راستین گشت | مجله و پایگاه گردشگری
من عاشق خانه‌های تاریخی هستم. نه فقط به این دلیل که این بناها نمونه‌ای از فرهنگ و هنر درخشان اجداد ما هستند؛ بلکه بیشتر به این خاطر که حضور در این خانه‌ها همیشه حس خوبی برایم داشته است. تصور کنید در حیاط پر از درخت و اتاق‌های خانه‌ای قدم می‌زنید که روزگاری محل زندگی بزرگان و شاه‌زادگان بوده است.این علاقه به خصوص زمانی شدیدتر می‌شود که پای خانه های تاریخی مشهد وسط باشد؛ خانه‌هایی که شما را یک‌راست به دنیای فیلم‌های مرحوم علی حاتمی پرتاب می‌کنند.پس اگر مردد هستید و هنوز تور مشهدرا رزرو نکرده‌اید، بیایید خانه های تاریخی مشهد را به شما نشان بدهم تا بی‌درنگ چمدان‌های‌تان را ببندید و بلیط هواپیما مشهد را خریداری کرده و راه بیفتید.
خانه بلخاست؛ یک اثر هنری تمام عیار
اگر بگوییم خانه بلخاست در میان همه خانه های تاریخی مشهد زیباترین است، اغراق نکرده‌ایم. تک‌‌تکِ آجرهای این خانه را می‌توان به عنوان یک اثر هنری فاخر در موزه‌ها و گالری‌ها نگهداری کرد.
اگر وارد حیاط شوید؛ نقوش باشکوهی که روی دیوار آجرکاری شده‌اند، چشم‌ها را به خود خیره می‌کنند. اگر به اتاق نشیمن وارد شوید؛ نقاشی‌های دیواری شما را مسخ خود می‌کنند. خلاصه گوشه‌گوشه‌ی این خانه از زیبایی بی‌حد و مرزی برخوردار است. لازم به ذکر است که گچ‌بری‌های درخشان سقف و ستون‌ها نشان می‌دهند که این خانه در دوره صفویه ساخته شده و در دوره قاجاریه مورد بازسازی قرار گرفته است.
آدرس خانه بلخاست مشهد: خیابان نواب صفوی، نواب یازدهم، کوچه ذبیح‌اللهی، پلاک ۱۱.
خانه های تاریخی مشهد؛ خانه ملک
خانه ملک یکی دیگر از خانه های تاریخی مشهد است که به ثبت ملی رسیده است. این خانه را یکی از مشهورترین خیرین کشورمان، یعنی حاج حسین ملک در مساحتی بیش از هزار و پانصد مترمربع ساخته است. حیاط درندشت و سرسبز خانه ملک به قدری زیباست که نمی‌توانید از آن دل بکنید.
اما زیبایی اصلی در داخل ساختمان چشم انتظار شماست. جایی که با خانه‌ای باصفا و دوست‌داشتنی، با معماری باشکوه قاجاری روبه‌رو می‌شوید. در و پنجره‌های چوبی خانه ملک به ردیف در سرتاسر دیواره‌های بنا صف کشیده‌اند و از بازدیدکنندگان دلبری می‌کنند. همچنین آجرکاریِ ستون‌ها، منبت‌کاری‌هایِ سقف و گچ‌بری‌های تماشاییِ این خانه با نقوش زیبای خود جلوه‌ای حماسی به خانه تاریخی ملک بخشیده‌اند.
آدرس خانه ملک مشهد: خیابان امام خمینی شرقی، مقابل اداره دارایی.
خانه رجایی؛ یک تیر و دو نشان
خانه رجایی از آن دسته خانه‌هایی است که نمی‌توانید از آن دل بکنید. به‌خصوص اگر در فصل بهار و تابستان از این خانه دیدن کنید، مشاهده‌ی درختان کهن‌سالی که در گوشه‌گوشه‌ی حیاط قد برافراشته‌اند، مسلما تا ساعات زیادی شما را به خود مشغول خواهند کرد. اما اصلا جای نگرانی نیست؛ چراکه خانه رجایی اکنون به یک اقامتگاه تبدیل شده و می‌توانید به جای رزرو هتل های مشهد، با اقامت در این خانه با یک تیر، دو نشان بزنید؛ هم یکی از بهترین اقامتگاه های مشهد را رزرو کنید و هم در یک خانه قاجاری زندگی کنید.
علاوه‌بر این، خانه تاریخی رجایی در محله سرشور مشهد واقع شده است که خود یکی از جاهای دیدنی مشهد بوده و تا حرم امام رضا نیز فاصله کمی دارد.
آدرس خانه رجایی مشهد: خیابان امام رضا، دانش غربی، محله سرشور، سرشور بیستم.
