راستین گشت | مجله و پایگاه گردشگری
جاذبه های گردشگری مذهبی ایران هم فال‌اند و هم تماشا. فرکانس مثبت و احساس خوب اماکنی چون حرم شاه عبدالعظیم حسنی اولین چیزی است که با حضور در این فضا، قلب‌ها را تسخیر می‌کند. به همین دلیل است که اکثر افراد از بُعد احساسی حرم‌ها را بررسی می‌کنند و کمتر درباره دیدنی‌ها و جاذبه‌های گردشگری آن‌ها صحبت می‌شود.
حرم شاه عبدالعظیم حسنی، یا به قول محلی‌ها شابدلعظیم، یکی از خاطره‌انگیزترین مکان‌ها برای اهالی شهرری است. نذری محرم، جشن سال نو، هیئت‌های تاسوعا و عاشورا و نماز روزهای عید مراسم‌هایی بودند که در آن بسیاری از اهالی شهرری و مردم سایر نقاط کشور و مسافران تهران در آن شرکت می‌کردند و خاطره‌ای مشترک در میان آن‌هاست. در این مقاله از مجله گردشگری راستین گشت بیشتر درباره تاریخچه حرم، معماری و قسمت‌های مختلف این مکان مقدس می‌خوانید. مطالبی که شاید کمتر کسی به آن‌ها توجه کرده باشد.
بهترین زمان بازدید از حرم شاه عبدالعظیم چه زمانی است؟
از چه راه‌های به حرم شاه عبدالعظیم دسترسی پیدا کنیم؟
چه افرادی در حرم شاه عبدالعظیم دفن‌اند؟
شاه عبدالعظیم کیست؟
عبدالعظیم حسنی یکی از علمای شیعه است که جد چهار نسل قبل او امام حسن مجتبی بوده و در مدینه متولد شده است. روایت‌های مختلفی درباره زمان تولد، زندگی و وفات او وجود دارد. برخی از علما می‌گویند او در زمان امام رضا و امام جواد زندگی می‌کرده و بعد از عرضه ایمان به امام هادی فوت کرده است.
اما برخی دیگر می‌گویند عبدالعظیم حسنی در زمان امام رضا نبوده و تنها با امام جواد و امام هادی هم عصر است. گروه دیگری هم او را در زمره اصحاب امام حسن عسگری می‌شمارند. اما صحبت مشترک بین همه آن‌ها، صمیمیت این شخص با ائمه شیعه است.
روایات موجود درباره مرگ او نیز متفاوت است؛ برخی از علما می‌گویند او به مرگ طبیعی فوت شده، اما برخی دیگر بر این باورند که احمدبن‌علی نجاشی او را به بیماری خاصی مبتلا کرده و بعد از آن هم زنده‌به‌گور شده است و او را جزو شهدای اسلام به شمار می‌آورند.
عبدالعظیم حسنی یکی از مهم‌ترین راویان شیعه است که بسیاری از احادیث معصومین را ثبت کرده و به نسل‌های بعدی انتقال داده. دوران زندگی او مصادف با فشارهای حکومت بنی‌عباس علیه شیعیان بود و به همین دلیل او مدتی را به‌صورت پنهانی در میان مردم مدینه، بغداد و سامرا زندگی کرد.
درباره هدف عبدالعظیم حسنی به ری نیز نقل‌های مختلفی وجود دارد؛ یکی از نقل‌ها می‌گوید به دستور امام هادی و برای فرار از آزار حکومت بنی‌عباس از سامرا به ری مهاجرت کرد. اما روایت‌هایی مبتنی بر مهاجرت وی برای زیارت حرم امام رضا هم وجود دارد. او در سردابی در شهرری ساکن شد و کم‌کم شیعیان متوجه حضور او در این منطقه شدند و به دیدارش آمدند. او تا زمان مرگ در این منطقه زندگی کرد و در همان‌جا نیز دفن شد.
