گنبد علویان همدان؛ اثری زیبا و پرنقش و نگار از دوران سلجوقی

یکی از جاهای دیدنی همدان گنبد علویان است که در نزدیکی امامزاده عبدالله و میدان عین‌القضات قرار دارد. همچنین این اثر تاریخی به خیابان باباطاهر و خیابان اکباتان نزدیک است. این بنا در قرن ششم هجری و در اواخر دوره سلجوقیان تاسیس شده است که با دیدن آن، معماری اسلامی را مشاهده می‌کنید. در ابتدا این بنا یک مسجد بود که علویان آن زمان در آن آداب مذهبی خود را برگزار می‌کردند. اما الان به عنوان یکی از مناطق گردشگری در استان همدان محسوب می‌شود. با من و مجله علی‌بابا همراه باشید تا بیشتر درباره این گنبد آجری بدانید.

گنبد علویان کجاست؟

همان‌طور که در ابتدای مطلب اشاره کردم، این بنای تاریخی در میدان امامزاده عبدالله در شهر همدان است. آن‌چه باعث جذابیت این اثر گردشگری شده، داشتن معماری بی‌نظیر و گچ‌بری‌هایی است که در ایران اسلامی در آن به کار رفته است. این بنا در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ثبت شد و الان همین گنبد علویان یکی از جاهای دیدنی همدان محسوب می‌شود.

عکس از: سایت Google Maps

گنبد علویان روی گوگل مپ

تاریخچه گنبد علویان

گنبد علویان همدان در اواخر دوره سلجوقیان و در قرن ۶ هجری ساخته شد. همان‌طور که گفتم در آن زمان خاندان علویان از این مکان برای برگزار مراسمات مذهبی استفاده می‌کردند. در قرن‌های بعدی گنبد علویان برای حکومت‌های بعد مورد استفاده قرار می‌گیرد و یک سرداب به زیر زمین آن اضافه کردند. در این قسمت از ساختمان مقبره‌های خاندان علویان دیده می‌شود.

عکس از: سایت Google Maps

این بنا در طی سالیان متمادی دچار فرسودگی شد که بعضی از قسمت‌های آن خراب شد. در سال ۱۳۱۷ به دستور رضاشاه و با همکاری اداره کل باستان‌شنایی، بنای گنبد علویان همدان بازسازی شد. به طوری که سقف آن با چوب و مسطح پوشانده شد تا از گزند گرما و سرما دور بماند.

عکس از: سایت Google Maps

گنبد علویان به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی همدان روی یک سکو قرار دارد که تا رفتن به درب ورودی بنا باید از ۹ پله عبور کنید. در حال حاضر این اثر تاریخی توسط سازمان میراث فرهنگی دارد حفاظت می‌شود و در سفر به همدان، یکی از بایدهای دیدنی شده است.

چرا نام اینجا گنبد علویان است؟

وقتی به تصویر این ساختمان کهن نگاه می‌کنید، هیچ اثری از گنبد نمی‌بینید. شاید برایتان سوال باشد چرا به آن گنبد می‌گویند؟ همان‌طور که گفتیم تا قبل از سال ۱۳۱۷ ساختمان فرسوده شده بود که تا قبل از این سال سقف آن حالت گنبدی داشت؛ اما برای جلوگیری از ریزش و برای محافظت گنبد علویان سقف به حالت مسطح درآمد و روی آن را ایزوگام کرده‌اند.

عکس از: سایت Google Maps

در گذشته مردم به آن گنبد علویان می‌گفتند، چون در زیر زمین این بنا دو تن از خاندان علویان دفن شده‌اند. اکنون این مقبره با همان نام گذشته خود باقی مانده است.

آب‌وهوای همدان برای بازدید از گنبد علویان

خیلی ساده بگویم، همدان یک شهر سرد و کوهستانی است. در سردترین روز سال (دی ماه) دمای آن به ۱۰ درجه زیر صفر هم می‌رسد. بارندگی در همدان در زمستان بیشتر در قالب برف است و در بهار نیز باران شهر را در آغوش خود می‌گیرد. هوای منطقه نزدیک به گنبد علویان همدان نیز مثل بقیه نقاط شهر در فصل پاییز سرد و در زمستان یخبندان و اغلب پوشیده از برف است.

عکس از: سایت Google Maps

در بهار به تدریج هوای این منطقه به سمت گرما می‌رود. اگر علاقه زیادی برای دیدن جاهای دیدنی همدان دارید، می‌توانید فصل از اردیبهشت تا اواسط آبان را انتخاب کنید. این شهر در فصل تابستان بسیار خنک است و در گرمترین روز سال، دمای آن به ۳۷ درجه سانتیگراد می‌رسد.

