قنات حسن آباد مشیر یزد؛ شاهرگ حیاتی مهریز

الان نوبت سفر به یزد است، شهر بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین قنات‌های ایران. آبراهه‌هایی که از دل زمین به روی زمین حیات می‌بخشند. می‌خواهیم یکی از جاهای دیدنی یزد را ببینیم. بار و بندیلمان را ببندیم و با مجله گردشگری علی‌بابا سری به مهریز بزنیم تا یکی از جاهای دیدنی مهریز یعنی قنات حسن آباد مشیر را از نزدیک ببینیم و بخوانیم.

قنات حسن آباد مشیر کجاست؟

اصلا آدرس سرراست‌تر از این نداریم! هرجا هستید، اول خودتان را به یزد برسانید. سپس به شهر مهریز بروید. در حد فاصل غربالبیز و مداور، روستای حسن آباد مشیر قرار گرفته است. وارد روستا شوید و در طول مسیر آبی که از مادرکوه جاری شده و در حسن آباد جریان دارد را خواهید دید.

عکس از: سایت Bornamews

لوکیشن قنات حسن آباد مشیر روی گوگل مپ

تاریخچه قنات حسن آباد مشیر

روزگاری مردی بود که سودای پیدا کردن آب و ایجاد آبادانی داشت. مرد صدها سال پیش مُقَنی (چاه‌کَن) مورد اعتمادش را صدا زد و از او خواست جایی که تعیین شده را بکند. مقنی کَند و کَند و کَند، اما به جایی نرسید و با عصبانیت گفت این جا که آب ندارد.

مرد گفت برای من آب ندارد، برای تو که نان دارد و سپس نذر کرد اگر به آب برسد، یک پنجم از آن را به سادات هدیه کند. مقنی که کند، این بار به آب رسید و ساخت قنات حسن آباد مشیر از آنجا شروع شد. قنات برای آبیاری و کارهای کشاورزی احداث شد و بعدها شهر مهریز هم در آنجا ساخته شد.

عکس از: سایت Gotoyazd

ده‌ها روستای دیگر هم به جوری از این آب استفاده می‌کنند. نه تنها خود قنات برای حیات مردم منطقه مهم است، بلکه برای گردشگری و از نظر تاریخی و جهانی هم بسیار اهمیت دارد. تمام این سال‌ها قنات در بهار پرآب بوده و در تابستان حجم آبش نصف شده است. هنوز هم برقرار است. تمام کسانی که می‌خواهند سری به جاهای دیدنی مهریز بزنند، حتما از این قنات هم دیدن می‌کنند.

قدمت ساخت این قنات به دوره میانی اسلامی، قرن هشتم برمی‌گردد و حدودا ۷۰۰ سال عمر دارد. این قنات یک مادر چاه با عمق ۴۰ متر دارد و در محدوده چشمه غربالبیز مهریز قرار دارد. در مسیر هم از مهریز، روستای ده‌نو، حسن آباد و مریم آباد می‌گذرد. گاهی این قنات را با قنات حسن آباد مهریز هم اسم می‌برند چون مادر چاهش آنجاست‌.

عکس از: سایت Isna

مسیری که آب از آن می‌گذرد، زمین و زندگی و زراعت وجود دارد و مردمان محلی به لطف وجود قنات، زندگی می‌کنند، آب سالم می‌نوشند و از آن لذت می‌برند. قنات در بهار ۲۰۰ لیتر در ثانیه آب دارد و در تابستان هم ۱۱۰ لیتر آب دارد. این وجود دائمی ۷۰۰ ساله، کاری کرده تا مهریز در دل گرمای کویر، یک منطقه ییلاقی خوش آب‌وهوا، پر از درخت، سرسبز و خنک باشد.

قنات حسن آباد مشیر سال ۲۰۱۶ جزو میراث جهانی یونسکو ثبت شد و در ۱۳۸۹ هم به ثبت ملی ایران رسید.

اسم قنات حسن آباد مشیر از کجا آمده؟

این قنات از ارتفاعات شیرکوه می‌آید و سر از روستای حسن آباد مشیر درمی‌آورد. به همین دلیل هم اسم قنات، حسن آباد مشیر شده است. البته مردم گاهی به آن قنات حین آباد مهریز هم می‌گویند.