داستان ساخت حرم عبدالعظیم
هنگام حضور شاه عبدالعظیم در شهرری، یکی از شیعیان خواب پیامبر را دید. او در خواب درخت سیبی را به مرد شیعه نشان داد و گفت یکی از نوادگان من به‌زودی در این شهر از دنیا می‌رود و باید زیر این درخت سیب دفن شود. مرد روز بعد باغ را پیدا کرد و می‌خواست آن را از صاحب باغ بخرد. اما صاحب باغ هم همان خواب را دیده بود و قصد داشت باغ را وقف شیعیان کند. این باغ بنای اولیه حرم شاه عبدالعظیم حسنی بود.
بنای حرم برای اولین‌بار در دوران حکومت آل بویه به‌صورت اساسی تعمیر شد. معماری اصلی این بنا، شبیه به سبک دوران سلجوقی است و به همین دلیل احتمال می‌رود سلجوقیان نیز تغییرات اساسی در بنا ایجاد کرده باشند. آینه‌کاری‌ها و صحن‌ها و ایوان آستانه حرم در دوران شاه طهماسب صفوی و سایر پادشاهان این سلسله ساخته شده است.
ناصرالدین شاه قاجار نیز ازجمله افرادی بود که تعمیرات اساسی روی حرم شاه عبدالعظیم انجام داد و دستور داد پوششی زرین برای گنبد ایجاد کنند. رسیدگی به حرم تا دوران پهلوی هم ادامه داشت و حتی رضاشاه پهلوی آرامگاهی در جوار حرم شاه عبدالعظیم حسنی برای خود ساخته بود. این بنا با انقلاب اسلامی تخریب شد.
معماری حرم عبدالعظیم
معماری بناهای مذهبی یکی از مهم‌ترین علت‌هایی است که آن‌ها را در زمره جاذبه‌های گردشگری شهرهای مختلف قرار می‌دهد. در اکثر این بناها آثاری از معماری ایرانی- اسلامی و هنر هنرمندان نسل‌های مختلف دیده می‌شود. حرم شاه عبدالعظیم در ابتدا تنها شامل یک صحن و بنای اصلی حرم بود اما به‌مرورزمان توسعه داده شد.
بنای اصلی حرم چهارضلعی است که دو طبقه طاق‌بندی دارد و در طبقه اول به هشت‌ضلعی و طبقه دوم به شانزده‌ضلعی تقسیم می‌شود. گنبد حرم روی شانزده‌ضلعی بنا شده است. تمام قسمت‌های داخلی حرم به هنر آینه‌کاری مزین است. در دوره قاجار، معماران ایرانی اقدامات بسیاری برای کاشی‌کاری و آینه‌کاری حرم انجام دادند. درب‌های منبت و خاتم، احداث مناره‌ها و تعمیر ضریح از دیگر تغییرات معماری دوران قاجار بود.
در دوران انقلاب اسلامی نیز تغییراتی در معماری حرم ایجاد شد؛ تخریب مقبره رضاشاه و تأسیس حوزه علمیه، تأسیس ایوان شرقی و شبستان‌های غربی و جنوبی ازجمله اقدامات دوران معاصر بوده است.
بخش‌های مختلف حرم عبدالعظیم
حرم شاه عبدالعظیم حسنی در حال حاضر قسمت‌های مختلفی دارد و علاوه بر زیارتگاه، شامل مدرسه و حوزه علمیه، موزه و غرفه‌های مختلف است. اگر مسافر تهران‌اید، بهتر است حتما زمانی برای بازدید از این بنای تاریخی مذهبی اختصاص دهید؛ ترکیب معماری عصرهای مختلف ایران و موزه و غرفه‌های این زیارتگاه، دیدنی‌های بسیاری برای گردشگران دارد و به جرئت می‌توان گفت که از جاهای دیدنی تهران هم است. البته ازآنجایی‌که برخی از گردشگران بدون راهنما وارد حرم شابدلعظیم می‌شوند، احتمالا بسیاری از دیدنی‌های آن را نمی‌بینند و تنها از زیارتگاه اصلی بازدید می‌کنند.