خانه کوزه کنانی؛ یک عمارت مینیمال قجری
یکی دیگر از خانه های تاریخی مشهد خانه کوزه کنانی است. قدمت این عمارت شاهانه نیز به دوران قاجار بازمی‌گردد. با این وجود خانه کوزه‌کنانی نیز مانند خانه داروغه از عناصر معماری اروپایی بهره گرفته است. از جمله تفاوت‌های این خانه با سایر خانه های قاجاری، می‌توان به رنگ سراسر سفید نمای ساختمان اشاره کرد که الهام گرفته از بناهای باشکوه روسیه است. در و پنجره‌های چوبی خانه کوزه کنانی نیز به رنگ سفید درآمده‌اند تا یکی از اولین ساختمان‌های مینیمالیستی مشهد را بسازند.
آدرس خانه کوزه کنانی مشهد: خیابان شیرازی، کوچه چهارباغ، کوچه پنجه.
خانه توکلی؛ یک خانه قاجاری اصیل
برعکسِ خانه کوزه کنانی که سعی کرده بود به معماری اروپایی نزدیک شود، خانه توکلی یک خانه قاجاری اصیل و تمام عیار است. در این خانه‌ی گوگولی و بامزه، تمام عناصر معماری ایرانی به زیبایی هرچه تمام‌تر دور هم جمع شده‌اند.
از حیاط دلنشین و آرامش‌بخش خانه با حوض و باغچه و درختان کهن‌سالش گرفته تا نمای بیرونی ساختمان با آن در و پنجره‌های چوبی و شیشه‌های رنگی و طاق قوس‌دارِ ایوان، همگی در این بنا گردآمده‌اند تا آن را به یکی از زیباترین خانه های تاریخی مشهد تبدیل کنند.
آدرس خانه توکلی مشهد: خیابان نواب، کوچه عسگریه.
خانه اردکانی
خانه اردکانی نیز یکی دیگر از خانه های تاریخی مشهد است قدمت آن به اواخر عصر قاجاریه بازمی‌گردد. این بنا در یک کوچه بن‌بست جذاب و قدیمی قرار گرفته که از همان بدو ورود، شما را شیفته حال و هوای خاصش می‌کند. از دروازه چوبی خانه اردکانی که عبور کنید، چشم‌تان به جمال حوضچه فیروزه‌ای رنگ و باغچه‌های تماشاییِ حیاط روشن می‌شود.
همین‌طور که مشغول عشق بازی با حیاطِ دلنشین خانه اردکانی هستید، ساختمان اصلی با آن ستون‌های آجرکاری شده‌‌اش چشم شما را به خود خیره می‌کند. بازدید از قسمت‌های مختلف این خانه از جمله تنورخانه، آب انبار، بخش زمستان‌نشین، بخش تابستان‌نشین و قسمت شاه‌نشین می‌تواند یکی از بهترین تجربه‌های سفر به مشهد را برای شما بسازد.
آدرس خانه اردکانی مشهد: خیابان وحدت، خیابان شهید سالاری مقدم (وحدت ۲۱)، کوچه صفارهروی (ساربان‌ها)، بن‌بست دوم، پلاک ۱۲۷.
فرهنگ‌سرای بهشت؛ موزه‌ای در دل یک بنای تاریخی
فرهنگ‌سرای بهشت در یکی از قدیمی‌ترین مناطق مشهد، یعنی محله سراب واقع شده است. قدمت این بنا که در فهرست آثار ملی ثبت شده کشورمان نیز قرار دارد، به حدود ۱۰۰ سال می‌رسد. با حضور در فرهنگ‌سرای بهشت مشهد علاوه‌بر لذت بردن از معماری باشکوه آن، می‌توانید با شخصیت‌ها و مفاخر بزرگ شهر مشهد نیز آشنا شوید.
آدرس فرهنگ‌سرای بهشت مشهد: خیابان امام خمینی، خیابان جنت.
خانه غفوری
خانه غفوری نیز یکی دیگر از خانه های تاریخی مشهد به حساب می‌آید که در خیابان نواب و با فاصله نسبتا کوتاهی تا حرم امام رضا واقع شده است.با عبور از هشتیِ ورودی، به حیاط هزار متری و پر از درختِ خانه غفوری می‌رسید. حیاط را که رد کنید، به راه‌پله‌هایی می‌رسید که شما را به اندرونی می‌برند.
این خانه از بخش‌های مختلفی نظیر اندرونی، بیرونی، درشکه‌خانه، شاه‌نشین، نوکرنشین، و مطبخ تشکیل شده است که در هر قسمت، شکوه معماری قاجاری را به وضوح می‌توانید ببینید.
آدرس خانه غفوری مشهد: خیابان نواب، کوچه عباس قلی خان، انتهای کوچه‌ی مسجد محمدیه، پلاک ۸۵.
