی‌ها و صدمات به‌بارآورده‌اش را محمدزکی‌خان نوری تعمیر کرد. دو طرف این طاق قرآن دو اتاقک نگهبانی برای محافظت از دروازه ساخت و کنارش هم آب‌انباری ساخت که از آب رکن‌آباد پر می‌شد و گوارای وجود مسافر تازه از راه رسیده که حافظ می‌گوید:
بده ساقی می باقی که در جنت نخواهی یافت
کنار آب رکن آباد و گلگشت مصلا را
اما غم‌انگیز اینکه شهردار وقت شیراز در سال ۱۳۱۵ بنا را با دینامیت تخریب کرد تا راه عبورومرور خودرو و کامیون باز شود. هرچه قبلی‌ها برای این دروازه احترام قائل بودند، این آدم به فکر خودروها بود که راحت تردد کنند.
اما ازآن‌جایی‌که این طاق قرآنی اهمیت معنوی زیادی برای شیرازی‌ها داشت و جمع‌شدن کنار آن از آداب اول هر ماه قمری، حال مردم از این رخداد بد شد تا اینکه ۱۲ سال بعد (سال ۱۳۲۸) حاج حسین ایگار، بازرگان شیرازی معروف به اعتمادالتجار، این دروازه را با فاصله کمی از دروازه کهن ساخت؛ بزرگ‌تر و با دهانه‌ای قوسی تیزه‌دار و دهانه‌ای در چپ و راست آن و اتاقکی مستطیلی برای نگهداری قرآن.
دورتادور این دروازه آیات قرآن با خط ثلث و نسخ کار شده است؛ در پیشانی شمال طاق آیه: «انّ هذا القرآن یهدی للتی هی اقوم». (سوره اسراء، آیه ۹)، بر پیشانی جنوبی و سمت شهر شیراز آیه: «قل لئن اجتمعت الانس و الجنّ علی…». (سوره اسراء، آیه ۸۸) و در گوشه غربی طاق آیه: «انّا نحن نزّلنا الذّکر» و در گوشه شرقی: «و انّا له لحافظون» (سوره حجر، آیه ۹). اعتمادالتجار وصیت کرد او را سمت چپ دروازه که رو به دره بود دفن کنند. به دیدار دروازه که رفتید، سری هم به این بازرگان فهیم بزنید.
این دروازه تا سال ۱۳۶۵ که همچنان مسیر تردد خودروها بود و از مسیر تاریخی اصفهان به شیراز ماشین‌ها از زیر آن رد می‌شدند. تا اینکه بالاخره در سال ۱۳۷۵ با شماره ۱۸۰۰ ثبت آثار تاریخی ملی شد.
چرا ورودی شهر به دروازه قرآن مشهور شد؟
عضدالدوله دیلمی برای شهر شیراز دروازه‌ای از ساروج و خشت ساخت و بالای طاق آن قرآنی قرار داد تا مسافران از زیر آن رد شوند و در پناه خدا به سلامت بروند و بیایند. بعد از آن مردم اعتقادی راسخ به این دروازه پیدا کردند و جز وقت سفر، اول ماه قمری هم کنارش جمع می‌شدند تا از در طول ماه از بلا به دور باشند.
قرآن دروازه در موزه پارس شیراز
از همان ابتدای ساخت دروازه، قرآن بر سردر آن قرار داشت. اما همان طور که گفتم، کریم‌خان زند برای این قرآن اتاقکی ویژه ساخت و دو جلد قرآن نفیس هم در آن قرار داد. به شیراز که رفتید در موزه پارس این قرآن‌های نفیس را هم ببینید.
دروازه قرآن شیراز کجاست؟
دروازه در شمال شهر شیراز و رو به تنگ الله‌اکبر و میان کوه چهل‌مقام و کوه باباکوهی، مسافران خود را که به‌سمت کمربندی و جاده مرودشت می‌رفتند، متبرک می‌کرد و تا امروز به همین نام مشهور ماند.
تا سال ۱۳۶۵ که همچنان مسیر تردد خودروها بود و از مسیر تاریخی اصفهان به شیراز ماشین‌ها از زیر آن رد می‌شدند. اما حالا تغییر شکل داده است و محوطه‌ای کاملا گردشگری است.
دروازه قرآن روی گوگل مپ
بهارنارنج که شکفت به دیدار دروازه قرآن بیا
شیراز هر فصلی که بروی یک‌جور برایت دلبری می‌کند. هرچند که در فصل بهارنارنج علاوه بر حظ بصری، عطر بهارنارنج هم دلت را می‌برد. اما دیدار دروازه قرآن همیشه خاطره‌ساز است. نه فصل دارد و نه شب و روز.
در شب از شکوه بنا زیر نور لذت ببرید و البته از دور آن را بهتر ببینید و در روز بروید در بحر جزئیات و ریزه‌کاری‌های معماری و خط نقش‌ها. شیراز یکی از اولین مقاصد گردشگری ایرانیان و توریست‌های خارجی است و به طبع در ایام تعطیلات رسمی مانند نوروز شلوغ‌تر از همیشه است.
منبع: علی بابا