در این بخش از مقاله، درباره قسمت‌های مختلف حرم شاه عبدالعظیم توضیح داده‌ایم. باتوجه‌به این راهنما می‌توانید به سراغ بخش‌هایی که برایتان جذابیت دارند بروید و این زیارتگاه‌ها را در لیست تهران‌گردی خود قرار دهید.
گنبد و مناره‌ها حرم شاه عبدالعظیم
گنبد و مناره‌های هر مکان مذهبی اولین قسمتی است که توجه زائران را جلب می‌کنند و معمولا هم معماری به سبک ایرانی- اسلامی دارند. گنبد اصلی حرم یکی از قدیمی‌ترین آثار معماری است که هنگام اولین بازسازی‌های بقعه ساخته شده است. ساختار گنبد در زمان شاه طهماسب صفوی به شکل کنونی درآمده و به دستور ناصرالدین شاه قاجار پوشش طلا روی آن کشیده شد. همچنین کتیبه‌هایی از اشعار و آیات قرآن ازجمله «انا فتحنا لک فتحا مبینا» آثاری است که به دستور این پادشاه قاجار روی گنبد ثبت شده است.
گلدسته‌های بلند حرم شاه عبدالعظیم حسنی نیز در زمان قاجار ساخته شده است. مناره‌ها جزو شاهکارهای منحصربه‌فرد معماری بناهای مذهبی و تاریخی ایران است که معمولا بدنه آن‌ها کاشی‌کاری دارد. کاشی‌هایی به رنگ‌های فیروزه‌ای، آبی و طلایی که روی قسمت‌های آن نام‌های مقدس مذهبی دیده می‌شود. نمای گنبد اصلی و گنبدهای کوچک در کنار گلدسته‌های بلند از صحن‌ها یکی از آرامش‌بخش‌ترین صحنه‌هایی است که می‌توانید از صحن اصلی حرم تماشا کنید.
ضریح و صندوق
شاه عبدالعظیم در زمان زندگی خود به زیارت حرمی در نزدیکی سردابه محل اقامت خود می‌رفته و از آن به‌عنوان مقبره امامزاده حمزه یاد می‌کرده است. او در نزدیکی همین مقبره به خاک سپرده شد و بعد از مدتی دو مقبره در یک بنا قرار گرفت. در نزدیکی حرم کتیبه‌ای از اطلاعات امامزاده حمزه قرار دارد که در دهانه راهروی شمالی ایوان امامزاده حمزه به چشم می‌خورد.
باتوجه‌به روایات، تا پیش از شاه طهماسب صفوی، مقبره شاه عبدالعظیم حسنی ضریحی نداشته و اولین ضریح این مجموعه را شاه طهماسب وقف کرده است. این ضریح چوبی بود و برای این روی مقبره قرار داده شد تا زائران مستقیما با صندوق در تماس نباشند. این ضریح تا زمان فتحعلی شاه دست‌نخورده باقی مانده و تغییری روی آن ایجاد نشده است.
https://www.alibaba.ir/mag/the-best-tehran-amusement-parks/
اما این پادشاه قاجار ضریح چوبی را با یک ضریح نقره جابه‌جا کرد. ضریح نقره‌ای حرم شاه عبدالعظیم در دوران ناصرالدین شاه مرمت شد. اکنون ضریح روی پایه مرمری ۳۵سانتی‌متری قرار دارد و بخش بالایی آن اشعار و کتیبه‌های قدیمی است که از زمان‌های گذشته باقی مانده است.
صندوق چوبی یکی از نفیس‌ترین آثار موجود در حرم شابدالعظیم است. یحیی‌بن‌محمد اصفهانی در چهار طرف صندوق با خط نسخ و ثلث برجسته آیات قرآن و زیارت‌نامه‌ها را حک کرده است. قدمت این صندوق به دوران ایلخانی بازمی‌گردد.
