قره کلیسا چالدران؛ اولین کلیسای جهان مسیحیت

آذربایجان غربی به‌دلیل موقعیت جغرافیایی توانسته مکانی جذاب و دیدنی برای مردم ایران و حتی گردشگران کشورهای همسایه غربی باشد. جاهای دیدنی آذربایجان غربی تنها در طبیعت زیبای آن خلاصه نمی‌شود و نباید مکان‌های تاریخی و مهم شهرستان‌هایی مثل ارومیه را فراموش کرد. یکی از جاهای دیدنی چالدران، کلیسای تادئوس مقدس است که به آن قره کلیسا هم می‌گویند. آن‌ طوری که مورخان ارمنی گفته‌اند، این کلیسا، اولین کلیسای جهان مسیحیت است و اهمیت بسیار ویژه‌ای دارد.

در این مقاله از مجله گردشگری راستین گشت شما را راهی سفر به کلیسای چالدران می‌کنم تا ترکیبی از زیبایی و آرامش را در مکانی مقدس ببینید.

قره کلیسا در یک نگاه

قره کلیسا یکی از شگفت‌انگیزترین و پُرنقش‌ونگارترین کلیساهایی است که در ایران وجود دارد. این کلیسا قدمتی طولانی داشته و به‌عنوان اولین کلیسای جهان مسیحیت شناخته می‌شود.

این کلیسای بسیار قدیمی روی مزار یکی از حواریون حضرت مسیح (ع) به‌اسم تاتائوس ساخته شده اما به‌دلیل قرارگیری در روستای قره و شهرستان چالدران، به آن قره کلیسا و کلیسای چالدران هم می‌گویند. البته بعضی از مردم به این کلیسا تاتاووس هم می‌گویند که تلفظ متفاوتی از همان اسم تاتائوس است.

عکس از: سایت Google Maps

چون کلیسای تادئوس مقدس اولین کلیسای مسیحیت در جهان است بنابراین گردشگران زیادی به اینجا می‌آیند که اکثر آن‌ها مسیحی هستند. این موضوع نشان‌دهنده میزان اهمیت قره کلیسا است. مسیحی‌های زیادی برای شرکت در مراسم‌های مذهبی سالانه به این کلیسا می‌آیند و اینجا پُر می‌شود از عاشقان حضرت مسیح. در بخشی از مقاله درباره مراسم‌های مهم این مکان مقدس برای شما می‌گویم.

عکس از: سایت Google Maps

بنای تاریخی کلیسای تادئوس مقدس به‌دلیل معماری خاص و بی‌نظیری که دارد در تیر ماه سال ۱۳۸۷ به ثبت جهانی رسید. ثبت جهانی یونسکو در نشست سی‌ودوم میراث جهانی در کبک کانادا انجام شد و همراه با کلیسای تادئوس، ۲ کلیسای دیگر هم ثبت شدند. البته این کلیسا در ۱۱ بهمن سال ۱۳۳۴ هم با شماره ۴۰۵ به ثبت ملی رسیده است.

عکس از: سایت Google Maps

چیزی که این کلیسا را متمایز می‌کند، تنها قدمت و اهمیت آن در جهان مسیحیت نیست. در کنار این موارد، ساختمان متفاوت و پُر از نقش‌ونگار، قره کلیسا را به یک اثر زیبا و خاص هنری تبدیل کرده. اثری که در تمام بخش‌های آن از دیوارهای خارجی و محراب و حیاط می‌توانید تجلی هنر را ببینید.

تاریخچه قره کلیسا

قره کلیسا در زبان ارمنی با اسم «سورپ تادئوسی وانک» شناخته می‌شود. تادئوس یکی از حواریون دین مسیح بود که حدود سال ۴۰ میلادی و به‌دعوت پادشاه وقت ارمنستان، «شاه آبکار» راهی سفری دراز شد. این‌طور بود که داستان سفر تادئوس مقدس برای تبلیغ دین مسیحیت به منطقه جنوب فلات ارمنستان شروع شد.