معماری قنات حسن آباد مشیر

داخل قنات را با خشت و گل و ملات ساخته‌اند و بخش‌هاب بیرونی آن گلی است. مسیری هم که آب در آن جریان دارد، عمق کمی‌دارد.

سرچشمه قنات از غربالبیز است و ۵ شاخه فرعی به نام‌های شاخه شق، شاخه مدواری، شاخه شاه‌ نشینی، شاخه کوه سرخک و شاخه محمد آباد قدیم دارد.

عکس از: سایت Mehrnews

این آبراهه از مهریز می‌گذرد و ۴ آسیباب به نام‌های آسیاب عباس آباد، آسیاب بی بی فاطمه بگم، آسیاب ملا شاه و آسیاب استریج می‌چرخانده است. در آسیباب استریج، به تقسیم‌گاه می‌رسیم. جایی که یک پنجم آب خمس است و به عنوان سهم سادات مهریز جدا می‌شود.

آب در مسیری ۱۴ کیلومتری جریان داشته و به جایی به اسم تغار یا تقسیمگاه آب می‌رسد. معماری خلاقانه اینجا مشخص می‌شود. اینجا آب به طور کاملا یکسان به ۲ شاخه تقسیم می‌شود. یکی از شاخه‌ها ۲ کیلومتر طول داشته و به ده‌نو می‌رود. شاخه بعدی ۱۲ کیلومتر طول داشته و تا انتهای حسن آباد مشیر می‌رود.

عکس از: سایت Mehrnews

سراسر مسیری که برایتان توصیف کردم، سرسبز، زیبا، ییلاقی و پر از درختان میوه، باغات و زمین‌های زراعی است که با همین آب سیراب می‌شوند و مردم هم از آن برای نیازهای روزانه خود استفاده می‌کنند.

ویژگی اصلی قنات حسن آباد مشیر

قنات حسن آباد مشیر ویژگی‌های زیادی دارد. اما مهم‌ترین ویژگی‌ آن به نحوه ساختش و استحکامی که دارد برمی‌گردد. این قنات به طوری ساخته شده که چون رگی که خون را به بدن می‌رساند، آب را به مناطق مختلف نزدیکش می‌فرستد و مایه حیات این بخش از استان کویری یزد شده است.

عکس از: سایت Isna

قنات حسن آباد مشیر، عمق کمی دارد و این ویژگی دیگری است که خیلی منحصر به فرد است. عمق کم آن سبب شده تا آب هیچ املاح معدنی مضری نداشته و در بهترین حالت خود، بدون وجود کلسیم، فسفات، سدیم، منیزیم و… جریان دارد.

مسیر دسترسی به قنات حسن آباد مشیر

برای این که بتوانید خود را به قنات حسن آباد مشیر برسانید، اول باید به یزد سفر کنید. از آنجا به شهرستان مهریز بروید و سپس با ماشین به این قنات سر بزنید. برای رفتن به یزد می‌توانید از اتوبوس، هواپیما یا قطار استفاده کنید. بعد از آن باید به مهریز بروید که آنجا هم ایستگاه راه‌ آهن یا فرودگاه ندارد و فقط می‌توانید از ماشین استفاده کنید.

عکس از: سایت Wikimedia

به طور کلی ایستگاه راه آهن از یزد از مهریز ۴۳ کیلومتر فاصله دارد. برای این که از راه‌ آهن به مهریز بروید، باید اول وارد بزرگ راه یزد به تفت شوید. بعد از آن وارد بزرگراه ۰۷ آسیا شوید. تا خود مهریز هم ۳۰ دقیقه رانندگی می‌کنید.

بعد از این که به مهریز رسیدید، ۴۰ کیلومتر رانندگی کنید و وارد بزرگ راه آیت الله کاشانی شوید. مستقیم برانید تا به روستای حسن آباد مشیر برسید و بتوانید قنات را هم ببینید.

اگر بخواهید از هواپیما استفاده کنید، باید از یزد به مهریز بروید باز هم از ماشین استفاده کنید. اما با این تفاوت که از فرودگاه باید به میدان صنعت بروید، سپس وارد بزرگراه یزد به ۰۷ آسیا شوید و تا مهریز برانید. این مسیر ۵۰ کیلومتر است و بدون ترافیک می‌توانید ۴۲ دقیقه‌ای به آنجا برسید. از آنجا هم که همان مسیر رسیدن به روستای حسن آباد مشیر را طی می‌کنید و مسافت همان ۴۰ کیلومتر است.