صحن‌ها
پادشاهان قاجار و صفویه سازندگان اصلی صحن‌ها و ایوان‌های حرم شاه عبدالعظیم حسنی بوده‌اند. مهم‌ترین صحن این حرم، صحن بزرگ آستانه است که در ضلع شمالی قرار دارد و به دستور ناصرالدین شاه ساخته شده است. برخی از صحن‌های داخل حرم نیز به دستور شاه طهماسب صفوی ساخته شده است. کاشی‌کاری و آینه‌کاری صحن‌ها در زمان بازسازی‌ها و تزیینات حرم ساخته شده است و اکثر آن‌ها به دوران قاجار برمی‌گردد.
صحن‌های موجود در حرم شاه عبدالعظیم حسنی عبارت‌اند از:
- صحن عتیق که اکنون با نام صحن امام حسن مجتبی شناخته می‌شود و در ضلع شمالی حرم قرار دارد.
- صحن باغ طوطی که اکنون با نام صحن امام حسین شناخته می‌شود و شمال غربی حرم قرار گرفته و مدرسه امین‌السلطنه نیز در آن واقع شده است.
- صحن ناصری یا صحن ولیعهدی که اکنون با نام صحن کاشانی شناخته می‌شود و در غرب حرم قرار گرفته است.
- صحن باغچه علی جان در شرق حرم قرار گرفته است.
- صحن جنوبی نیز به نام امامزاده حمزه شهرت دارد.
رواق‌ها
ویژگی مشترک رواق‌های حرم شاه عبدالعظیم حسنی، آزاره‌های مرمرین و دیوارهایی است که تا سقف کاشی‌کاری شده است. رواق غربی یا رواق بالاسر در زمان صفویه تأسیس شده است؛ در این رواق محرابی دیدنی وجود دارد که با کاشی‌کاری و معرق تزیین شده و اطراف آن آثاری از خطاطان است که آیات قرآن را ثبت کرده‌اند. رواق بالاسر به صحن ناصری دسترسی دارد و از راهروها و پنجره‌های غربی آن، صحن ناصرالدین شاه دیده می‌شود.
در بین صحن امامزاده حمزه و حرم شاه عبدالعظیم، رواق شرقی قرار دارد که معماری آن شبیه به رواق بالاسر است. رواق دیگری هم در حرم وجود دارد که در گذشته با نام مسجد جنت‌سرا شناخته می‌شده و تا پیش از احداث صحن و ایوان شمالی، راه ورود به حرم بوده است.
دو درب زرینی که رواق جنت‌سرا را به حرم وصل می‌کند، جزو زیباترین در‌ب‌هایی است که در حرم عبدالعظیم قرار دارد. در قسمت دیگری از این رواق، درب بزرگ چوبی وجود دارد که روی آن آیات قرآن ثبت شده است و قدمت آن به دوران تیموریان بازمی‌گردد. رواق شمالی جزو بناهایی است که به دستور شاه طهماسب در زمان صفویه ساخته شده است.
غرفه‌ها
در حرم شاه عبدالعظیم غرفه‌های مختلفی وجود دارد که در آن‌ها آثار فرهنگی و مذهبی عرضه می‌شود. همچنین خانم‌ها و آقایان می‌توانند با مراجعه به غرفه‌های ایجاد شده برای پاسخ‌گویی به سوالات دینی، از مشاوره متخصصان دینی بهره‌مند شوند. حوزه کاری غرفه‌های موجود در حرم شاه عبدالعظیم متفاوت است. به کمک خادمان حرم و بخش راهنمای زائران می‌توانید با فعالیت‌های مختلفی که در غرفه‌های مجموعه انجام می‌شود، آشنا شوید و از آن‌ها استفاده کنید.
