سردر باغ ملی تهران؛ زیباترین دروازه ایران

تهران در دوره قاجار و پهلوی پایتخت ایران بود و همین در رشد این شهر نقش مهمی ایفا کرد. ساخت چندین بنای مهم در دوره قاجار و پهلوی و توسعه شهری بخشی از اقدامات دولت قاجار، به خصوص حکومت ناصری و دولت رضاشاه بود. حالا باقی مانده‌های این دوره‌ها در گوشه ‌تهران رخ می‌نمایاند. از موزه‌ها تا خانه‌هایی که بیش از یک قرن عمر دارند. در این مقاله از مجله گردشگری راستین گشت همراه شما به تماشای سردر باغ ملی تهران می‌رویم تا این بنای پهلوی را بیشتر از قبل بشناسیم. سردری که حالا اثری از باغ ملی آن نیست اما ارزش دیدن دارد. بیایید با سردر باغ ملی تهران بیشتر آشنا شویم.

رزرو بلیط هواپیما تهرانبا راستین گشت خوبه!

تاریخچه 

قبل از تاسیس باغ ملی تهران در محل این باغ یک پادگان نظامی وجود داشت که میدان مشق نامیده می‌شد. این محوطه محل تمرین سربازان قشون قاجار بود. میدان مشق یادگار دوران فتحعلی شاه قاجار بود، سردار سپه آن را ساخته بود و در دوره ناصرالدین شاه گسترش یافت. حالا در تهران اثری از این میدان نیست. در قسمت ورودی میدان مشق دروازه‌ای ساخته بودند که بی‌شباهت به سرد باغ ملی امروزی نبود. این دروازه بعدا با نام سر در ناصری شهرت یافت زیرا ناصرالدین شاه برای تماشای مشق سربازان قشون به بالای سردر می‌رفت. این دروازه بعد از ساخت سردر باغ ملی تخریب شد. شاید جالب باشد که بدانید میرزا رضا کرمانی و شیخ فضل‌الله نوری را در میدان مشق اعدام کرده‌اند.

میدان مشق در زمان رضاشاه

میدان مشق بعد از کودتای 1299 از سربازان قشون خالی شد و بعد از آن ارتش حکومت پهلوی در منطقه‌ای بیرون تهران آموزش می‌دیدند. با خالی شدن میدان مشق فکرهای تازه‌ای به سر رضا شاه خطور کرد. او دستور داد در محل میدان مشق باغی بزرگ بسازند و دروازه را نیز به اقتضای محیط باغ مجددا بسازند. البته بزرگی و ابعاد دروازه جدید و قدیمی تقریبا یکی بود ولی در نوع تزئینات و شکل آن تغییراتی ایجاد شد. در نهایت سردر جدید در ضلع شرقی دروازه میدان مشق ساخته شد. پس از آن دستور دادند دروازه قدیمی را تخریب کنند و به جای آن باغ ملی تهران را بسازند. 

در سال 1307 شمسی در روزنامه اطلاعات مطلبی درباره تاسیس باغ ملی تهران منتشر می‌شود که به شرح زیر است:

این اسم، اندک زمانی است به گوش‌ها آشنا شده‌است. پارسال این وقت باغ ملی نداشتیم و خوشبختانه حالا دارای باغ ملی هستیم. باغ در طهران اطراف شهر زیاد است. باغ‌های بزرگ و مصفا و پارک‌های مجلل و آراسته متعدد موجود است، ولی باغی که در واقع تفرجگاه عمومی باشد و شب و روز محل استفاده و تفریح عامه قرار گیرد وجود نداشت. راستی برای طهران مرکز و پایتخت ایران باستانی ناشایسته است و باورنکردنی بود که باغ ملی نداشته باشد درحالی‌که که امروزه در اروپا هر دهکده یک باغ ملی و هر شهر کوچکی چندین باغ ملی و تفرجگاه عمومی دارد. این باغ در قسمت غربی میدان مشق از چندی به این‌طرف رسماً دایر شده و از عصر الی پاسی از شب گذشته، صدها مرد و زن در خیابان‌ها و کنار باغچه‌های پر از گل و ریاحین و ازهار دیده می‌شوند که ایابا و ذهابا قدم می‌زنند و گردش می‌کنند و به تفرج در آن‌جا اشتغال می‌یابند. نمی‌دانم اولیاء بلدیه چه نظریاتی دارند و آیا این باغ ملی را به همین حال می‌گذارند یا اقناع نشده تکمیل خواهند کرد؟

البته باغ ملی هم عمر طولانی نداشت. چند سال بعد ساختمان شرکت نفت ایران و انگلیس، اداره پست بلدیه، ساختمان وزارت امور خارجه ایران، کتابخانه ملی و موزه ایران باستان را در محل باغ ملی تهران ساختند و به این طریق به جز سردر باغ ملی هیچ اثری از باغ همگانی باقی نماند.