عکس از: سایت Mehrnews

برای رسیدن به قنات حسن آباد مشیر از تهران، باید وارد آزادراه خلیج فارس شوید. مسیر ۶۲۹ کیلومتر است و چیزی حدود ۷ ساعت در مسیر خواهی بود. در مسیر به اسلامشهر، قم، کاشان و میبد می‌‌رسید. در نهایت به یزد، مهریز و روستای حسن آباد مشیر می‌رسید.

بهترین زمان بازدید از قنات حسن آباد مشیر

خب باتوجه به موقعیت جغرافیایی قنات حسن آباد مشیر، می‌توانید در فصولی که هوا خنک است به اینجا سفر کنید و از قنات دیدن کنید. اما خب اوایل بهار این منطقه خیلی شلوغ است و اگر فکر می‌کنید عاشق شلوغی و بازدید مردم هستید، پس بهار به خصوص فروردین را انتخاب کنید.

عکس از: سایت Tasnimnews

شاید هم مثل من باشید و از سکوت و طبیعت‌گردی و بازدید از جاهای دیدنی مهریز بیشتر در تنهایی یا در یک جمع کوچک لذت ببرید. توصیه می‌کنم اواخر تابستان و پاییز را برای بازدید از قنات حسن آباد مهریز انتخاب کنید.

امکانات رفاهی قنات حسن آباد مشیر

چون قنات در منطقه‌ای روستایی قرار گرفته، سوپرمارکت‌های بزرگ و… وجود ندارد. اما در عوض یک بوفه با کلی خوراکی خوشمزه آن اطراف است و می‌توانید سری به مسجد بزنید، نماز بخوانید و از سرویس بهداشتی‌های تمیز و تازه بازسازی شده آنجا هم استفاده کنید، اما به طور کلی رستورانی در اطراف نیست و اگر احساس گرسنگی کردید، حتما به این نکته توجه کنید.

یکی دو سفره‌خانه جمع و جور و جذاب هست که یک چای تازه دم بخورید، با مردم محلی صحبت کنید و از مصاحبت آن‌ها لذت ببرید.

عکس از: سایت Tasnimnews

اما در نظر داشته باشید که قنات از شهر مهریز زیاد دور نیست و می‌توانید سری به فروشگاه‌های شهر بزنید. شهر دارای بافت سنتی است و می‌توانید حتی از خود این منطقه هم دیدن کنید. چندین رستوران خوب با غذاهای ایرانی و محلی عالی و ساختار سنتی وجود دارد. برای اقامت هم می‌توانید در مسافرخانه و اقامتگاه بوم‌گردی اقامت داشته باشید. البته ویلا و سویت هم وجود دارد که هزینه مناسبی دارد و انتخاب به‌صرفه‌ای بنظر می‌رسد.

جاهای دیدنی نزدیک به قنات حسن آباد مشیر

جاهای دیدنی یزد و مهریز تنها به قنات حسن آباد مشیر محدود نمی‌شوند. در نزدیک همین قناتی که کلی درموردش صحبت کردیم، کلی جاهای دیدنی جذاب دیگر هم وجود دارد که بهترین جاهای دیدنی مهریز هستند.

دیدنشان هم خودش یک سفرنامه جدا می‌طلبد. اما خب به طور خلاصه در مورد چندتایشان صحبت می‌کنم تا بیشتر بشناسیدشان و دلتان خواست بعد از قنات حسن آباد، سری هم به آن‌جا بزنید.

عکس از: سایت Google Maps

– باغ پهلوان‌پور

آب قنات حسن آباد مشیر، به یکی از جذاب‌ترین جاهای دیدنی مهریز می‌رود. یعنی باغ پهلوان‌پور. این باغ جزو باغ‌های زیبا با طبیعتی ییلاقی در ایران است و حتی در سازمان میراث جهانی یونسکو هم به ثبت رسیده است. باغ بسیار کهن و قدیمی است و گزینه عالی برای هرکسی است که دلش یک باغ خوش آب و هوا می‌خواهد تا از طبیعت بیشتر لذت ببرد. صدای آب در سراسر آنجا جریان دارد و بوی چمن آب‌خورده و درختان میوه شما را سرمست می‌کنند.