ایوان‌ها
ایوان شمالی یکی از اصلی‌ترین بناهای حرم شاه عبدالعظیم و ورودی اصلی حرم است. در اطراف ایوان اصلی کفشداری‌ها قرار دارند. این ایوان نیز به‌همراه صحن شمالی در زمان ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده است. در مکان کنونی ایوان مسجد جنت‌سرا قرار داشت که در حال حاضر به‌عنوان یکی از رواق‌های حرم شناخته می‌شود. ایوان شمالی ۱۰ ستون بلند سنگی بسیار زیبا دارد که جلوه آن را دوچندان کرده است. در بالای ایوان نیز کتیبه‌ای حاوی نام معمار و تاریخچه ایوان حک شده است.
ایوان شرقی حرم نیز ورودی دیگری است که در صحن شرقی قرار گرفته. این ایوان نسبت به ایوان آستانه کوچک‌تر است اما معماری آن مانند سایر ایوان‌ها آینه‌کاری دارد و آزاره‌هایش از مرمر ساخته شده است.
مسجد جامع
مسجد جامع یکی از قسمت‌های اصلی حرم شاه عبدالعظیم حسنی است که در آن مراسم‌های مختلفی چون عزاداری امام حسین، نماز روزهای عید، سخنرانی‌های مذهبی و… برگزار می‌شود. این مسجد جزو بناهایی است که هنگام توسعه حرم در دوران قاجار ساخته شده و جدا از محوطه حرم مطهر نیست. این مسجد در ضلع شمالی محوطه حرم قرار گرفته و ورودی آن از صحن عتیق است.
مدرسه امین‌السلطان
مدرسه امین‌السلطان یا امینیه در صحن باغ طوطی قرار دارد. این مدرسه توسط ابراهیم خان ظل‌السلطان ساخته و وقف حرم شاه عبدالعظیم حسنی شد. اما بخش زیادی از این مدرسه تخریب شده است. در مکانی که پیش از این مدرسه امین‌السلطان قرار داشت، اکنون قبرستان باغ طوطی تأسیس شده و در آن بسیاری از شخصیت‌های بزرگ شیعه به خاک سپرده شده‌اند.
مدرسه برهان
حوزه علمیه و مدرسه طلاب برهان از دیگر بناهایی است که در نزدیکی حرم شابدلعظیم واقع شده است. در بنای حرم دو حوزه علمیه قرار دارد. یکی از آن‌ها حوزه‌ای است که به جای مقبره رضا خان در اوایل انقلاب اسلامی تأسیس شد و به‌صورت شبانه‌روزی فعالیت می‌کند و امکان اقامت طلاب را نیز دارد.
حوزه دیگری که در جوار حرم واقع شده، مدرسه برهان است. بنای این مدرسه که در ابتدا عتیق نام داشت، در دوران سلجوقیان ساخته شد و تا زمان پهلوی پذیرای طلاب دینی بود. اما در دوران پهلوی دیگر فعالیتی نداشت و بنای آن رو به زوال می‌رفت. بعد از انقلاب اسلامی، حاج شیخ علی‌اکبر برهان تهرانی با بازسازی آنچه از بنا باقی مانده بود، دوباره حوزه علمیه‌ای در این محل راه‌اندازی کرد. در سال ۱۳۷۰ بنا به‌صورت کامل تخریب و بازسازی شد و مدرسه علمیه نوینی در آن تأسیس کردند. ساختمان جدید مدرسه برهان در مساحت پنج‌هزار مترمربع از سال ۱۳۸۳ تاکنون پذیرای دانشجویان علوم دینی است.
موزه حرم شاه عبدالعظیم حسنی
قدمت زیاد حرم شابدلعظیم باعث شده است که آثار باستانی و نفیس بسیاری در حرم و اطراف آن وجود داشته باشد. این موضوع باعث شد تا موزه‌ای به‌منظور نگهداری و حفظ این آثار تاریخی در حرم تأسیس شود. از طرف دیگر مردم، امیران و اشراف‌زاده‌های دوران مختلف اشیایی را به حرم اهدا کرده‌اند که برخی از آن‌ها به‌عنوان آثار نفیس ایران اسلام شناخته می‌شوند. در ابتدا این آثار در خزانه حرم نگهداری می‌شدند و از دسترس زائران به دور بودند. اما از سال ۱۳۸۱ موزه‌ای به وسعت سه‌هزار مترمربع در ضلع جنوب شرقی حرم راه‌اندازی شد.
