قلعه بابک کلیبر و داستان دلاوری‌های ۲۰ ساله

وقتی هوس سفر می‌کنید، باید جایی باشد که بتوانی با دیدن آن هم چیز جدیدی یاد بگیرید هم از جاذبه‌های آن لذت ببرید. من که عاشق جاهای تاریخی هستم و سعی می‌کنم بین چند سفر تفریحی یک سفر به یک جای تاریخی هم بروم. یکی از این روزهای خوش خدا که داشتم فکر می‌کردم چه جای تاریخی مانده که من نرفته باشم، یک دفعه یاد داستان‌های عجیب‌وغریب بابک خرمدین و قلعه بابک افتادم. به یکی از دوستانم زنگ زدم و گفتم دلت می‌خواهد کمی پله‌نوردی کنی، با تعجب پرسید پله‌نوردی دیگر چیست؟ همین شد که او را هم با خودم همراه کردم.

حالا که آدمی پایه برای رفتن به قلعه بابک پیدا کرده بودم، دلم طاقت نیاورد و به‌سرعت برق‌وباد، بلیط خریدم برای آذربایجان شرقی. خب تا بیشتر از این داستان سفر را لو نداده‌ام، برویم روایتی جدید از مجله گردشگری راستین گشت را بشنویم. من که لذت می‌برم از داستان گفتن، امیدوارم شما هم با خواندن این مطلب برق شوق در چشمانتان باشد و اگر موفق شدم شما را هم به دیدن قلعه ترغیب کنم پس داستان‌سرای خوبی هستم.

فهرست مطالب

پله‌های قلعه بابک چند تاست؟

اگر با سرعت عادی از پله‌های قلعه بابک بالا بروید حدود ۲ ساعت زمان می‌برد تا به در اصلی قلعه برسید.

ارتفاع قلعه بابک چقدر است؟

قلعه بابک در ارتفاع ۲۳۰۰ تا ۲۷۰۰ متری از سطح دریا واقع شده است و ۲۱۸۰ متر ارتفاع دارد.

قلعه بابک کجاست؟

قلعه بابک در نزدیکی شهر کلیبر از استان آذربایجان شرقی قرار گرفته است.

قلعه بابک خرمدین چطور جایی است؟

قلعه بابک خرمدین یکی از جاهای دیدنی آذربایجان شرقی و از معروف‌ترین قلعه‌های تاریخی ایران است. این قلعه داستان‌های زیادی دارد و به همین دلیل هم یکی از جاهای مورد توجه علاقه‌مندان به تاریخ است. قلعه بابک خرمدین در منطقه ارسباران قرار گرفته و بابک خرمدین یکی از معروف‌ترین سردارهای ایرانی به‌مدت ۲۰ سال در آن زندگی می‌کرده است. در مدت ۲۰ سال، بابک خرمدین به‌همراه یارانش و به‌خاطر امنیت و استحکام قلعه بابک توانست لشکر اعراب را در کوه‌ها سرگردان کرده و به آن‌ها شبیخون بزند.

عکس از: سایت Iranparadise

قلعه بابک با نام دژ بابک یا قلعه جمهور هم شناخته می‌شود و یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی کلیبر در استان آذربایجان شرقی است. یکی از ویژگی‌ها مهم این قلعه، وجود دره‌هایی به‌عمق ۴۰۰ تا ۶۰۰ متر اطراف آن است که قلعه را در آغوش گرفته‌اند.

یکی از جذابیت‌های مهم قلعه بابک، دید وسیعی است که به اطراف دارد. همین دید وسیع باعث شده این قلعه یک فضای عالی برای دیده‌بانی هم داشته باشد. شاید مسیر سختی را برای رسیدن به قلعه باید طی کنید؛ اما همه لطفش به این است که وقتی به قلعه بابک می‌رسید، یادتان می‌رود راه چقدر سخت بوده و مثل من تا چند دقیقه به زیبایی‌های آن خیره می‌شوید.

عکس از: سایت Iranparadise

خوب که دلتان سیر شد، از مسیر ورودی قلعه به نزدیکی‌های آن بروید و ببینید کنار قلعه بابک چقدر کوچک به‌نظر می‌رسید. کلیبر تا قلعه بابک حدود ۳ کیلومتر فاصله دارد و راه رسیدن به قلعه سخت است؛ اما هر کسی که می‌خواهد به یک زیبایی جدید دست پیدا کند باید مسیر سخت را هم به جان بخرد.

