راستین گشت | مجله و پایگاه گردشگری
شیراز از آن دسته شهرهایی است که از هر سو که بروی به هنر و زیبایی برمی‌خوری. به واسطه شاعرهای بزرگی که در خاک شیراز خفته‌اند، حرف اول و آخر در شعر و شاعری این کشور را شیراز می‌زند. البته هنر شیرازی‌ها همین‌جا تمام نمی‌شود. وقتی پا به شیراز می‌گذارید، نمی‌توانید دست خالی برگردید. سرتان را به هر طرف می‌چرخانید، سوغات جدیدی می‌بینید. از کهن شهری مثل شیراز کمتر از این هم انتظار نمی‌رود. اگر مقصد سفرتان شیراز است، خیالتان از بابت سوغات راحت باشد. کمی جلوتر شما را با سوغاتی‌ها و صنایع دستی شیراز آشنا می‌کنیم تا موقع خرید کردن، دقیقا بدانید که چه بخرید.
تور شیراز با راستین گشت خوبه!
شیراز در خط زمان
تقریبا ردپای شیراز در خیلی از سلسله‌ها مانند سلسله زندیه دیده می‌شود. شیراز در دوره‌ای حتی پایتخت بوده است. زمان حمله چنگیزخان مغول، شیراز جان سالم به در برد و آسیبی ندید و در قرن سیزدهم به مهد هنر و فرهنگ تبدیل شد. در این دوره از زمان به شیراز، دارالعلم می‌گفتند. در کل شیراز فقط در ادب و هنر خاص نیست بلکه در تاریخ هم حرفهای زیادی برای گفتن دارد. به‌تدریج صنایع دستی و هنرهای ظریف در شیراز رونق بیشتری یافت و با گسترش گردشگری صنایع دستی شیراز نیز شناخته‌تر شد. حالا یکی از بهترین بخش‌های سفر برای مسافران شیراز، خرید سوغاتی است. بیایید با سوغاتیهای شیراز آشنا شویم. اولین مورد؛ گبه زیبا.
گبه
یکی از دست بافت‌های شیراز گبه است. اگر کسی با شما راجع‌به قالیچه خرسک صحبت کرد، بدانید که منظورش همان گبه است. با دیدن گبه شاید بگویید که یه نوع قالی است، ولی تفاوت‌های جزئی باعث می‌شود گبه با قالی تفاوت داشته باشد. در بافتن گبه از پودهای خیلی بیشتری استفاده می‌کنند. همین ویژگی باعث شده که وقتی به گبه دست می‌زنید لطافت خاصی را حس کنید. موقع خرید گبه با طرح‌های زیادی روبه‌رو می‌شوید. از گبه‌هایی با ظاهری ساده تا طرح‌های خشتی. بافندگان گبه در اجرای طرح گبه خود از طبیعت اطراف خودشان الهام می‌گیرند. حتی تراوشات ذهنی بافنده هم در خلق نقش گبه تاثیر دارد. گبه فقط یک تکه بافته خالی نیست. مفهومی که بافنده آن با تار و پود خلق می‌کند بیشتر از تصورات ماست. طرح خانه درهم گبه مثال خوبی است. این طرح به سادگی مراحل زندگی انسان را نشان می‌دهد.
گلیم و جاجیم
اگر از طرفداران هنر اصیل ایرانی هستید، قطعا به سمت گلیم و جاجیم جذب خواهید شد. موقع خرید در نظر داشته باشید که این دو باهم متفاوت‌اند. گلیم دست‌بافته‌ای است که با طرح‌های مختلف تزئین می‌شود. این تنوع معمولا در جاجیم کمتر است. ترکیب رنگ جالب جاجیم و گلیم، هر دوی آن‌ها را به یادگاری با ارزشی تبدیل می‌کند. اگر قصد دارید برای عزیزی سوغاتی بخرید، جاجیم و گلیم یک انتخاب باکلاس است.
هنر خاتم‌کاری شیراز
خاتم‌کاری کار امروز و دیروز نیست. با دنبال کردن ریشه این هنر، به دوران کهن خواهید رسید. هنرمندان این عرصه برای اجرای خاتم از چوب تا عاج و استخوان استفاده می‌کنند. گاهی اوقات طلا هم وارد کار می‌شود. در سفر به شیراز ممکن است غریزه هنر دوستتان شما را تسلیم زیبایی و ظرافت خاتم‌کاری‌ها کند، پس باید حواستان به بودجه خریدتان باشد. این را هم در نظر بگیرید که خاتم‌سازی فقط مختص شیراز نیست. این سبک هنر حتی در اصفهان هم اجرا می‌شود و خاتم‌های ساخته شده در هر شهر با شهر دیگر متفاوت است.
