قصر یاقوت تهران، عمارتی به سبک اروپایی به جا مانده از دوران قاجار

تهران به عنوان پایتخت ایران سال‌های زیادی میزبان خانواده‌های سلطنتی و شاهان و شاهزادگان بوده است. از این رو بسیاری از کاخ‌ها و اقامتگاه‌های سلطنتی در این شهر بنا می‌شدند که بسیاری از آنها هنوز پا برجا هستند و از جاذبه‌های گردشگری پایتخت به شمار می‌روند. از مرکز این شهر شلوغ که به سمت شرق می‌روید در محدوده‌ی پارک سرخه حصار یکی از همین اقامتگاه‌ها را می‌بینید. قصر یاقوت تهران از دوران پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار به جای مانده است. این یادگاری 150 ساله به دلیل قرار گرفتن در محدوده‌ی سرخه‌ حصار به نام کاخ سرخه حصار نیز شهرت دارد. این بنای تاریخی امروزه به عنوان بیمارستان شهید لواسانی شناخته می‌شود. اگر دوست دارید با عمارت قصر یاقوت تهران بیشتر آشنا شوید در ادامه با ما همراه باشید.

رزرو بلیط هواپیما تهرانبا راستین گشت خوبه!

تاریخچه‌ی قصر یاقوت تهران

قصر یاقوت تهران در سال 1262 در دوران سلطنت ناصرالدین شاه قاجار و همزمان با سی و نهمین سالگرد پادشاهی وی توسط میرزا محمد خان ساخته شد. قصر یاقوت را در باغی که سرخه حصار نام داشت بنا کردند. عمارت قصر یاقوت دو بخش به نام‌های کوشک بیرونی و حرم‌خانه داشت و در مجموع 200 اتاق در آن تعبیه شده بود. علاوه بر بنای اصلی ساختمان‌هایی مثل کاروانسرا، سربازخانه و گرمابه نیز در این محدوده ساخته شدند که در حال حاضر تنها قصر یاقوت باقی مانده است.

به دلیل قرار گرفتن این عمارت در مجاورت شکارگاه سلطنتی سرخه حصار و پارک محافظت‌شده‌ی خجیر ناصرالدین شاه به آن توجه ویژه‌ای داشت و در فصل پاییز و زمستان در این عمارت اقامت داشت. قصر یاقوت تهران در دوران ناصرالدین شاه دچار حریق شد و مدتی بعد مجددا آن را بازسازی کردند. این عمارت آشپزخانه‌ی بزرگی داشت که به گفته‌ی بعضی ضرب‌المثل‌هایی مثل «بادنجان دور قاب چین» و «یک آشی برایت بپزم که یک وجب رویش روغن باشد» برای اولین بار در این آشپزخانه بیان شدند. 

معماری عمارت قصر یاقوت

احتمالا عمارت قصر یاقوت تنها عمارت سلطنتی است که هیچ رد پایی از معماری ایرانی دوران قاجار در آن به چشم نمی‌خورد. چیزی که در معماری این بنا توجه را به خود جلب می‌کند ستون‌های متعدد و ایوان ورودی بزرگ آن است که هردو نمادهایی از معماری اروپایی هستند. در فرهنگ اروپا از چنین ایوان‌هایی برای معرفی مقامات دولتی و اشراف‌زادگان و ابراز احساسات به مردم استفاده می‌شد. قصر یاقوت تهران کاملا به شکل مکعب و با سقف شیب‌دار بر روی صفحه‌ای سنگی ساخته شده است.

برعکس سبک معماری ایرانی که به داخل بنا و تزیینات داخلی توجه دارد و بسیاری از بناهای قدیمی حیاط داخلی دارند و اتاق‌ها گرداگرد حیاط قرار می‌گیرند این بنا به نمای بیرونی تمرکز دارد و بیشتر تزیینات خارجی مورد توجه قرار گرفته است. دور تا دور ساختمان یک ایوان بزرگ با 20 ستون چوبی به چشم می‌خورد که در تزیین تمام آنها از المان‌های معماری اروپایی استفاده شده است. پایه‌ی این ستون‌ها به شکل مکعب مستطیل ساخته شده و برای تزیین سرستون‌ها از گچ‌بری استفاده کرده‌اند.

جزئیات بیشتر..