درباره طراحان سردر باغ ملی تهران چه می‌دانید؟

آیا درباره طراحان سردر باغ ملی تهران چیزی می‌دانید؟ معمار اصلی این بنا جعفرخان کاشانی بود. در کنار او استاد اسماعیلی، کریم منیژه و استاد خاک نگار مقدم برای سفت‌کاری، ساخت ستون‌ها و کاشی‌کاری به جعفرخان بنا کمک کردند.

معماری سردر باغ ملی

طرح و تزئینات سردر باغ ملی تهران با الهام از معماری ایرانی و اروپایی پی ریزی شده است. این بنا شامل سه در ورودی است که یکی برای عبور ماشین و دو در دیگر برای عبور پیاده‌ها طراحی شده بود. هر سه در ورودی از جنس چدن است و  توسط استاد این هنر یعنی محمد علی کرمانی تولید شد. تزیینات این درها آن‌ها را در نوع خودش خاص کرد است، نقش‌هایی شبیه اژدها و پرنده هما برای تزیین درهای ورودی انتخاب شده است که ظرافت آن‌ها در زمان ساخت بی‌نظیر بود. در هلالی در ورودی بزرگ مجسمه نیم‌تنه‌ای از رضاشاه قرار داده بودند که بعد از انقلاب ایران از رو درها برداشته شد. 

وزن مجموع این درهای چدنی چندین تن است و در قورخانه تهران ساخته شد. قورخانه نام ساختمانی بزرگ بود که جنگ‌افزارهای جنگی را در آن می‌ساختند و در نزدیکی تهران قرار داشت. قورخانه سردری بزرگ داشت که حالا به ایستگاه مترو تبدیل شده است. در بالای در ورودی بزرگ‌تر که در وسط بنا ساخته شده است یک اتاق نسبتا کوچک بنا شد تا نقش نقاره‌خانه را ایفا کند. در این اتاقک ساعت‌های شرعی روز اعلام می‌شد.

کاشی‌کاری‌های سردر باغ ملی تهران نیز در نوع خود خاص و کم‌نظیر است. هشت ستون، سه در ورودی را در بر می‌گیرد که به دست استاد خاک نگار مقدم ساخته شده ‌است. پایه ستون‌های سردر باغ ملی آجری است. برای ساخت کلاه فرنگی و کاشی‌کاری‌های بنا از معماری اروپایی و ایرانی الهام گرفته‌اند. کاشی‌ها با نقش‌هایی از جمله نقوش اسلیمی، مسلسل، میدان جنگ، شصت تیر، رضاشاه با تفنگ شصت تیر، دو فرشته پیروزی، پرچم سه رنگ ایران، گلوله توپ، پلنگ، سروده‌ها و آیه‌های قرآنی و نام‌های امامان تزیین شده است. مهم‌ترین نقش کاشی‌های سردر باغ ملی روایت‌گر حادثه کودتای سال 1299 است. 

سردر باغ ملی کجاست؟

آدرس: تهران، ضلع شمالی خیابان امام خمینی.

برای دسترسی به سردر باغ ملی تهران با مترو باید از خط شماره 1 و 2 استفاده کنید. بعد در ایستگاه امام خمینی پیاده شوید. بعد از 5 دقیقه به سردر باغ ملی خواهید رسید.

دیدنی‌های نزدیک سردر باغ ملی تهران

اگر برای تماشای سردر باغ ملی تهران می‌روید یادتان باشد که می‌توانید از سایر جاهای دیدنی تهران که در نزدیکی سردر باغ ملی قرار گرفته است دیدن کنید. 

• موزه دوران اسلامی
• کتابخانه و موزه ملی ملک
• موزه عبرت ایران
• موزه صلح تهران
• موزه ملی ایران
• موزه ملی علوم و فناوری ایران
• موزه ارتباطات
• باشگاه افسران
• موزه گمرک ایران

رستوران‌های نزدیک سردر باغ ملی تهران

در نزدیکی سردر باغ ملی چندین رستوران وجود دارد؛

• کافه رستوران وکیل التجار
• رستوران سنتی خیام
• رستوران ماهان
• رستوران کاخ
• رستوران مسلم
• رستوران مرشد
• رستوران قدح
• رستوران هما

در آخر یادتان باشد این سردر تاریخی و زیبا در دل تهران پر هیاهو و شلوغ روایتگر گوشه‌ای از تاریخ پرفرازو‌نشیب ایران است. ردپای کودتای سال 1299 هنوز بر کاشی‌های سردر باقی مانده است. معماری و کلاه فرنگی زیبای آن و چندین و چند تکه کاشی نقاشی شده بر زیبایی آن می‌افزاید. شما هم اگر تجربه حضور در این تهران و سردر باغ ملی را دارید، آن را با ما در میان بگذارید.