آثار موجود در موزه حرم شاه عبدالعظیم حسنی عبارت‌اند از:
- مجموعه درب‌های آستان مقدس که قدیمی‌ترین آن‌ها مربوط به قرن ششم یا هفتم هجری قمری است. قدمت سایر درب‌ها به دوره تیموریان، صفوی و قاجار بازمی‌گردد.
- مجموعه قفل‌های فولادی و نقره‌ای کتیبه‌دار که برای درب‌ها و ضریح‌های شاه عبدالعظیم، امامزاده حمزه و امامزاده طاهر استفاده می‌شده است.
- مجموعه هجاری‌هایی که شامل سردر مرمری کتیبه‌دار برجسته، سنگ مزار مقامات حکومت قاجار، سنگ یادبود مدرسه برهان و تکه‌های کاشی‌کاری حرم است.
- مجموعه آثار سفالی از هزاره چهارم قبل از میلاد تا پایان قرن سیزدهم هجری قمری. (آثار این بخش به حرم محدود نیست و برخی از آثار سفالینه به‌دست‌آمده که سازمان میراث فرهنگی نیز در این موزه از آن نگهداری می‌کند).
- بخش مسکوکات نقره و فلوس دوران اشکانی، مهرها و مدال‌های اهدایی از سوی قهرمانان و ورزشکاران کشور.
- مجموعه منسوجات مربوط به حرم از دوره صفویه تا پایان قرن ۱۳ هجری.
- مجموعه نقاشی‌های واقعه کربلا، قیامت و شمایل و… به‌همراه تابلوهای خطاطی و تزیینات.
- مجموعه آثار فلزی که قدمت برخی از آن‌ها به هزاره اول پیش از میلاد بازمی‌گردد و محدود به منطقه حرم شاه عبدالعظیم حسنی نیست.
- مجموعه نسخ خطی که شامل کتب و صحف و متون و فرامین دوران تاریخی مختلف است. برخی از آن‌ها جزو نفیس‌ترین آثار ایران باستان و اسلام شناخته می‌شوند.
باغ جیران
جیران همسر ناصرالدین شاه قاجار و یکی از محبوب‌ترین سوگلی‌های او بود. او به‌دلیل بیماری سل از دنیا رفت و ناصرالدین شاه تا پایان عمر هرگز او را فراموش نکرد. تاحدی‌که حتی اجازه نمی‌داد کسی به اقامتگاه قدیمی جیران نزدیک شود.
او باغی به همین نام را در محوطه حرم شاه عبدالعظیم حسنی تأسیس کرد. ناصرالدین شاه یکی از افرادی بود که در حرم شاه عبدالعظیم توسط میرزا رضای کرمانی کشته شد. در نهایت جسد پادشاه را در باغ جیران و در جوار همسر محبوبش دفن کردند. باغ جیران در ضلع غربی آستان قرار داشت و اکنون آثار زیادی از آن باقی نمانده است.
باغ طوطی
باغ طوطی نام قبرستان تاریخی است که در حرم شاه عبدالعظیم قرار دارد. در گذشته این قبرستان در کنار مدرسه امین‌السلطان قرار داشت، اما بعد از تخریب مدرسه، بخش اعظمی از صحن باغ طوطی به قبرستان تبدیل شد. قبرستان باغ طوطی جزو محوطه صحن محسوب نمی‌شود و زمانی که از ضلع غربی حرم خارج می‌شوید، آن را می‌بینید. از باغ طوطی نمای زیبای حرم به چشم می‌خورد و گنبدها و مناره‌ها دیده می‌شوند. بسیاری از عکاسان هنگام عکس‌برداری از حرم، زاویه‌ای را که از باغ طوطی دیده می‌شود، انتخاب می‌کنند.