قلم‌زنی به سبک شیرازی
هنرمند قلم و چکش به دست به سراغ فلز می‌رود و کار را با طرحی که از قبل در ذهن دارد، شروع می‌کند. هر نقش جدید در کنار طرح‌های قبلی حک می‌شود و کار را کامل می‌کند. در آخر ممکن است طرحی که می‌بینید، قابی از شاهنامه فردوسی، ترکیبی از گل و بلبل در کنار هم یا تخت جمشید کهن باشد. قلم‌زن با سلیقه‌ای که دارد ممکن است طلاکوبی هم به کار اضافه کند. سخت پسندانی که به شیراز می‌روید، احتمالا با دیدن اصالت کار قلم‌زنی، از خاص ترین صنایع دستی شیراز، دست خالی برنمی‌گردید.
نگارگری‌ها
اگر از نگاه کردن به کاری ظریف و پر نقش و نگار لذت می‌برید، نگارگری‌ها گزینه خوبی برای شماست. کافی است وارد یکی از مغازه‌های بازار شیراز شوید، بگردید تا نقش مورد علاقه‌تان را پیدا کنید و با خود به خانه ببرید. نگارگر برای ساختن اثر خود به طبیعت رجوع می‌کند. ویژگیهای طبیعت اطراف خود را به شکلی ذهنی وارد کار می‌کند. انگار هنرمند نسخه کوچک‌تری از طبیعت دور و بر خودش را می‌سازد. حتی اشعار و داستان‌های کهن سرزمین هم از دیگر منابع الهام هنرمندان در عرصه نگارگری است. به نگارگری مینیاتور هم می‌گویند که ریشه‌اش از زبان فرانسوی گرفته شده است. هنر نگارگری با نقش‌های چشم‌گیر خودش توجه هر مسافری را به خودش جذب می‌کند. پس موقع چرخیدن در بازارهای شیراز، مینیاتورها را فراموش نکنید.
میناکاری
جای تعجب ندارد اگر از کنار مغازه‌ای در بازار شیراز رد شوید و ظروف میناکاری با رنگ آبی آسمانی خودشان توجه‌تان را جلب کنند. جالب است بدانید که مینا در زبان فارسی به معنای آبی آسمانی است که دقیقا با چیزی که می‌بینیم هم‌خوانی دارد. میناکاری قدمتی 5000 ساله دارد. همین کهن بودن این اثر هنری مشخص می‌کند که چه ارزشی دارد. در میناکاری از مس، طلا و نقره برای اصل کار استفاده می‌کنند. بعد تزیین کردن فلز با رنگ‌ها، سر از کوره داغ در می‌آورد. در نهایت حاصل تلاش هنرمندان تبدیل به گلدان، بشقاب یا قاب عکسی زیبا خواهد شد. درست است که میناکاری بیشتر در اصفهان انجام می‌شود ولی میناکاری شیرازی‌ها هم طرفداران خودش را دارد. فروشگاه صنایع دستی کاظمی واقع در خیابان طالقانی، روبروی مسجد وکیل، جای مناسبی برای خرید صنایع دستی شیراز به خصوص میناکاری است.
دنیای رنگارنگ پارچه‌ها
وقتی داخل بازار وکیل می‌چرخید، یادتان نرود به دنیای رنگارنگ پارچه‌های شیراز نیز سری بزنید. اگر دنبال سوغاتی مناسب و خاص هستید، به سراغ پارچه‌های شیرازی بروید. انتخاب پارچه‌های چشم‌گیر این بازار کار جالبی خواهد بود.
سوغاتی از جنس نقره
معمولا افراد که ذوق هنری دارند، با دیدن ظرافت خاص ظروف نقره‌کاری نفس در سینه‌شان حبس می‌شود. از پشت ویترین مغازه‌ها، شمعدان‌هایی با قامتی کشیده و دکوری‌های ریزه‌کاری شده با نقره، با شما حرف می‌زنند. نقره‌ای که استادانه روی کار می‌آید، عیارش بالاتر از 90 درصد است. پس با دیدن قیمت نسبتا بالای سوغاتیهای نقره تعجب نکنید. ولی ارزشش را دارد. جلوه نقره زیباتر از چیزی است که نادیده بگیرید. برای خرید نقره‌کاری از صنایع دستی شیراز به بازار وکیل مراجعه کنید.
