معبد داش کسن زنجان؛ اژدهایی در دل صخره‌ها

از بین همه جاهایی که سفر کردم، هنوز مکان‌هایی هستند که آن‌ها را ندیده‌ام اما دوستانم داستان سفرشان را برای من تعریف کرده‌اند. امروز می‌خواهم روایت‌گر داستان سفر یکی از دوستانم به زنجان باشم. سفری که به دیدن معبدی در دل صخره‌ها به نام معبد داش کسن ختم شد.

این معبد در دل صخره‌ها کنده شده و نام خود را هم از این کار گرفته است. اگر می‌خواهید منظور من را متوجه شوید، باید اول با معنی داش کسن آشنا شوید. حالا که می‌خواهیم راهی سفری مجازی به زنجان شویم، باید بدانید که زنجان شهر سردی است و زمان سفر به معبد داش کسن مهم است. در این مقاله از مجله گردشگری راستین گشت به استان زنجان می‌رویم و از معبدی دیدن می‌کنیم که به معبد اژدها شهرت دارد.

فهرست مطالب

معبد داش کسن کجاست؟

معبد داش کسن در استان زنجان و در ۱۵ کیلومتری شمال شرقی سلطانیه و ۵ کیلومتری روستای ویر واقع شده است.

بهترین مسیر دسترسی به معبد کدام است؟

بهترین مسیر برای دسترسی به معبد اژدها رفتن به سمت روستای ویر در استان زنجان است. از روستای ویر یک جاده خاکی صاف به سمت معبد وجود دارد که می‌توانید با خودروهای آفرود یا معمولی آن را طی کنید.

دیدنی‌های معبد داش کسن چیست؟

از دیدنی‌های معبد داش کسن زنجان می‌توان از طاقچه‌ها و ایوان‌هایی گفت که در دل صخره‌ها کنده شده‌اند و پُر از نقش و نگارهای اسلیمی و ایرانی هستند. البته مهم‌ترین دیدنی این قلعه، نقش دو اژدهایی است که به صورت متقارن روبروی هم قرار گرفته‌اند.

تاریخچه معبد قدیمی داش کسن زنجان

تاریخچه معبد داش کشن زنجان مربوط به دوره ایلخانی است. ساخت این معبد که یکی از جاهای دیدنی زنجان است، به بعد از مرگ «ارغون شاه مغول» برمی‌گردد که با تلاش‌های الجای خاتون (خواهر سلطان محمد خدابنده) شروع شد، اما متاسفانه تکمیل نشد.

عکس از: سایت Tasnim

با وجود بعضی از آثار به جا مانده در محل معبد، این احتمال هست که ایلخان مغول ارغون قبل از گرایش به دین اسلام برای ساخت آن اقدام کرده، اما بعد از اسلام آوردن از ادامه ساخت منصرف شده است.

بعضی از باستان‌شناسان معتقدند که معبد داش کسن که به آن معبد اژدها هم گفته می‌شود، در اصل در دوره ساسانیان ساخته شده و در واقع پرستشگاهی برای پیروان آئین مهرپرستی بوده است. اصلی‌ترین ویژگی‌های این معبد، نقش برجسته دو اژدها و طرح‌های اسلیمی روی طاقچه‌هاست که در دوره ایلخانی اجرا شده و به خاطر همین نقش‌ها، خیلی‌ها تصور می‌کنند این معبد به دوره ایلخانی برمی‌گردد.

عکس از: سایت Tasnim

نشانه‌ها و آثار زیادی از شکل اولیه معبد داش کسن زنجان نمانده است و فقط سنگ‌های بزرگی در بخش‌های مختلف دیده می‌شود. خیلی از این سنگ‌ها در اتاقک‌های شیشه‌ای قرار گرفته‌اند و بازدیدکنندگان می‌توانند آن‌ها را ببینند.

عکس از: سایت Tasnim

نام‌های مختلف معبد

به معبد داش کسن زنجان، معبد اژدها هم گفته می‌شود. علت این نامگذاری، وجود نقش دو اژدها در این معبد است. این معبد یکی از آثار معماری صخره‌ای شاخص در ایران است. نقش‌های برجسته دو اژدها که به صورت متقارن روبه‌روی هم شکل گرفته‌اند، یکی از ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد معماری صخره‌ای یا سنگ‌تراشی در قلعه داش کسن است.

عکس از: سایت Tasnim

خیلی از گردشگرها در ابتدای ورود به معبد فکر می‌کنند که شاید داش کسن در گذشته یک معبد چینی بوده و به همین دلیل هم محیط اطراف این معبد، «چین ایران» نامیده می‌شود.

وجه تسمیه قلعه داش کسن زنجان

جالب است بدانید «داشن کسن» در زبان ترکی به معنای «سنگ تراش»، «بریده سنگ» یا «بریدن سنگ» است و چون این معبد در دل صخره‌ها تراشیده شده به آن داش کسن می‌گویند.