در قبرستان باغ طوطی شخصیت‌های مهمی دفن شده‌اند که در حوزه‌های مختلفی شهرت داشته‌اند. در قسمت‌های بعدی راجع به افرادی که در این مکان به خاک سپرده شده‌اند، بیشتر صحبت خواهیم کرد.
پارکینگ
پارکینگ حرم شاه عبدالعظیم در ضلع جنوبی قرار دارد. یکی از مهم‌ترین دغدغه‌هایی که درباره جاذبه‌های گردشگری تهران وجود دارد، جای پارک و مسیر دسترسی به آن‌ها با ماشین شخصی است. حرم شابدلعظیم چنین مشکلی ندارد. در محدوده حرم طرح ترافیک نیست و پارکینگ آن در روزهایی که مراسمی برگزار نمی‌شود، ظرفیت کافی برای پذیرش زائران دارد. اگر قصد دارید در روزهای پرازدحام مانند شب‌های قدر یا دهه اول ماه محرم به شاه عبدالعظیم بروید، بهتر است زودتر خود را به پارکینگ برسانید یا از روش‌های حمل‌ونقل عمومی استفاده کنید. دسترسی به حرم با مترو بسیار ساده است. در بخش‌های بعدی درباره مسیرهای مختلف دسترسی به حرم را بررسی خواهیم کرد.
بازار عبدالعظیم
یکی از وجوه مشترک بین امامزاده صالح و حرم شاه عبدالعظیم، بازارهای سنتی نزدیک آن‌هاست. چیزی که توجه زائران را جلب می‌کند و برای خرید سوغات بعد از زیارت بهترین انتخاب است. قدمت این بازار به دوران صفویه برمی‌گردد و حدود ۵۰۰ سال قبل ساخته شده است. این بازار در دوران قاجار نیز بازسازی شده است و اکنون یک چارسوق با سقفی گنبدی‌شکل دارد، سمت غربی آن به کاروان‌سرای دوقلو می‌رسد و از سمت شرق به یک میدان کوچک منتهی می‌شود.
در گذشته تاجرانی که در جاده ابریشم تجارت می‌کردند، محصولات خود را در این بازار می‌فروختند. اما امروزه انواع مختلف کالاها ازجمله گیاهان دارویی، ادویه، پوشاک، زیورآلات و… در این بازار عرضه می‌شود. کبابی‌ها و رستوران‌های این بازار نیز غذاهای مختلف را سرو می‌کنند و سابقه‌ای طولانی در این بازار دارند. خلاصه آنکه هرآنچه را نیاز داشته باشید، می‌توانید در بازار کنار حرم شاه عبدالعظیم پیدا کنید.
آرامگاه‌های اشخاص معروف در حرم
حرم شاه عبدالعظیم صرفا یک مکان مذهبی نیست و همیشه سران حکومتی به آن توجه می‌کرده‌اند. همان طور که پیش از این گفتیم، ناصرالدین شاه در این مکان به خاک سپرده شده و رضاشاه نیز در این حرم مقبره‌ای داشته است. سایر پادشاهان نیز اقداماتی برای معماری و بازسازی بنای آن انجام داده‌اند. بسیاری از مشاهیر، شخصیت‌های سیاسی و اشراف حکومتی در محوطه اطراف حرم و به‌خصوص قبرستان باغ طوطی دفن شده‌اند.
در ادامه نام مشهورترین افرادی را که در این قبرستان دفن شده‌اند، می‌خوانید.
- آیت‌الله کاشانی
- آیت‌الله اثنی‌عشری
- امیری فیروزکوهی
- قائم‌مقام فراهانی
- شهید شیخ محمد خیابانی
- اسماعیل آشتیانی
- دکتر بدیع‌الزمان فروزان‌فر
- آیت‌الله حاج شیخ جواد فومنی حائری
- آیت‌الله حسن آشتیانی
- ستار خان
- سید ضیاءالدین طباطبایی
- آیت‌الله احمد آشتیانی
- آیت‌الله مجتبی تهرانی
- علامه محمد قزوینی
ساعت بازدید
محدودیت‌های کرونایی ساعات کاری مجموعه را چند بار تغییر داده است. به همین دلیل توصیه می‌شود هر بار قصد دارید به حرم شاه عبدالعظیم حسنی بروید، ابتدا سایت مجموعه را چک کنید. در طی محدودیت‌های کرونایی حتی برای مدتی نماز جماعت در این محل برگزار نمی‌شد.