قلعه بابک در ۳ طبقه ساخته شده که این طبقات درست بعد از ورودی اصلی قرار دارند. بعد از اینکه از تالار اصلی رد شدید، در اطراف ۷ اتاق را می‌ببینید. این اتاق‌ها به تالار میانی قلعه راه دارند. در بخش شرقی دژ هم می‌توانید اتاق‌ها و آب‌انبارهای دیگری را ببینید. سقف همه این آب‌انبارها به‌صورت گهواره‌ای و جناقی ساخته شده است. این آب‌انبارها از نوعی ملات ساروج نفوذناپذیر ساخته شده‌اند. در فصل پاییز و زمستان پُر از برف و باران می‌شوند؛ بنابراین منبع خوبی برای دسترسی به آب در فصل تابستان هستند. اگر قلعه محاصره شده باشد، این آب‌انبارها مهم‌ترین منابع آبی ساکنان قلعه خواهند بود.

عکس از: سایت Iranparadise

در قسمت شمال غربی قلعه، پلکان‌هایی سرتاسری وجود داشت اما حالا خبری از آن‌ها نیست چون ویران شده‌اند. فقط بخش‌هایی از این پلکان‌ها از دل خاک سرک کشیده‌اند و از روی همین نشانه‌ها می‌توانید متوجه شوید که موقعی در این محل پلکانی سنگی زندگی می‌کرده است. همین بخش‌های بیرون زده از دل خاک تنها راهی هستند که می‌توانید به بخش‌های بالایی قلعه برسید.

تاریخچه قلعه تاریخی و باستانی

یکی از یافته‌های تاریخی در قلعه بابک، سفال‌هایی با نقش و نگار است. از روی نقش و نگارهای روی این سفال‌ها بعضی کارشناسان حدس زدند که شاید این قلعه در قرن ۶ و ۷ محل زندگی بوده است. البته سکه‌های مسی هم در این قلعه پیدا شده، اما به‌دلیل گذر زمان و آسیب‌دیدگی نمی‌توان نوشته‌های روی آن را خواند تا دقیقا مشخص شود این قلعه مربوط به کدام دوره تاریخی است.

عکس از: سایت Ittoorg

اطلاعاتی از تاریخ ساخت قلعه بابک در دوره پیش از اسلام در دسترس نیست و به نظر می‌رسد قومی از بخش‌های جنوب غربی دریای خزر در دوره هخامنشیان در این منطقه زندگی می‌کردند. بعضی معتقدند که این قوم همان طالشی‌ها بودند و مدتی هم سَرِ جنگ با هخامنشیان داشتند.

قلعه بابک خرمدین احتمالا در دوره ساسانی یا اشکانی ساخته شده است. بعضی از کارشناسان این حدس و گمان‌ها را از روی سبک معماری زده‌اند چون سبک معماری قلعه شباهت زیادی به مجموعه سلیمان دوره ساسانی دارد. اما خب باز هم نمی‌توان گفت که حتما ساخت این قلعه در یکی از این دوران‌ها انجام شده است. با توجه به اینکه قلعه بابک یک دژ دفاعی است بعضی کارشناسان گفته‌اند که این قلعه شاید به دوره اشکانی تعلق دارد.

عکس از: سایت Ittoorg

قلعه بابک در قرن دوم و سوم بازسازی شد و در بعضی قسمت‌های قلعه تغییراتی داده شد. تغییرات و نوسازی‌هایی که در دوره بابک خرمدین انجام شده هنوز بعد از ۱۲۰۰ سال خودنمایی می‌کنند.

هنوز که هنوز است این موضوع که کارایی قلعه از اول چه بوده و چرا سکه‌هایی در بخش‌هایی از قلعه بابک پنهان شده مبهم است. یکی از نکته‌های جالب درباره قلعه بابک نبوغ سازنده آن است؛ چون قلعه در محلی ساخته شده که حتی در مقابل حمله یک سپاه بزرگ ۱۰۰ هزار نفری هم در امان بود.

عکس از: سایت Ittoorg

مسیر سخت، قرار گرفتن در ارتفاع و وجود دره‌هایی عمیق مانع خوبی برای مقاومت بدون زحمت در مقابل دشمن بود. به‌دلیل صعب‌العبور بودن، افراد زیادی در طول مسیر تلف می‌شدند و دشمن نمی‌توانست به‌راحتی به نزدیکی‌های قلعه برسد پس مجبور بود از مسافت دور تیراندازی کند و از بخت بدش تیرها اصلا به قلعه نمی‌رسیدند.