جاهای مختلف و معماری معبد داش کسن چطور است؟

در قلعه داش کسن زنجان یا همان معبد اژدها می‌توانید معماری صخره‌ای را ببینید. بعضی از بخش‌های این معبد داخل صخره‌ها ایجاد شده‌اند و بخاطر همین موضوع هم می‌گویند که معماری آن صخره‌ای است. در این بخش به معرفی جاهای مختلف و معماری معبد داش کسن زنجان می‌پردازم.

عکس از: سایت Tasnim

طاق و طاقچه

سه طاقچه در قسمت غربی و شرقی قلعه داش کسن و در دل صخره‌ها ساخته شده که مقرنس‌های بسیار زیبایی دارند. نقش‌های اسلیمی با طرح‌هایی ظریف و متفاوت یکی از نشانه‌ها و نمادهای معماری اصلی ایرانی است.

عکس از: سایت Tasnim

بعضی از کارشناس‌ها معتقدند که برای طراحی و نحوه ایجاد این نقش‌ها روی صخره‌ها در واقع از اوضاع اجتماعی ایران در قرن هشتم الهام گرفته شده است. این نقش‌ها با فناوری‌های پیشرفته سنگ‌تراشی در آن دوره ساخته شده و از نمونه‌های زیبا و منحصربه‌فرد معماری ایرانی هستند.

روی طاقچه‌ها می‌توانید مقرنس‌کاری‌های ظریفی را ببینید که کنار نقوش اسلیمی با طرح‌های متنوع معبد داش کسن زنجان را به یک تابلوی نقاشی هنری و قدیمی تبدیل کرده‌اند.

عکس از: سایت Tasnim

طراحی ایوان و محوطه

قلعه داش کسن زنجان چند ایوان و محوطه باستانی دارد که روی آن‌ها هم می‌توان نقش برجسته و سنگ‌تراشی را دید. این سنگ‌تراشی‌ها و نقش‌های برجسته روی ایوان‌ها و در محوطه معبد داش کسن، این معبد را به یک اثر هنری و معماری بی‌نظیر تبدیل کرده و همین موضوع هم باعث جلب توجه کارشناسان شده است.

عکس از: سایت Tasnim

در آن زمان برای ساخت قلعه داش کسن از پیشرفته‌ترین فناوری‌های سنگ‌تراشی با فلز استفاده شده و تلاش کردند تا بهترین مکان را برای ساخت معبد داش کسن زنجان انتخاب کنند.

انتخاب این محل نشان می‌دهد که سازندگان آن در مورد علم زمین‌شناسی اطلاعاتی داشتند. محوطه معبد به شکل مستطیل بوده و حدود ۵۰ تا ۱۰۰ متر است. بخشی از محوطه به خاطر حفاری در تپه ایجاد شده که در حال حاضر قابل بازدید است. نکته جالب اینکه برای ساخت معبد از تقارن طولی استفاده شده که می‌توانید آن را در بخش‌های مختلف ببینید.

طرح‌‌های چینی معبد

از مهم‌ترین طراحی‌های چینی معبد همان نقش دو اژدهاست که به صورت متقارن روبه‌روی هم در دل صخره تراشیده شده‌اند. طول نقش‌های اژدها ۵ متر و عرض آن‌ها ۱.۵ متر است و بزرگ‌ترین نقش‌های تزئینی این معبد هستند.

عکس از: سایت Irna

نقش‌ونگارهای اسلامی معبد

روی طاقچه‌هایی که در دل صخره‌ها تراشیده‌ شده‌اند، مقرنس‌کاری‌های ظریفی وجود دارد. همین‌طور نقوش اسلیمی با طرح‌های مختلف را در تزئینات قلعه داش کسن می‌توان دید. همه این نقش‌ونگارها کوچک روی ظاهر جذاب‌تر و البته مرموزتر این معبد تاثیر داشته‌اند.

عکس از: سایت Irna

غارهای داخل معبد

در دل مجموعه قلعه داش کسن سه غار نسبتا عمیق کنده شده که این غارها هم مثل طاقچه‌ها دارای نقش و نگارهای زیبایی هستند. اینکه کاربرد این غارهای چه بوده و چرا آن‌ها را داخل بنا ساخته‌اند، چندان مشخص نیست.

عکس از: سایت Tasnim

افسانه‌های مختلف درباره این معبد چیست؟

افسانه‌های زیادی در مورد این معبد بین بومی‌های منطقه شنیده می‌شود.

مردم «روستای ویر» که نزدیک معبد اژدها قرار گرفته به محوطه معبد، شیرین و فرهاد می‌گویند. همان‌طوری که در بخش وجه تسمیه گفتم، داش کسن در زبان ترکی به معنای سنگ تراش یا تراشیدن سنگ است و چون در افسانه‌های ایران باستان، این فرهاد بوده که به‌عنوان سنگ‌تراش شناخته می‌شده، به این معبد که در دل صخره‌ها کنده شده، شیرین و فرهاد هم گفته می‌شود.