گیوه‌های شیرازی
گیوه وقتیی به وجود آمد که مردم روستا و مناطق کوهستانی دیدند برای تردد در کوهستان استفاده از این کفش‌های معمولی سخت و طاقت‌فرساست پس راه حل هوشمندانه‌ای ابداع کردند. پاپوشی نرم و سبک که راه رفتن را برای مردم پرتلاش و کاری روستا راحت‌تر می‌کرد. بله، منظورمان گیوه است. این کفش دست‌بافت در کنار راحتی، آن‌قدر دوام دارد که محتاج کفش دیگری نشوید. از طرفی قیمت مناسبی هم دارد. شیراز تنها تولید کننده گیوه نیست. استان‌های دیگری هم در این هنر سهیم هستند. اما گیوه‌هایی که مردم خونگرم شیراز می‌بافند، یک ویژگی متمایز دارد. نوع گره‌ای که می‌زنند طوری است که اگر گره را با قیچی ببرید، بلایی بر سر گیوه نمی‌آید. بخاطر همین است که می‌گوییم هیچ جا پاپوشی مثل گیوه‌های شیرازی گیرتان نمی‌آید.
سوغاتیهای خوشمزه
گذشته از لذت خریدن صنایع دستی شیراز، خریدن شیرینی‌ها و خوراکی‌های مخصوص این شهر حال دیگری دارد. اصلا مگر می‌شود به شهر با اصالتی مثل شیراز رفت و خوشمزه‌جاتش را امتحان نکرد؟! حتی اگر خیلی اهل شیرینی‌جات نیستید ممکن است شیرینی‌های شیراز نظرتان را به کل عوض کند. پس این فرصت را پشت گوش نیندازید. در ضمن این شیرینی‌های خوشمزه را به عنوان سوغاتی شیراز می‌توانید تهیه کنید و به عزیزانتان هدیه بدهید.
مسقطی
بوی خوب و ظاهر خوش رنگ و لعاب مسقطی دل هر مسافری را می‌برد. احتمال اینکه از شیراز برگردید و مزه‌ی زیر دندانتان نباشد کم است. مسقطی در واقع نوعی حلوا با شکل و شمایل ژله است که هم ارزش غذایی بالایی دارد و هم خوشمزه است. معمولا مسقطی‌هایی که در بازار می‌بینید یا پسته‌ای هستند یا گل محمدی و یا با زرشک تزیین شده است. البته معروف‌ترین مسقطی شیراز، مسقطی لاری است. اگر دیدید که مسقطی داخل مغازه خلال آجیل زیادی دارد، بدانید که مسقطی لاری معروف است. اگر می‌خواهید بدون مسقطی خوش عطر و طعم شیراز شهر را ترک نکنید، بدون معطلی به بازار وکیل بروید.
نان فسا
نان فسا یکی از تردترین و لذیذترین خوراکی‌های استان فارس است. این نان مقوی در شهر فسای استان فارس بیشتر پخته می‌شود. به همین‌خاطر از بزرگ تا کوچک، این نان را نان فسا می‌خوانند. در نان فسا از زعفران، هل و پودر زنجبیل استفاده می‌کنند. تقریبا همه مسافران در راه برگشت با خود نان فسا دارند تا به خانه ببرند. چون به خاطر ماندگاری بالایی که دارد، به این راحتی‌ها از شرش خلاص نمی‌شوید.
یوخه شیرازی
اگر با کاک کرمانشاهی آشنایی داشته باشید، در نگاه اول شاید بگویید یوخه همان کاک است. این دو شیرینی شباهت زیادی به هم دارند ولی خمیر یوخه شیراز نازک‌تر است. یوخه شیرینی سنتی شیراز است. معمولا مسافران خیلی از آن استقبال می‌کنند. حق هم دارند. یوخه شیراز نه تنها شیرینی سنگینی نیست بلکه دوام بالایی هم دارد. این خوراکی خوشمزه با مواد اولیه بسیار ساده‌ای از جمله دارچین، شکر و آرد درست می‌شود. در انتهای کار شیرینی یوخه را با پودر قند، پودر پسته و یا دارچین تزئین می‌کنند. اگر وسوسه شدید که یوخه شیرازی را امتحان کنید، به بلوار سفیر جنوبی بروید و به دنبال نانوایی کشاورز بگردید.