عکس از: سایت Google Maps

تا زمان حیات شاه آبکار، همه‌چیز خوب بود، اما بعد از مرگ او، شخصی به‌اسم «سانادروک» به پادشاهی رسید. این شخص همراه با دخترش، «ساندخت»، دین مسیحیت را پذیرفتند. اما بعد از مدتی پادشاه داستان ما دیگر علاقه‌ای به دین مسیحیت نداشت و آن را ترک کرد. از همین‌جا بود که مخالفت‌ها با تاتائوس مقدس شروع شد. برخلاف پادشاه سانادروک، دخترش هنوز به دین مسیحیت ایمان داشت و برای زنده نگه داشتن آن تلاش می‌کرد.

عکس از: سایت Google Maps

از بَدِ روزگار، حدود سال ۶۶ میلادی بود که شاه سانادروک دستور دستگیری تادائوس مقدس و بعضی از همراهانش را داد. در میان این افراد، دختر پادشاه هم حضور داشت. به دستور پادشاه، این افراد شکنجه و بعد هم به قتل رسیدند. پیکر بی‌جان تادئوس مقدس در محل فعلی قره کلیسا دفن شد و بعدها روی همین قبر، نمازخانه یا صومعه کوچکی ساختند. حدود قرن ۷ میلادی بود که این نمازخانه یا همان صومعه کوچک به یک کلیسای بزرگ تبدیل شد. متاسفانه پادشاه به دختر خودش هم رحم نکرد و ساندخت در نزدیکی کلیسای چالدران دفن شده است.

عکس از: سایت Google Maps

طبق روایت مورخ مشهور ارمنی‌ها یعنی «موسس خورناتسی»، تاریخ ساخت این کلیسا به اوایل دوره مسیحیت برمی‌گردد. همانطور که در بالا گفتم، این کلیسا روی آرامگاه تادئوس مقدس ساخته شد. ساختمان اولیه قره کلیسا به اوایل سده سوم برمی‌گردد و از همان روزهای اول هم یکی از زیارتگاه‌های مهم مردم ارمنستان بود.

کلیسای تادئوس مقدس توسط فردی به‌اسم «گریگور روشنگر» ساخته شده اما اطلاعات زیادی درباره این معمار در دسترس نیست. نام سازنده را اولین اسقف کلیسای کاراپت مقدس یعنی «زنون گلاک» در کتاب «تاریخ دارون» آورده است.

عکس از: سایت Google Maps

از سده نهم میلادی به بعد، داستان‌های زیادی درباره اتفاقات کلیسای چالدران از زبان مورخان ارمنی روایت شده که یکی از آن‌ها را «تووما آرتسرونی» گفته است. این مورخ، جمله زیر را درباره کلیسای تاتاووس روایت کرده.

«شاهزاده تادئوس نامه‌ای را برای اسقف خاندان آمادونی فرستاد که این اسقف در آرامگاه تادئوس قدیس در آرتاز می‌نشست»

آرتاز در واقع اسم ارمنی شهرستان ماکوی فعلی است. این نوشته ۲ واقعیت را در دل خود دارد. واقعیت اول می‌گوید به جای کلیسای کوچکی که در سده چهارم میلاد ساخته شده بود، صومعه‌ای با امکاناتی عالی برای اقامت اسقف و راهبان وجود داشت. به نظر می‌رسد این صومعه را در سده نهم میلادی ساخته‌اند. واقعیت دوم می‌گوید که این صومعه اسقف‌نشین بوده و همین موضوع هم میزان اهمیت آن را نشان می‌دهد.

قره کلیسا کجاست؟

کلیسای تادئوس مقدس که گاهی به آن کلیسای تاتاووس هم می‌گویند در شمال غربی ایران و در استان آذربایجان غربی قرار دارد. این کلیسا در شهرستان چالدران در روستای قره کلیسا قرار گرفته و به‌همین دلیل هم بعضی از مردم به آن کلیسای چالدران هم می‌گویند.

عکس از: سایت Google Maps

اگر بخواهم موقعیت دقیق آن را بگویم، این کلیسا در جنوب ماکو و در ۷ کیلومتری شمال جاده چالدران به قره‌ضیاء‌الدین و ۲۰ کیلومتری شمال شرقی سیه‌چشمه قرار دارد.