افسانه‌ها و داستان‌ها درباره بابک خرمدین

افسانه‌ها و داستان‌های زیادی درباره بابک خرمدین بر سر زبان‌ها است؛ اما این داستان‌ها معمولا با غیظ و غرض هستند. چون بابک خرمدین با عرب‌ها می‌جنگید و بارها هم آن‌ها را شکست داد، تاریخ‌نویسان مسلمان تا می‌توانستند افسانه‌ها و داستان‌های عجیب گفتند تا چهره این مرد را تیره کنند. در واقع این تاریخ‌نویسان از روی عمد تمام تلاش‌شان را کردند تا چهره بابک خرمدین را زشت و ناپسند نشان دهند.

عکس از: سایت Ittoorg

نهضت بابک خرمدین در میان عامه مردم طرفدارانی داشت؛ اما جالب است که در بین دهقانان و بزرگان کسی به بابک علاقه‌ای نداشت. علت این بی‌علاقگی هم این بود که بابک خرمدین تلاش می‌کرد عقاید مزدکی را احیا کند و این موضوع اصلا مورد علاقه مسلمان‌ها نبود و نمی‌توانستند آن را تحمل کند. پس از روی ناچاری تمام تلاش‌شان را کردند تا با گفتن داستان‌های عجیب و دور از واقعیت، چهره این مرد را بین مردم خراب کنند.

یکی از داستان‌هایی که درباره بابک خرمدین وجود دارد به کودکی او برمی‌گردد. در این داستان گفته شده که مادر بابک برای پیدا کردن پسرش از خانه بیرون رفت. بابک گاوهای همسایه‌ها را به چراگاه برده بود و وقتی مادرش به چراگاه رسید دید که بابک لخت زیر درختی خوابیده و خون از موهای سینه او می‌چکد؛ اما وقتی بابک از خواب بیدار شد اثری از خون روی سینه او دیده نمی‌شد.

افسانه‌های زیادی درباره بابک وجود دارد که می‌گویند بابک خرمدین در مدت ۲۰ سال قیام خود ۵۰۰ هزار نفر از رؤسا را به قتل رسانده است و تعداد مسلمان‌هایی که به‌دست بابک و یارانش کشته شده‌اند، هزار هزار مسلمان است. داستان دیگری هم هست که می‌گوید یکی از جلادان بابک را گرفتند و از او پرسیدند تا حالا چند نفر را کشته‌ای و جلاد در جواب گفته که ۳۶ هزار مسلمان را کشته است.

عکس از: سایت Ittoorg

بخش‌های مختلف قلعه تاریخی

قلعه بابک سه طبقه دارد که هر طبقه بخش‌های مختلفی دارد. در ادامه می‌خواهم کمی درباره این بخش‌ها صحبت کنم تا بیشتر با قلعه بابک یکی از جاهای دیدنی آذربایجان و کلیبر آشنا شوید.

دروازه و ورودی اصلی

فقط یک راه برای ورود به قلعه بابک وجود دارد که آن هم دروازه اصلی است. بعد از اینکه از دروازه و باروی قلعه گذشتید به یک گذرگاه باریک می‌رسید که یک مسیر شیب‌دار ۱۰۰ متری است. بعد از این ۱۰۰ متر به ورودی اصلی قلعه بابک می‌رسید. ساختمان قلعه درست بعد از این ورودی قرار گرفته است. مسیر ورودی پلکان‌های زیادی دارد؛ اما عرض این پلکان‌ها کم است و به‌خاطر همین فقط یک نفر می‌تواند از آن عبور کند.

عکس از: سایت Ittoorg

ستون‌ها و برج‌های نگهبانی

در ۴ طرف قلعه بابک، برج و باروهای نگهبانی وجود دارد؛ بنابراین این قلعه دیدی عالی به اطراف داشته و اگر در هر طرف نگهبانی باشد به‌دلیل ارتفاع بالای قلعه می‌تواند تا مسافت زیادی را در دیدرس داشته باشد. یکی از دلایلی هم که قلعه همیشه از گزند دشمنان در امان بوده همین امکانات عالی برای دیده‌بانی بود.

عکس از: سایت Ittoorg

تالار اصلی

من که خیلی گشتم تا اطلاعاتی درباره تالار اصلی قلعه بابک برای شما پیدا کنم؛ اما در همه جا فقط به نام تالار اشاره شده و گفته‌اند که اطراف آن ۷ اتاق ساخته شده که مثل نگهبانی خوش‌خدمت تالار را در بَر گرفته‌اند. تالار اصلی به همه این اتاق‌ها راه دارد، پس از تالار می‌توانید وارد هر اتاق شوید.

