مسجد جامع اصفهان؛ مذهب و هنر در یک قاب

اصفهان یکی از کلان‌شهر‌های بزرگ ایران محسوب می‌شود که دارای جاذبه‌های گردشگری، تفریحی، تجاری و از همه مهم‌تر تاریخی است. زیبایی‌های این شهر تمامی ندارد و به هر کجای شهر اصفهان که بروید با فرهنگ، آداب و رسومی خاص آشنا می‌شوید، انگار در حال ورق‌زدن برگه‌هایی از تاریخ ایران هستید. در این مطلب می‌خواهیم به معرفی یکی دیگر از آثار زیبا یعنی مسجد جامع اصفهان بپردازیم و به صورت کامل آن را بررسی می‌کنیم.

توجه کنید که این مسجد با مسجد جامع عباسی یا همان مسجد امام اشتباه نشود، زیرا این دو مسجد با یک‌دیگر متفاوت بوده و شباهت چندانی به‌ هم ندارند. پس با مجله گردشگری علی‌بابا همراه باشید.

تاریخچه مسجد جامع اصفهان

مسجد جامع اصفهان که برخی آن را با نام‌های مسجد جامع عتیق و مسجد جمعه نیز می‌شناسند، یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی شهر اصفهان محسوب می‌شود که قدمت آن به قرن دوم هجری قمری بازمی‌گردد.

این بنای زیبا در سال ۱۵۶ هجری قمری با ابعاد کوچک و متناسب با جمعیت آن دوره اصفهان ساخته شد که یکی از عوامل شهرنشینی در آن دروه نیز بود. ۷۰ سال پس از این ماجرا درست در سال ۲۲۶ هجری به فرمان خلیفه معتصم عباسی مسجد خراب شد و مسجدی جدید با ستون‌های چوبی ساخته شد که هنوز هم اثرات آن پابرجاست.

مهم‌ترین تغییرات در دوره سلجوقیان روی این بنای تاریخی اعمال شد. در آن زمان معماران از الگوی مسجد‌ عربی فاصله گرفته و با ایجاد چهار ایوان در چهار ضلع این مسجد سبکی جدید را پدید آورده است که به مسجد ایرانی معروف شد. در سال ۵۱۵ هجری قمری این مسجد توسط اسماعیلیان به آتش کشیده شد و قسمت عظیمی از این مسجد خراب شد، اما در طول تاریخ توسط ایلخانی، مظفری، تیموری، صفوی و قاجار باسازی و مرمت شد که ما این بنا تاریخی و زیبا را مدیون آن‌ها هستیم.

معماری مسجد جامع اصفهان و مشخصات بنا

مسجد جامع اصفهان با نقشه چهار ایوانی ساخته شده و از آن‌جایی که هنر و معماری ۱۵ قرن دوران اسلامی را در خود گرد آورده است، یکی از زیباترین آثار تاریخی کشور محسوب می‌شود. همان‌ طور که در بالا نیز اشاره کوچکی شد، این مکان در گذشته به‌سبب آتش‌سوزی و جنگ‌های متعدد آسیب‌های فراوانی دیده و دوباره باسازی و مرمت شد.

در حال حاضر مجسد دارای ورودی‌های مختلفی است که هر یک فضای مسجد را به بخش‌های از بافت پیرامون آن مرتبط می‌کند.

یکی از مهم‌ترین اقدام‌هایی که پس از این مسجد سعی کردند در تمامی مساجد از آن استفاده شود، معماری مسجد ایرانی بود که در آن چهار ایوان زیبا در ضلع‌های شمالی، جنوبی، غربی و شرقی بنا شد که هرکدام به ترتیب با نام‌های صفه درویش، صفه صاحب، صفه استاد و صفه شاگرد شناخته می‌شوند.

نمای داخلی صحن مسجد و کاشی‌کاری‌ها طبق اسناد به‌جای‌مانده مربوط به قرن نهم هجری قمری است که احتمالا مناره‌ها نیز مربوط به همان زمان است و در همان قرن ساخته شده‌ است.

توصیف کلی بخش‌های مختلف مسجد

اگر بخواهیم از مسجد جامع اصفهان یک توصیف کلی بگوییم، باید بگویم مسجد از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده که این قسمت‌ها شامل شبستان مسجد که با گچ‌بری‌های بسیار زیبایی تزیین شده، گنبد جنوبی که در دروه سلجوقیان ساخته شده، گنبد شمالی که به صورت قرینه با گنبد جنوبی است، ایوان درویشی که در ضلع شمالی قرار دارد، ایوان صاحب که در ضلع جنوبی قرار دارد، ایوان استاد که در ضلع مغرب واقع شده، ایوان شاگرد که در ضلع مشرق واقع شده، ایوان عمر که در انتهای ضلع شرقی قرار دارد، شبستان زمستانی بیت‌الشتا و مسجد الجایتو که در شمال ایوان استاد قرار دارد و یک شبستان کوچک و زیباست که دیدن آن خالی از لطف نیست. مسجد جامع اصفهان تمامی قسمت‌های نام برده را شامل می‌شود و با ورود به آن حس می‌کنید که در صحن‌های حرم مطهر امام رضا(ع) قرار دارید.