عکس از: سایت Irna

یکی از نکته‌های جالب در مورد معبد داش کسن این است که این محوطه در اصل معدن سنگ بوده و وقتی کارگران مشغول کار و تراشیدن سنگ‌های معدن بودند، نقش‌های زیبایی روی سنگ‌ها دیدند و متوجه شدند که اینجا یک مکان تاریخی است.

از آن زمان کنده‌کاری برای استخراج سنگ متوقف شد و این منطقه به‌عنوان یک منطقه تاریخی به همه معرفی شد.

عکس از: سایت Tasnim

امکانات رفاهی حوالی معبد

اطلاعات کاملی از امکانات رفاهی در نزدیکی معبد در دسترس نیست، اما برای استراحت و استفاده از سرویس بهداشتی می‌توانید به یکی از روستاهای اطراف قلعه داش کسن بروید. بخش‌های زیادی از معبد در طول زمان تخریب شده و به دلیل عدم توجه در سال‌های گذشته آثار زیادی از هنر و معماری آن زمان باقی نمانده است.

عکس از: سایت Tasnim

با توجه به اینکه این مکان در بعضی از فصل‌ها گردشگر زیادی ندارد و ساکن و ساکت است، می‌توانید اوقات خوشی را در آن سپری کنید. امکانات اقامتی معبد اژدها فقط شامل یک نمازخانه و یک کانکس کوچک است که نگهبان معبد در آن زندگی می‌کند.

بهترین زمان بازدید از معبد

معبد داش کسن در استان زنجان قرار دارد و با توجه به اینکه استان زنجان شهر سردی است و معبد هم در میانه دشت‌ واقع شده، پیشنهاد می‌کنم برای بازدید از قلعه داش کسن، از اوایل فصل‌ بهار تا اوایل پاییز را انتخاب کنید.

این منطقه در تابستان شلوغ است، پس می‌توانید اواخر بهار را برای فرار از شلوغی انتخاب کنید که بتوانید در کنار بازدید از معبد، از جاذبه‌های طبیعی و زیبای دیگر زنجان در فصل بهار هم بازدید کنید.

عکس از: سایت Irna

معبد داشن کسن کجاست؟

معبد داش کسن زنجان یکی از جاذبه‌ها و جاهای دیدنی سلطانیه در حدود ۱۵ کیلومتری شمال شرقی سلطانیه و ۵ کیلومتری روستای ویر واقع شده است.

عکس از: سایت Tasnim

لوکیشن معبد اژدها روی گوگل مپ

دسترسی به معبد داش کسن

برای دسترسی به معبد داش کسن زنجان باید اول به روستای ویر بروید. روستای ویر تا معبد یک جاده خاکی صاف دارد که غیر از خودروهای آفرود با خودروهای معمولی هم می‌توانید این مسیر را بروید. متأسفانه در این مسیر تابلویی وجود ندارد و بنابراین بهترین کار استفاده از راهنمایی‌های یک محلی است.

اگر از دل شهر زنجان به معبد داش کسن می‌روید، باید اول به سمت سلطانیه برانید و بعد از آن به سمت روستای ویر بروید. در این مسیر باید وارد جاده معبد داش کسن شده و مسیر خود را ادامه دهید تا به قلعه برسید.

عکس از: سایت Irna

فاصله زنجان تا معبد داش کسن

اگر از شهر زنجان به سمت معبد داش کسن می‌روید، مسافتی حدود ۶۶ کیلومتر را باید طی کنید. از شهر زنجان تا معبد ۴۰ دقیقه راه است.

معبد داش کسن، بنای صخره‌ای زنجان

معبد داش کسن در استان زنجان قرار گرفته و یک معبد سنگی در دل صخره‌های منطقه‌ای نزدیک به سلطانیه است. مسیر رسیدن به این معبد سخت نیست و می‌توانید آثاری از گذشته‌های دور را در آن ببینید. آثاری که شامل نقش اژدهاهای صخره‌ای، طاقچه‌های مقرنس‌کاری شده و ایوان‌ها و غارهای بزرگ است.

عکس از: سایت Irna

از مهم‌ترین المان‌های معبد که باعث شده به شهرت برسد، نقش دو اژدهایی است که به صورت متقارن روبه‌روی هم قرار گرفته‌اند. این دو اژدها کمی آسیب دیده‌اند، اما تلاش شده تا با ایجاد یک دیوار شیشه‌ای دور تا دور نقش اژدها از آن محافظت شود. نقش دو اژدها این تصور را ایجاد کرده که این معبد چینی است اما معبد اژدها در دل صخره‌ها داستانی دیگر را روایت می‌کند که در این مقاله به آن پرداختم.