چهار ستونی که در چهار گوشه‌ی ایوان به کار رفته به صورت جفت و به اصطلاح دوقلو هستند. در ساخت و تزیین طاق‌نماها و در و پنجره‌ها تلفیقی از معماری اروپایی و ایرانی به کار برده‌اند. ورودی اصلی قصر یاقوت تهران در ضلع شمالی ساختمان قرار دارد و به وسیله‌ی دو ستون مکعبی از بخش اصلی جدا شده است. در گذشته ورودی فرعی دیگری وجود داشت که با پنج پله از ایوان همکف جدا می‌شد. در امتداد ورودی اصلی عمارت قصر یاقوت یک راهرو وجود دارد و در هر سمت آن 3 اتاق ساخته شده است. وسط این راهرو یک راه‌پله قرار دارد که با 13 پله به طبقه‌ی دوم می‌رسد. قسمت زیرین این راه‌پله به زیرزمین قصر یاقوت راه دارد که احتمالا در گذشته حوض‌خانه بوده است که در بازسازی آن را به سرویس بهداشتی تغییر دادند.

در طبقه‌ی دوم نیز یک راهروی شمالی-جنوبی با سه اتاق در هر طرف قرار دارد. در حال حاضر دیوار بین اتاق‌های جنوبی را برداشته‌اند و تبدیل به یک سالن بزرگ شده است. در قسمت شرقی و غربی هر طبقه 6 پنجره دیده می‌شود که کاملا بر هم منطبق هستند. تمام درها و پنجره‌های عمارت قصر یاقوت تهران از جنس چوب هستند و برای تزیین در اطراف آنها از سنگ‌چین‌های قرمز استفاده کرده‌اند.

وضعیت امروزی عمارت قصر یاقوت

در دوران پهلوی از عمارت قصر یاقوت به عنوان «آسایشگاه مسلولان» استفاده می‌شد. در سال 1336 با تصویب مجلس شورای ملی به سازمان بیمه‌های اجتماعی واگذار شد. در سال 1355 به عنوان یک بیمارستان عمومی شروع به کار کرد. این اثر تاریخی در سال 1382 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. بازسازی قصر یاقوت تهران از سال 1387 آغاز شد و در سال 1389 به پایان رسید و در حال حاضر با عنوان بیمارستان قلب دکتر لواسانی شناخته می‌شود. به دلیل استفاده‌ی عمومی از عمارت قصر یاقوت این مجموعه امکانات کاملی برای رفاه مراجعین دارد. از جمله امکانات این مجموعه می‌توان به پارکینگ، سرویس بهداشتی، اقامتگاه، رستوران و بوفه اشاره کرد.

دسترسی به قصر یاقوت تهران

اگر برای بازدید از این مجموعه از اتومبیل شخصی استفاده می‌کنید کافیست خودتان را به انتهای اتوبان شهید همت، اول جاده‌ی آبعلی برسانید. یک مسیر دسترسی دیگر اتوبان شهید یاسینی است. در امتداد اتوبان شهید یاسینی برانید تا به پارک سرخه حصار و بیمارستان شهید لواسانی برسید. متاسفانه برای رسیدن به قصر یاقوت تهران هیچ وسیله‌ی نقلیه‌ی عمومی در دسترس نیست و در صورتی که اتومبیل شخصی در دسترس ندارید استفاده از تاکسی‌های اینترنتی بهترین گزینه است.

کلام پایانی

قصر یاقوت تهران با قدمتی نزدیک به 150 سال یکی از قدیمی‌ترین اقامتگاه‌های سلطنتی به شمار می‌رود و در منطقه‌ای خوش آب و هوا در شرق تهران قرار گرفته است. این بنا با معماری کاملا اروپایی و برون‌گرا توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کند. با اینکه در حال حاضر عنوان بیمارستان را با خود حمل می‌کند اما همچنان پابرجاست و از آن به خوبی نگهداری می‌شود و با وجود بازسازی‌ و مرمت ظاهر پرصلابت و زیبای خود را حفظ کرده است. در این متن کوتاه به معرفی و بررسی ویژگی‌های این بنا پرداختیم. امیدواریم توانسته باشیم نمایی کلی از آن برای شما به تصویر بکشیم و بتوانید با استفاده از این راهنما از این بنای تاریخی بازدید کنید و اوقات خوبی برای خود رقم بزنید.