سردر، شبستان‌ها و گنبد مسجد جامع

سردر ابواسحاقیه

سردر ابواسحاقیه در شمال غربی مسجد جامع اصفهان قرار دارد که به کوچه ابواسحاقیه اصفهان ختم می‌شود؛ البته در اکثر مواقع نمی‌شود در آن تردد کرد و درب آن بسته است. روی این سردر لوحی وجود دارد که مربوط به سال ۱۳۰۱ هجری قمری است که روی آن با خط ثلث آیه ۲۳ تا ۳۹ سوره ص نوشته شده است.

شبستان‌ها

یکی از زیباترین شبستان‌های مسجد جامع اصفهان شبستان صفوی است که در انتهای جنوب غربی مسجد قرار دارد. کارشناسان معتقد‌ند که این شبستان در دروه تیموری ساخته شده است. این شبستان زیبا به دو قسمت تقسیم شده است که قسمت شرقی از ستون‌های بسیار زیادی که به‌صورت مربعی و شطرنجی است و همچنین ۲۸ چشمه در سقف تشکیل شده است.

در قسمت غربی نیز شش طاق با دهانه ۹متری، هفت چشمه به‌صورت باریک روی طاق‌ها ایجاد شده است. یکی دیگر از زیباهایی این شبستان قسمت محراب آن است که با سنگ مرمر ساخته شده و اشعار زیبایی نیز روی آن نوشته شده است.

گنبد

گنبد اصلی این مسجد که با نام گنبد تاج‌المک که به گنبد خاکی نیز معروف است در قرن پنجم هجری قمری ساخته شده و طبق اسناد موجود گنبد را وزیر ملک‌شاه سلجوقی ساخته است و در کتیبه‌ای که روی آن نصب شده نام وزیر و سال دقیق ساخت آن نوشته شده است.

راه های دسترسی به مسجد جامع

پس از رسیدن به شهر زیبای اصفهان برای رفتن به این مسجد به چندین روش مختلف می‌توانید اقدام کنید. در روش اول می‌توانید از خیابان کمال وارد خیابان کمرزین شوید و تا ورودی مسجد پیاده بروید. در روش دوم می‌توانید از خیابان مجلسی وارد خیابان ابن سینا شوید و حدودا ۱۰ دقیقه پیاده‌روی کنید.

در هر صورت شما می‌توانید از وسایل عمومی مانند تاکسی مترو و اتوبوس برای رسیدن به این نقطه از شهر اصفهان استفاده کنید. برای اطلاع بیشتر می‌توانید به نقشه زیر مراجعه کرده و از آدرس دقیق این بنای تاریخی مطلع شوید.

هزینه و زمان پیشنهادی بازدید از مسجد

شما برای بازدید از این مکان تاریخی می‌توانید همه‌روزه از ساعت ۹ صبح تا ۱۲ ظهر و از ۱۴ تا ۱۶:۳۰ عصر با پرداخت هزینه جزئی بازدید کنید.

جاذبه های دیدنی اطراف مسجدجامع اصفهان

جاذبه‌های که در نزدیکی مسجد وجود دارد شامل:

• بازار صفهان
• میدان کهنه
• عصارخانه
• مسجد هارونیه

هتل‌ها

هتل‌های که در نزدیکی این بنای زیبا وجود دارد و می‌توانید با مراجعه به آن‌ها از امکانات رفاهی خوبی برخوردار شوید، این هتل‌ها شامل موارد زیر است:

• هتل هشت بهشت
• هتل عباسی
• هتل صفوی
• هتل ستاره اصفهان

رستوران‌ها

در این منطقه که مسجد جامع قرار دارد رستوران‌های بسیار باکیفیتی وجود دارد که شما اگر در آن مکان‌ها غذایی بخورید، هیچ‌گاه مزه آن را فراموش نخواهید کرد. این رستوران‌ها شامل:

• کافه نمکدان
• رستوران قصر منشی
• رستوران نقش‌جهان
• رستوران شهرزاد

نتیجه‌گیری

در کل اگر دوست داریداز جاذبه‌های دیدنی شهر اصفهان دیدن کنید، پیشنهاد می‌شود حتما از مسجد جامع اصفهان بازدید کنید، زیرا تمدن اصفهان در گرو این آثار و بنای بسیار ارزشمند است.