نگاهی به معماری گنبد علویان

آنچه گنبد علویان همدان بیش از سایر آثار باستانی جذاب و خاص می‌کند، گچ‌بری‌هایی است که در این ساختمان به‌کار رفته است. همچنین نمای ساختمان که از آجرکاری است، شما را با معماری ایرانیان در قرون گذشته آشنا می‌کند. این بنای تاریخی با گنبد سرخ مراغه شباهت زیادی با هم دارد.

– شکل کلی بنای گنبد علویان

بنا با استفاده از آجرهای سفالی نما کاری شده است که باید پله‌ها را بالا بروید تا به درب چوبی برسید. برای ساخت این اثر تاریخی از معماری هنرمندانه‌ای استفاده شده است که با چند دقیقه مشاهده آن از راه دور متوجه شاهکار گنبد علویان می‌شوید.

عکس از: سایت Google Maps

ساختمان گنبد علویان همدان به صورت یک مکعب ۴ ضلعی با ابعاد ۱۲.۵ در ۱۲.۸ است که ۱۱.۵ متر ارتفاع دارد. در چهار گوشه این سختمان می‌توانید ۴ ستون با ارتفاع ۹.۵ متر و با قطر ۲ متر را ببینید.

– معماری بخش شمالی گنبد علویان

در قسمت شمالی این اثر تاریخی یعنی گنبد علویان یک طاق نمایی جناقی به چشم می‌خود که ۱۰ متر ارتفاع و ۵.۵ متر عرض دارد. این طاق نمای جناقی از نوع ۵ و ۷ است که در داخل آن یک قاب مستطیل شکل با ارتفاع ۵.۶ و ۳.۹ متر قرار گرفته است. در قسمت ورودی شمالی بنا یک طاق جناقی به عرض ۱.۶ و با ارتفاع ۳.۴ در مقابل شما خودنمایی می‌کند.

عکس از: سایت Google Maps

– معماری ورودی گنبد علویان

همان‌طور که گفتم در قسمت ورودی بنا چند پله سنگی در مقابلتان قرار دارد که سپس با یک درب چوب روبرو می‌شوید. نمای ساختمان با آجر تزیین شده است و از بالای سکو می‌توانید نمای رو به پایین شهر را تماشا کنید. دو سمت ساختمان گنبد علویان هم فضای سبز و درخت برای استراحت گردشگران دیده می‌شود.

عکس از: سایت Google Maps

سر در ورودی ساختمان هم می‌توانید نقوش برجسته گل و بوته و اشکال هندسی را مشاهده کنید.

– تزیینات گنبد علویان

مهم‌ترین چیزی که برای تزئین این ساختمان بیشتر به چشم می‌خورد، گچ‌بری‌هایی است که به صورت ماهرانه و استادانه انجام شده است. این گچ‌بری‌های گنبد علویان به صورت گل و بوته‌های در هم پیچیده است نشان از توان معماران و گچ‌بران آن زمان در ایجاد نقش و نگارهای زیباست.

عکس از: سایت Google Maps

– محراب گنبد علویان

وقتی به قسمت ضلع جنوبی گنبد علویان حرکت کنید، با محراب گنبد برخورد می‌کنید. این قسمت نیز همچون دیگر بخش‌های ساختمان با گچ بری‌های هنرمندانه تزئین شده است.

عکس از: سایت Google Maps

توصیه‌هایی برای بازدید از گنبد علویان

برای بازدید از این منطقه می‌توانید در روزهایی که همدان آب و هوای گرم یا معتدل دارد، از آن دیدن کنید. به طور کلی همدان یک شهر سرد و کوهستانی است و بهتر است در فصل بهار، تابستان یا مهر و آبان به اینجا سفر کنید.

عکس از: سایت Google Maps

در روزهای تابستان بهتر است ساعات غروب را برای بازدید از گنبد علویان همدان انتخاب کنید. اگر ایام نوروز به این شهر سفر کردید، حتما لباس گرم به همراه داشته باشید.

بهترین زمان بازدید از گنبد علویان

بنای تاریخی گنبد علویان توسط سازمان میراث فرهنگی محافظت می‌شود و برای بازدید از آن وقت تعیین شده است. شما می‌توانید از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۹ عصر برای بازدید از این اثر تاریخی به شهر همدان سفر کنید. بلیط بازدید از گنبد علویان همدان ۴ هزار تومان است که در هر بلیط حدود ۱۵ دقیقه فرصت بازدید از آن به شما داده می‌شود.

