خانه داروغه: جایی بین سنت و مدرنیته

خانه داروغه شهر مشهد یکی از آن جاهای تاریخی مهمی است که از دوران قاجار برای ما به یادگار مانده  و خوشبختانه همچنان سالم و باشکوه است. اگر تابحال این خانه منحصر‌به‌فرد و بی‌نظیر را از نزدیک ندیده‌اید، کافی است نگاهی به عکس‌هایی که از این مکان به‌ثبت رسیده‌اند نگاهی بیندازید. واقعیت این است که در هر گوشه از خانه داروغه زیبایی موج می‌زند. از ساختمان بزرگ و خوش‌ساختش گرفته تا حیاطی چشم‌نواز با آن حوض بزرگ و گیاهان کاشته شده، فضایی بکر پدید آورده‌اند که می‌توانند آرزوی هر ایرانی باشند برای این‌که مدتی را در چنین مکانی سر کند.

بیشتر اوقات مسافرانی که به تور مشهد می‌روند، خودشان را با رفتن به جاهای معروف این شهر سرگرم می‌کنند و کم‌تر فرصتی برای پرسه در شهر و کشف جاهای دیدنی تازه به خود می‌دهند. البته منظور از این حرف، کاستن از ارزش جاهای دیدنی مهم شهر مشهد نیست. طبیعتا هر کدام از شما می‌توانید لیستی از بهترین جاهای دیدنی مشهد آماده کنید که هر مکانش هم مطمئنا فوق‌العاده زیبا و باارزش هستند. اما، تکلیف جاهایی که کم‌تر شناخته شده‌اند چه می‌شود؟ جایی مثل خانه داروغه شهر مشهد را اگر نشناسید احتمالش بسیار کم است که حین سفر به مشهد این فرصت را بیابید که سری هم به آن‌جا بزنید.

معرفی خانه داروغه مشهد

این خانه یکی از آثار جذاب باقی‌مانده از دوران قاجاریه در شهر مشهد به حساب می‌آید. با متراژی در حدود 1100 مترمربع که آن‌گونه که از معماری‌اش به نظر می‌رسد؛ به شدت تحت تأثیر ساختمان‌های روسی و شیوه ساخت آن است.

تزئینات چوبی، کاشی‌های متنوع و هفت رنگ، تندیس‌هایی با طرح‌های فرشته و شیر که از المان‌های ویژه معماری غربی و به خصوص روسی هستند از جمله این‌هاست. البته نمی‌توان به راحتی از تراس و پله‌های دوطرفه‌ای که همکف را به طبقات بالایی وصل می‌کند و از شاخصه‌های ویژه طرح و معماری روسی نیز در همان دوران بوده، به راحتی گذشت.

رنگ‌آمیزی بخش‌های مختلف خانه داروغه به شیوه‌ای است که حتی با تماشای عکس‌های آن‌جا هم، زمان زیادی را باید صرف نگاه کردن به رنگ‌های موجود در آن فضا کنید. حالا اگر بتوانید برای مدت زمانی در این مکان بی‌نظیر حضور یابید، احتمالا بازی رنگ‌ها با چشمان شما فراموش‌نشدنی خواهد بود.

معماری خانه داروغه

خانه داروغه مشهد یکی از اولین بناها در ایران است که علاوه بر اتاق‌های شاه نشین، سالن پذیرایی، اتاق‌های بادگیر، سرداب و… حمام اختصاصی و شومینه نیز دارد. و این یعنی تلفیق معماری ایرانی و غربی که بعدها در بسیاری از بناهای بعد از آن نیز تکرار شد. جالب است بدانید داریم در زمانی از حمام اختصاصی در خانه صحبت می‌کنیم که تمامی مردم به حمام‌های عمومی می‌رفتند و حتی حمام اختصاصی در همان حمام‌ها نیز وجود نداشت!

نکته دیگری که باز هم جالب به نظر می‌رسد، نحوه جاگیری این بناست. ساختمان داروغه در کوچه‌ای واقع است که دو بنای دیگر در انتهای کوچه و در کنار آن ساخته شده‌اند به شکلی که به یکدیگر متصل هستند. و این یعنی ساکنان این دو خانه به راحتی با پل ارتباطی موجود در خانه‌های هم رفت و آمد می‌کرده‌اند. ویژگی‌ای که به نظر می‌رسد معماران آن خیلی زود دانستند که چندان جالب نیست و برای همین در دیگر بناها ادامه‌اش ندادند!

دیگر ویژگی‌های خانه داروغه

از دیگر ویژگی‌های جالب این بنا این است که خانه داروغه، دارای دو بخش تابستان نشین و زمستان نشین است! و این ویژگی در کنار سایر المان‌هایی که نام بردیم به راحتی زندگی به اصطلاح متجددان آن روزگار را نشان می‌دهد. ماندن بین سنت و مدرنیته، ویژگی‌ای که همچنان برای امروز ما نیز صادق است.