خانه امیری
خانه امیری یکی از زیباترین و متفاوت‌ترین خانه های تاریخی مشهد است. این خانه قاجاری یک خانه‌ی دو سره به حساب می‌آید. یعنی دو ورودی مجزا دارد که هر کدام در یک خیابان متفاوت قرار گرفته‌اند. جالب اینجاست که نمای این دو ورودی نیز با یکدیگر تفاوت دارند.
حوض، باغچه، ایوان، ستون‌ها، در و پنجره‌های چوبیِ بامزه و کاشی‌کاری‌های فیروزه‌ای رنگِ این خانه، همگی حسن و حال حضور در یک خانه‌ی قاجاری را در بازدیدکنندگان زنده می‌کنند. نکته دیگر اینجاست که خانه امیری در فاصله نزدیکی تا حرم امام رضا واقع شده و برای بازدید از آن نیاز نیست راه دوری بروید.
آدرس خانه امیری مشهد: خیابان نواب، نواب نهم، پلاک ۳۵۱.
خانه داروغه؛ تلفیقی از معماری ایرانی و روسی
خانه داروغه نیز در نزدیکی‌های خانه امیری قرار دارد. این خانه را آخرین داروغه مشهد در دوران قاجاریه برای پذیرایی از مهمانان خارجی خود و با به‌کارگیری معماران و بنّاهای روس ساخت.
خانه داروغه یکی از زیباترین خانه های تاریخی مشهد است و جزو آثار ملی ثبت شده‌ی کشورمان به حساب می‌آید. وقتی وارد حیاط می‌شوید یک حوض زیبای فیروزه‌ای می‌بینید که توسط دو باغچه در جناحین احاطه شده است. درست در مقابل حوض و باغچه، نمای زیبای ساختمان با در و پنجره‌های چوبی و طلایی رنگِ خود، نظرتان را جلب می‌کنند. ترکیب ایوان‌های طاق‌دارِ هلالی و پنجره‌های رنگی در کنار سرستون‌های حجاری شده، تلفیقی از معماری ایرانی و روسی را در خانه داروغه مشهد به نمایش گذاشته است.
آدرس خانه تاریخی داروغه مشهد: خیابان نواب، راسته‌ی مسگران، کوچه داروغه.
خانه پیشه وران؛ شاهکار مهندسان قجری
خانه پیشه‌وران هم از آن خانه‌هایی است که نبوغ معماران دوره قاجاریه را نشان می‌دهد. این خانه از دو بخش زمستان‌نشین و تابستان‌نشین تشکیل شده است. اگر در فصل تابستان و در حالی‌که آفتاب سوزان مشهد جمجمه آدم را ذوب می‌کند وارد بخش تابستان‌نشین شوید، بدون هیچ‌گونه وسیله سرمایشی، خنکای دلنشینی را احساس خواهید کرد. این موضوع در فصول سرد سال، برای بخش زمستان‌نشین نیز صادق است.
علاوه‌بر این ویژگی‌های شگفت‌انگیز، خانه پیشه وران مشهد از زیبایی خارق‌العاده‌ای نیز برخوردار است و بازسازی‌هایی که روی بنای این ساختمان انجام شده، زیبایی‌های آن را همچنان پس از سال‌ها حفظ کرده است.
آدرس خانه پیشه وران مشهد: خیابان آخوند خراسانی پنجم، کوچه سه شهید.
خانه های تاریخی تخریب شده‌ی مشهد
اما فارغ از این عمارت‌های زیبا، برخی دیگر از خانه های تاریخی مشهد بر اثر سهل‌انگاری‌ها در طول زمان تخریب شده‌اند. خانه‌هایی که درصورت بازسازی و رسیدگی می‌توانند جلوه‌های باشکوه این شهر تاریخی را دوچندان کنند.
– خانه حناساب
– سرای ترکمن‌ها
– خانه وطن‌چی
– خانه مقبل السلطنه
– خانه ناظران
– خانه اکبرزاده
در آخر
در این مقاله به اتفاق یکدیگر سری به خانه های تاریخی مشهد زدیم. بدون شک این بناهای تاریخی، از آن موهبت‌هایی هستند که به واسطه آن‌ها می‌توانیم فرهنگ و هنر نیا‌کان‌مان را بهتر بشناسیم.متأسفانه تعداد زیادی از این گنجینه‌های تاریخی در شرف تخریب قرار گرفته و در صورت عدم توجه و مرمت اصولی به زودی به مخروبه تبدیل خواهند شد. امیدواریم با جلوگیری از این اتفاق، این میراث گران‌بها را برای نسل‌های آتی نیز باقی بگذاریم.
منبع: 3 کلیک