سخن پایانی
در سفر به شیراز تمام بازارها را بگردید چون هیچ چیز به اندازه بازارگردی در شیراز لذتبخش نیست. به مغازه‌های صنایع دستی شیراز سر بزنید. از خوردنی‌های خوشمزه‌ی شیراز لذت ببرید. خلاصه اینکه از تمام فرصت خودتان استفاده کنید تا بهترین سفر را برای خودتان و همراهانتان رقم بزنید. موقع خریدن سوغاتی و یادگاری هم با توجه به سلیقه خودتان انتخاب کنید. امیدواریم سفر به شیراز به شما خوش بگذرد.
منبع: 3 کلیک
قالی شیراز از نظر ویژگیهای ظاهری به دو دسته تقسیم می‌شود:
گلیم‌بافی
یکی از ویژگیهای یک گلیم خوب ثبات رنگ آن است که اگر خامه‌های مصرفی در آن به‌خوبی رنگرزی نشده باشد، پس از شست‌وشو رنگ خود را از دست می‌دهد. از‌این‌رو بافندگان این گلیم‌ها در شهر شیراز به این موضوع اهمیت بسیار زیادی می‌دهند تا بتوانند یک جنس مرغوب و باکیفیت به کسانی که گلیم علاقه دارند، ارائه دهند.
کاشی هفت‌رنگ را شما می‌توانید در بازارهای این شهر تهیه کنید و در گوشه از نمای خانه از آن استفاده کنید و گوشه‌ای از هنر و تاریخ ایران را در خانه خود داشته باشید. طرح این آثار معمولا به‌شکل گل و بلبل، آیه‌های قران، اشعار شاعران بزرگ، نقش و نگار هخامنشی و … است که هر کدام زیبایی‌های خود را دارد.
این هنر نیز مانند سایر هنرهای این شهر از طرفداران بسیار زیادی برخوردار بوده و با استقبال بسیار خوبی از سمت مسافران داخلی و خارجی روبه‌رو است. این هنر زیبا معمولا روی جعبه جواهرات، جعبه آرایشی، قاب عکس و … به کار می‌رود که زیبایی بسیار زیادی به آن‌ها می‌بخشد.
اهالی ایران در آن زمان توانستند با استفاده از ریاضیات، اشکال هندسی خارق‌العاده‌ای بسازند. در دوران سلجوقیان، ایرانی‌ها معرق‌کاری را روی اشیا ریزتر و ظریف‌تری انجام دادند که باعث رشد هنر مشرق زمین شد. معرق‌کاری یکی از پرطرفدارترین صنایع دستی شیراز شناخته می‌شود که با مراجعه‌به بازارهای آن می‌توانید این اشیا را بخرید.
منبتکاری
از چوب‌های مختلفی برای منبتکاری استفاده می‌شود، اما هنرمندان بیشتر ترجیح می‌دهند روی چوب‌های گردو، شمشاد و گلابی کنده‌کاری کنند. منبت‌کار باید توجه ویژه‌ای به نوع چوب انتخابی داشته باشد، زیرا این عنصر اصلی‌ترین چیز در منبتکاری به شمار می‌رود. چوب باید استحکام زیادی داشته باشد. علاوه‌بر استحکام، چوب استفاده شده باید یکپارچه باشید تا نقوش اجراشده، زیباتر به‌چشم بیایند.
مورخان تولد این هنر را مربوط به دوران سکاها می‌دانند. یکی از زیباترین اشیا یافته‌شده، جام طلا حسنلوست. قدمت این جام به سال ۱۳۳۶ باز می‌گردد و روی آن نقوش زیبایی حکاکی شده است.مجموعه جام‌های طلا مارلیک هم از شگفتی‌های قلم‌زنی به شمار می‌رود.
اگر گل باکیفیت نباشد، پس از مدتی ظرف ترک می خورد و حالت اصلی خود را از دست می‌دهد. سازندگان گل رس را به اشکال مختلف در خواهند آورد و آن را خشک می‌کند. زمانی که هیچ رطوبت در گل نبود، آن را در کوره قرار می‌دهند تا خشک شود. لعاب ظروف سفالی از مواد خاصی تهیه می‌شود. معمولا لعاب از خاک و سنگ‌های کائلون و کوارتز ساخته خواهد شد. تهیه لعاب نیاز به علم و تجربه زیادی دارد، یعنی به‌سادگی نمی‌توان لعاب خوب و مرغوب ساخت.
نمدمالی
میناکاری در صنایع دستی شیراز
جاجیم‌بافی
پایان‌بندی