عکس از: سایت Ittoorg

آب‌انبار

در قسمت شرقی قلعه چند آب‌انبار وجود دارد که معماری جالبی دارند. این آب‌انبارها را با نوعی ملات ساروج ساخته‌اند تا عایق باشد. سقف آب‌انبارها گهواره‌ای یا طاقی جناقی است و ظاهری محکم و استوار دارد. وقتی در این منطقه در فصل پاییز و زمستان باران و برف می‌بارید، برف و باران در آب‌انبارها ذخیره می‌شدند تا منبعی برای تأمین آب در تابستان و در زمان محاصره باشند.

پله‌های قلعه

بیشتر پله‌‌های قلعه از بین رفته‌اند و فقط بخشی از آن‌ها از خاک سَرَک می‌کشند. همین بخش‌های کوچک باقی مانده از پله‌هاست که اجازه می‌دهد تا بالای قلعه بروید. راستی در زمستان به‌علت سردی هوا و بارش برف، پله‌ها سُر هستند پس خیلی مراقب باشید.

عکس از: سایت Ittoorg

نگاهی به معماری عجیب قلعه بابک

قلعه بابک طوری ساخته شده که فقط یک ورودی اصلی داشته باشد، تازه این ورودی نگهبان‌هایی هم داشته که بر روی برج نگهبانی می‌رفتند تا هر جنبنده‌ای که از دور به قلعه نزدیک میشده را ببینند. قلعه بابک بر بالای قله‌ای ساخته شده که اطراف آن دره‌هایی ۴۰۰ تا ۶۰۰ متری قرار دارند. با وجود این دره‌ها هیچ راه عبور دیگری غیر از ورودی اصلی باقی نمی‌ماند برای همین گفتم که سازنده قلعه آدم زیرکی بوده است.

مسیر رسیدن به قلعه به‌اندازه‌ای سخت است که بعضی از دشمنان در همین مسیر از بین می‌رفتند. بقیه هم تا به خود بیایند تیرهایی از میان قلعه بر سر آن‌ها سرازیر می‌شده. خلاصه اینکه آن کسی که قلعه را ساخته خوب می‌دانسته چطور پناهگاهی محکم و غیرقابل دسترس بسازد.

عکس از: سایت Ittoorg

در هر ۴ طرف قلعه، درست در تکیه‌گاه‌های طبیعی که همان دیواره‌های کوه هستند، ۴ برج دیده‌بانی وجود دارد که به‌شکل استوانه هستند. ارتفاع قلعه از سطح زمین و موقعیت خوب برج‌های نگهبانی باعث می‌شد که نگهبان‌ها دید وسیعی به ۴ طرف قلعه داشته باشند و تا کیلومترها دورتر را به‌خوبی ببینند.

سنگ، آجر، ملات ساروج و چوب مصالحی هستند که برای ساخت و بازسازی قلعه بابک از آن‌ها استفاده شده است. یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های معماری این بنا، ۳ طبقه بودن قلعه است. با وجود پلکان‌های سنگی، دسترسی به هر سه طبقه راحت بوده و در هر طبقه اتاق‌هایی وجود دارد. دوام و استحکام قلعه آنقدری هست که با وجود اینکه بیش از ۱۰۰۰ سال قبل ساخته شده، هنوز پابرجاست.

عکس از: سایت Ittoorg

در سفر به قلعه چه وسایلی با خود ببرید؟

مسیر رسیدن به قلعه سخت است برای همین پیشنهاد می‌کنم یک کفش ورزشی مناسب یا کفش کوه‌نوردی بپوشید. قلعه بابک دور از آبادی است پس با خودتان کمی خوراکی و آب ببرید. اگر می‌خواهید در زمستان به این منطقه سفر کنید باید بگویم که هوا آنقدری سرد هست که انگشتانتان بی‌حس شود و صورت‌تان از سرما مثل یک قالب یخ شود.

پس با خودتان لباس گرم ببرید، لباسی که سبک باشد و جلوی دست و پای شما را نگیرد. قلعه بابک در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد و شب‌های سردی خواهد داشت. اگر می‌خواهید شب را اطراف قلعه بمانید، باید یک چادر مناسب و لباس گرم داشته باشید.

عکس از: سایت Ittoorg

امکانات رفاهی اطراف قلعه بابک چیست؟

امکانات رفاهی خیلی کمی در کمپی که اول مسیر شروع پیاده‌روی به‌سمت قلعه است می‌توانید دسترسی داشته باشید. این امکانات شامل مغازه، محل کمپ، آب آشامیدنی و سرویس بهداشتی است.