در حالت عادی بازدید از حرم شاه عبدالعظیم به‌صورت شبانه‌روزی است. اما طی محدودیت‌های کرونایی ساعات کاری آن تغییر کرده بود و از اذان صبح تا ۷ شب پذیرای زائران بود و برای مدتی هم تا ساعت ۲۳ درب‌ها باز می‌ماند. با به پایان‌رسیدن ساعات کاری، صحن‌های حرم توسط خادمان خالی می‌شود و درب‌های آن بسته می‌شود و تا اذان صبح بسته خواهد بود.
مسیرهای دسترسی به حرم عبدالعظیم
برای دسترسی به حرم می‌توانید از ماشین شخصی، متروی تهران و اتوبوس استفاده کنید. ایستگاه شهرری واقع در خط ۱ متروی تهران نزدیک‌ترین ایستگاه به حرم شاه عبدالعظیم است. فاصله بین حرم و ایستگاه مترو را می‌توان با نیم ساعت پیاده‌روی طی کرد اما تاکسی‌های خطی و اینترنتی نیز برای جابه‌جایی مسافر در این منطقه کار می‌کنند.
مسیر دسترسی باتوجه‌به اینکه از کدام منطقه تهران به سمت حرم می‌روید، متفاوت است. در ادامه به برخی از مسیرهایی را آورده‌ایم که به حرم عبدالعظیم حسنی منتهی می‌شود.
- بزرگ‌راه آزادگان جنوب- خیابان شهید رجایی- پل فتح- بلوار شهید دستواره- درب جنوبی حرم.
- بزرگ‌راه نواب‌صفوی جنوب- بزرگ‌راه شهید تندگویان- بزرگ‌راه آزادگان- خیابان شهید رجایی- پل فتح- بلوار شهید دستواره.
- خیابان وحدت اسلامی- خیابان شوش- خیابان شهید رجایی- پل فتح- بلوار شهید دستواره.
- خیابان دماوند- سی‌متری نیروهوایی- بزرگ‌راه بسیج- بزرگ‌راه آزادگان- خیابان فداییان اسلام- کمربندی شهرری- درب شرقی حرم.
به کمک لوکیشن نقشه می‌توانید از هر نقطه‌ای مسیر خود به حرم شاه عبدالعظیم را پیدا کنید.
حرم عبدالعظیم جاذبه‌ای برای همه افراد
جالب است بدانید که حتی بسیاری از گردشگران خارجی هم از حرم شاه عبدالعظیم بازدید می‌کنند. حتی بسیاری از آن‌ها هنگام برگزاری مراسم‌های مذهبی در این مکان مقدس حاضر می‌شوند تا با آداب و رسوم ایران اسلامی هم آشنا باشند. آثار تاریخی و معماری بی‌نظیر این منطقه، توجه تمام افراد را جلب می‌کند. این اثر دیدنی در شهرری ارزش این را دارد که برای بازدید از آن زمان بگذارید.
فرهنگ ما ایرانی‌ها پیوند عمیقی با جهان اسلام دارد و ایرانی‌ها همیشه جزو افرادی با بیشترین میزان اعتقاد به دین اسلام بوده‌اند. شاید این موضوع یکی از مهم‌ترین دلایلی باشد که ما از حضور در فضاهای معنوی چون حرم عبدالعظیم حسنی لذت می‌بریم. بسیاری از افرادی که ساکن تهران نیستند، در هر بار مسافرت به این شهر، حتما از حرم بازدید می‌کنند.
منبع: علی بابا