عکس از: سایت Google Maps

– قلعه هرفته

مهریز قلعه‌های تاریخی جالبی دارد. قلعه هرفته یکی از آن‌ها است. این قلعه در بخش خارجی روستای هرفته قرار گرفته و یکی از شاهکارهای مهندسی گذشتگان به حساب می‌آید. قلعه از ۳ بخش مردانه، زنان و تون تشکیل شده و تمام آن را با خشت درست کرده‌اند. اگر عاشق دیدن بناهای تاریخی هستید و دوست دارید کمی بیشتر با معماری کهن آشنا شوید، بازدید از این قلعه را فراموش نکنید.

عکس از: سایت Google Maps

– کاروان‌سرای شاه عباسی

کاروانسرا‌ها از دیرباز برای ایرانیان بسیار مهم‌ بودند. تُجارّی که از جاهای دور می‌آمدند، در کاروان‌سرا می‌مانند تا اجناس خود را بفروشند و پولی بدست آورند و به خانه برگردند. کاروان‌سرای شاه عباسی، یکی از معروف‌ترین و قدیمی‌ترین کاروانسراهایی است که تجارت زمانی در آن استراحت می‌کردند و سوداگران در آنجا مشغول کار بودند.

این کاروانسرا به دستور شاه عباس اول درست شد و قدمتش به زمان قاجار بر می‌گردد. کاروانسرا در روستای علی آباد قرار گرفته و رونق اقتصادی خوبی هم برای آن به همراه داشته است. محیط داخلی آن بسیار جالب توجه و تکرار نشدنی است. دیدن آن می‌تواند برای عاشقان تاریخ بسیار لذت بخش باشد.

عکس از: سایت Google Maps

– قلعه منگاباد

یکی دیگر از شاهکارهای معماری قجری در مهریز و نزدیک قنات روستای حسن آباد مشیر، قلعه منگاباد است. این قلعه در غرب جاده قدیمی یزد به کرمان است و در شهر مهریز است. اگر به خیابان انقلاب و محله منگاباد سری بزنید، قلعه را خواهید دید. این قلعه حمام، مسجد و… کهن هم دارد که بسیار جالب توجه است.

عکس از: سایت Iribnews

این قلعه یکی از پر‌طرفدارترین آثار تاریخی مهریز است و هر سال افراد زیادی برای دیدن آن به مهریز می‌آیند. سرو کهن مهریز نزدیک محله که بیش از ۲۰۰۰ سال قدمت دارد هم مردم را به آنجا می‌کشاند. هم درخت کهن را نگاه می‌کنند و هم سازه کهن‌تر اطرافش را می‌بینند. دیدن خشت‌هایی که به مرتبی چیده شده و سالیان زیادی است که پذیرای مردم است، جالب توجه و هیجان انگیز‌ است.

توصیه‌هایی برای بازدید از قنات حسن آباد مشیر

حالا که در مورد یکی از جذاب‌ترین جاهای دیدنی یزد با هم صحبت کردیم و مشتاق بازدید از آن شدید، بد نیست چند توصیه هم برایتان داشته باشم. اگر می‌خواهید حسابی خوش‌بگذرانید، پس قبل از هر چیز در اوایل بهار یا اواخر تابستان و اوایل پاییز برای بازدید این قنات بروید.

برای بازدید از این قنات لازم نیست بلیط تهیه کنید و هر ساعت از شبانه روز که بخواهید می‌توانید آن را ببینید. اما فکر می‌کنم عصر خنک اوایل بهار گزینه خوبی برای این کار باشد.

در بهار و تابستان به‌شدت گرم است و نمی‌توانید به خاطر گرما زیاد جایی بروید. مورد بعدی که لباس خنک و نخی همراه خود ببرید و اگر به کمپینگ علاقه دارید، لوازم مورد نیازش را بردارید.

در هر صورت مثل همیشه به طبیعت احترام بگذارید، فرهنگ مردم منطقه را یادبگیرید و حتما پول نقد و مدارک شناسایی هم با خود همراه داشته باشید. اگر کوله خود را بستید، کمی هم جا برای سوغاتی‌های خوشمزه منطقه بگذارید که می‌دانم دست پر برمی‌گردید.