یکی دیگر از ویژگی‌های این بنای شگفت‌انگیز این است که سرمایش و گرمایش این خانه از طریق وزش باد، تابش خورشید و نیروی مستقیم آب تأمین می‌شده است. این نشان از مهندسی دقیق این بنا در کنار بهره بردن از معماری منحصر به فرد ایرانی دارد. از دیگر شگفتی‌های خانه داروغه، وجود بخاری برقی و البته پنجره‌های دو جداره در آن است!

تجهیزات گرما و سرما به شکل ویژه و درستی در قسمت‌های مختلف خانه پخش شده‌اند. به شکلی که در بخش زمستان نشین این عمارت، مطبخ و وسایل گرماساز وجود دارد. همانطور که در بخش تابستان نشین آن حوض آب و اتاق‌های بادگیر که از ویژگی‌های معماری ایرانی است، وجود دارد.

خانه داروغه چه کاربری‌ای داشته است؟

شاید برای‌تان جالب باشد که این بنا با این همه ویژگی منحصر به فرد در زمان خودش، چه کاربری‌ داشته است. باید خدمت‌تان عرض کنم که این عمارت متعلق به شخصی به نام یوسف خان بوده است که بیشتر از آن به عنوان محلی برای پذیرایی و مهمانی‌های ویژه استفاده می‌کرده است تا جایی برای سکونت دائمی! بنایی که پس از آن و با گذشت زمان به یکی از هیئت‌های مذهبی یزد فروخته شد. اما پس از مدتی توسط شهرداری مشهد خریداری و بازسازی شد.

جاهای مهم نزدیک خانه داروغه

عموما افراد وقتی قصد دارند به شهری مسافرت کنند که پر از اماکن دیدنی مختلف است، زمانی را صرف این می‌کنند که متوجه شوند در اطراف هر یک از اماکن دیدنی چه جاهای مهمی قرار دارند. برای مثال، اگر قصد دارید به خانه داروغه مشهد سری بزنید، حتما باید بررسی کنید و بهترین و نزدیک‌ترین هتل‌ها، رستوران‌ها و جاهای دیدنی دیگر را که به این خانه نزدیک هستند، بیابید.

هتل

هتل درویشی شهر مشهد، نزدیک‌ترین هتل به خانه داروغه است. اگر بخواهید از این خانه تا هتل درویشی را پیاده بروید، نهایتا 10 دقیقه طول خواهد کشید. بنابراین، بهترین هتل برای اقامت در اطراف خانه داروغه؛ هتل درویشی مشهد است.

رستوران

از جمله رستوران‌های مهم شهر مشهد که به خانه داروغه نزدیک هستند، می‌توان به رستوران صالح، رستوران نارنج و رستوران سنا اشاره کرد.

جاهای دیدنی

اولین و مهم‌ترین جایی را که می‌توان در این قسمت نام برد، حرم مطهر امام رضا (ع) است. از این خانه تا حرم امام رضا حدودا 1.4 کیلومتر فاصله است که می‌توانید در عرض چند دقیقه مسافت بین این دو مکان را طی کنید.

دیگر جاهای دیدنی شهر مشهد که به خانه داروغه نزدیک هستند، بدین شرح‌اند: گنبد خشتی شهر مشهد، خانه تاریخی توکلی، آرامگاه پیرپالان‌دوز، بازار علی قلی خان.

سوالات متداول

کلام آخر

در پایان بهتر است بدانید بناهای این چنینی در دوران قاجاریه به دلیل بازدید پادشاهان قاجار از اروپا که آن زمان به آن فرنگ می‌گفتند، رایج بوده است. بسیاری از بناها تحت تأثیر همین بازدیدها در آن زمان ساخته شده‌اند. اما ویژگی خاصی که خانه داروغه را از آن‌ها متمایز می‌کند این است که این بنا یکی از اولین‌های آن‌هاست و به‌همین خاطر ارزش تاریخی ویژه‌ای دارد. جای خوشحالی است که این مکان تاریخی باارزش همچنان به‌صورت سالم و باصلابت برجای مانده است. این مساله، در حالی است که بسیاری از اماکن تاریخی مهم و هم‌دوره خانه داروغه مشهد در شهرهای گوناگون کشور دچار زوال شده و بعد هم به دست فراموشی سپرده شده‌اند. امیدواریم که شما عزیزان از این مکان تاریخی زیبا و مهم که نشانه‌ای از فرهنگ اصیل ایرانی است دیدن کنید.