مسیر دسترسی به گنبد علویان

برای رفتن به این اثر تاریخی باید از تهران راهی شهر همدان شوید. سپس خود را از طریق میدان امام خمینی، به خیابان بابا طاهر بروید و بعد خود را به میدان امامزاده عبدالله برسانید. این عمارت در سمت راست و در ۳۰۰ متری امامزاده عبدالله قرار دارد که باید به سمت بلوار علویان حرکت کنید.

عکس از: سایت Google Maps

جاهای دیدنی نزدیک به گنبد علویان

در نزدیکی این ساختمان تاریخی، تعداد دیگری از جاهای دیدنی همدان را می‌توان نام برد که عبارتند از:

– آرامگاه باباطاهر

یکی از مهم‌ترین مناطق توریستی نزدیک گنبد علویان در همدان است که از نظر تاریخی، معماری و ادبی اهمیت زیادی در میان دوستداران ایران دارد. مقبره او مربوط به قرن پنجم هجری است که در عصر معاصر بازسازی شده و به شیوه جدید درآمده است. این مقبره به صورت مستطیل ساخته شده و اطراف آن پر از گل‌های رنگی و فضای سبز است که در فصل بهار و تابستان منظره فوق‌العاده زیبایی دارد.

عکس از: سایت Google Maps

گنبد فیروزه‌ای باباطاهر به شکل منشوری و قاعده ۸ ظلعی ساخته شده است که در بالای یک تپه کم ارتفاع قرار دارد.

– امام‌زاده عبدلله

از دیگر جاهای دیدنی نزدیک گنبد علویان همدان است که در آن‌جا دو تن (پدر و پسر) از افراد متدین همدان دفن شده‌اند. مردم این شهر از گذشته دیرباز تاکنون ارادت قلبی زیادی به امامزاده عبدالله داشته‌اند و هر سال در روزهای مذهبی به زیارت این مقبره می‌روند. طبق گفته مردم همدان امامزاده عبدالله از نوادگان امام موسی کاظم(ع) است.

عکس از: سایت Google Maps

آنچه این زیارتگاه را جذاب می‌کند، معماری اسلامی است که همانند سایر مکان‌های زیارتی در ایران از یک گنبد و گلدسته تشکیل شده است.

– موزه هگمتانه حوالی گنبد علویان

اگر می‌خواهید بدانید در گذشته هگمتانه چه گذشته و چه آثاری از ایران کهن به جا مانده است، از موزه هگمتانه دیدن کنید. طبق گفته مورخان برخی از آثاری که در این محل نزدیک گنبد علویان نگهداری می‌شود، بیش از ۳ هزار سال قدمت دارند. این موزه در سال ۱۳۱۰ به ثبت رشده است و بسیاری از اشیایی که در آن‌جا نگهداری می‌شود، مربوط به دوران مادها، هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان است.

عکس از: سایت Google Maps

برای مثال می‌توان به، الواح زرین منتسب به آریارمنه و ارشام، اشیای زرین و سیمین متعلق به دوره هخامنشی و جام‌های زرین دوران باستان اشاره کنیم.

اقامت در همدان برای بازدید از گنبد علویان همدان

اگر می‌خواهید از گنبد علویان و سایر مکان‌های گردشگری شهر همدان دیدن کنید، می‌توانید در یکی از هتل‌ها یا اقامتگاه‌های این شهر اقامت داشته باشید. هتل باباطاهر، اقامتگاه الماس نوین، هتل خاتم، هتل آپارتمان الوند و هتل ستاره از جمله اقامتگاه‌های مشهور در این شهر است که می‌توانید برای سفر خود انتخاب کنید.

عکس از: سایت Google Maps

همچنین در نزدیکی گنبد علویان تعداد زیادی رستوران نیز وجود دارد که شامل داره‌تا، پسر خوب، رستوران سنتی سحاب، رستوران بناب، گلپایگان و باستان است. بعد از یک بازدید سرگرم‌کننده و به یاد ماندنی می‌توانید به یکی از این رستوران‌ها بروید و خستگی را از تن خود به در کنید.

چرا باید از گنبد علویان بازدید کنید؟

اگر می‌خواهید با تاریخ گذشته، معماری و هنر ایرانیان در ساخت بنا، تزئین ساختمان و گچ‌بری‌ها آشنا شوید و بدانید در قرون گذشته برای ساختمان‌ها از چه مصالحی استفاده می‌کردند، می‌توانید از این بنای تاریخی دیدن کنید. ضمن اینکه گنبد علویان همدان در نزدیکی چندین اثر تاریخی دیگر قرار دارد که همزمان می‌توانید از همه آن‌ها تنها در یک روز بازدید کنید.

همچنین شهر همدان در بهار و تابستان آب و هوای خنک و مطبوع دارد که می‌توانید از نفس کشیدن در این منطقه لذت ببرید.