بهترین زمان بازدید از قلعه چه وقت است؟

قلعه بابک در منطقه کوهستانی قرار دارد و زمستانی سخت و پُر از برف خواهد داشت. پس بهترین زمان بازدید از قلعه بابک فصل گرماست؛ اما چون مسیر سخت و ناهموار است نباید هوا خیلی گرم باشد چون ممکن است گرمازده شوید. اگر می‌خواهید در هوایی خوش و خوب به قلعه بابک بروید به شما پیشنهاد می‌کنم فروردین تا اوایل خرداد و شهریور تا مهر را انتخاب کنید.

عکس از: سایت Ittoorg

فروردین تا خرداد و شهریور تا مهر شلوغ‌ترین وقت برای بازدید از قلعه است؛ چون همه گردشگران این دوره را انتخاب می‌کنند. اگر مثل من از شلوغی فراری هستید، می‌توانید در پاییز تا هوا خیلی سرد نشده به قلعه بروید.

قلعه بابک کجاست؟

قلعه بابک در استان آذربایجان شرقی، کلیبر، ۳ کیلومتری کلیبر قرار دارد.

لوکیشن قلعه بابک روی گوگل مپ

بهترین مسیر دسترسی به قلعه

برای دسترسی به قلعه بابک ۳ مسیر وجود دارد؛ اما یکی از بهترین آن‌ها مسیری است که از کمپ نزدیک قلعه می‌گذرد؛ چون می‌توانید تا کمپ را با ماشین بروید و بعد از آن تا رسیدن به گذرگاه اصلی پلکانی قلعه، پیاده‌روی کنید.

عکس از: سایت Ittoorg

مسیرهای پیاده‌روی به سمت قلعه بابک

برای دسترسی به قلعه، ۳ مسیر هست که همگی آن‌ها در اول گذرگاه پلکانی قلعه به‌هم می‌رسند.

مسیر اول: کمپ گردشگری قلعه دره‌سی در ۳ کیلومتری کلیبر یکی از مسیرهای دسترسی به قلعه بابک است. شما می‌توانید از کلیبر تا کمپ نزدیک قلعه را با ماشین بروید؛ اما باید بعد از آن پیاده‌روی کنید. وقتی به گذرگاه اصلی پلکانی رسیدید باید از پله‌ها بالا بروید.
مسیر دوم: یکی از مسیرهای همیشگی برای رسیدن به قلعه بابک، از سمت هتل بابک می‌گذرد. در این مسیر باید ۱۰۰۰ پله را بالا بروید تا به گذرگاه اصلی پلکانی برسید. در این مسیر حدود ۳ ساعت پیاده‌روی خواهید داشت.
مسیر سوم: در مسیر سوم باید از کلیبر به‌سمت هتل بابک بروید. درست ۶ کیلومتر بعد از هتل وارد مسیر فرعی در سمت راست جاده شوید. این مسیر پَستی بلندی‌های زیادی دارد؛ پس بهتر است ماشین آفرود داشته باشید. وقتی به کمپ عشایر رسیدید یک ساعت پیاده‌روی دارید تا به گذرگاه اصلی پلکانی قلعه برسید.

عکس از: سایت Chaparpersiantravel

قلعه بابک نگین ارسباران

حالا که سفر به قلعه بابک تا به اینجا به همه ما خوش گذشته باید بگویم که من از آنجای داستان خوشم آمد که بابک خرمدین فقط با همراهی ۲۰ نفر از یارانش توانست جلوی هجوم اعراب را بگیرد و وقت و بی‌وقت به آن‌ها شبیخون بزند. این قلعه در عین زیبایی، زمختی و صلابت خاصی که دارد در دید اول شما را شیفته و شیدا می‌کند.

عکس از: سایت Chaparpersiantravel

مسیر رسیدن به قلعه هم که نگویم برایتان چقدر زیباست، چون شنیدن کی بود مانند دیدن. این قلعه مثل نگینی ارزشمند بر بلندی‌های ارسباران می‌درخشد و یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی کلیبر است. اگر این مقاله باعث شده تا هوس سفر کنید عجیب نیست چون من فقط بخش‌هایی از جذابیت‌های قلعه را گفتن که می‌شد آن را به زبان آورد؛ پس اگر آن چیزی که با هم خواندیم شوق سفر در شما ایجاد کرده باید ببینید خود قلعه چه صفایی دارد. اگر به قلعه بابک رفتید از تجربیات‌تان بنویسید چون من مشتاق شنیدن حال خوش شما هستم.