قره کلیسا روی گوگل مپ

موقعیت قره کلیسا روی گوگل‌مپ

وجه تسمیه قره کلیسا

انتخاب اسم برای کلیسای تادئوس مقدس خودش روایت‌ها دارد. یکی از آن‌ روایت‌ها می‌گوید که در ساخت ساختمان کلیسای تادئوس مقدس از سنگ سیاه استفاده کرده‌اند. در زبان ترکی «قره» به معنای «سیاه» است و برای همین اسم کلیسا شده، قره کلیسا. البته باید بگویم که تا قبل از نفوذ زبان ترکی در استان‌هایی مثل آذربایجان شرقی و غربی، زبان آذری، زبان اصلی مردم بوده. زبان آذری همان زبان باستانی آذربایجان است. برای همین خیلی از کارشناسان تصور می‌کنند که در دوره‌های قبل از سده هشتم هجری قمری، کلیسای تاتاووس اسم دیگری داشته.

عکس از: سایت Google Maps

اما روایتی دیگر درباره وجه تسمیه قره کلیسا وجود دارد. در گویش‌های هرزنی و تاتی از زبان آذری، «کالا» یا «کله» به معنی «بزرگ» است. «قرا» هم در زبان ترکی آذری به معنی «بزرگ» است که خودش از واژه «کلان» تغییرشکل داده. پس «قرا کلیسا» در واقع «کارا کلیسا» یا «کالا کلیسا» بوده که بعد از مدتی به قرا تبدیل شده و در آخر هم برای راحتی در تلفظ، قره کلیسا شده است.

معماری قره کلیسا

کلیسای تادئوس مقدس معماری بی‌نظیری دارد و همین موضوع هم آن را از دیگر کلیساهای ایران جدا کرده. یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های منحصربه‌فرد این کلیسا، تزیین دیوارهای آن با داستان‌هایی از شاهنامه فردوسی بزرگ است. حجم‌‌کاری‌هایی که در بخش‌های مختلف کار شده، کلیسای چالدران را به یک اثر هنری تبدیل کرده است.

عکس از: سایت Google Maps

مساحت این کلیسا حدود ۶۲۸۵ متر مربع است و دیوارهایی بلند آن را در آغوش مهربان خود گرفته‌اند. برج‌ و باروها مثل نگهبانی است که خواب‌وخوراک ندارد چون می‌خواهد از جانِ جانان خود محافظت کنند. برج‌وباروها، قره کلیسا را خیلی شبیه به کلیسای «اچمیادزین» کرده‌اند.

کلیسای تادئوس مقدس از ۲ بخش تشکیل شده که بخش قدیمی آن را با سنگ‌های سیاه و تراشیده ساخته‌اند. اما بخش جدید با سنگ‌هایی سفید ساخته شده و ۲ گنبد رویایی در اندازه ۱۸ متر و ۲۴ متر دارد. در اطراف این گنبدها می‌توانید ۴۴ باب دیر را هم ببینید.

عکس از: سایت Google Maps

روی تپه‌ای در نزدیکی کلیسا، مقبره ساندخت، شاهزاده ارمنی قرار دارد. در محوطه کلیسا هم می‌توانید چند سنگ قبر بسیار قدیمی و همین‌طور یک حوض سنگی را ببینید.

بخش‌های مختلف قره کلیسا

کلیسای تادئوس مقدس از بخش‌های مختلفی مثل محراب، اتاق‌ها، آشپزخانه، زیرزمین، انبار، کتابخانه، آسیاب، محل نگهداری غذا و حیاط شرقی و غربی تشکیل شده است. دیوارهای این کلیسا جزئیات بسیار زیبایی دارد که در زمان ساخت مثل شاهکاری در این منطقه می‌درخشیده. البته هنوز هم چیزی از زیبایی و شگفتی این کلیسا کم نشده است و با گذر زمان زیباتر هم می‌شود. انگار کلیسا دارد نقش قالی کرمان را برای ما بازی می‌کند که هر چقدر از عمرش می‌گذرد، خوش‌رنگ‌ولعاب‌تر می‌شود.

عکس از: سایت Google Maps

اگر باران ببارد، قطرات آن روی دیوارهای سنگیِ خاک‌گرفته کلیسا می‌نشینند و بوی عجیبی فضا را پُر می‌کند. باران دیوارهای سیاه کلیسا را می‌شوید و آن را جلا می‌دهد. اگر فصل باران باشد، شاید حوض سنگی هم از آب پُر شود و پرنده‌های اطراف بتوانند تنی به آب بزنند و سرحال شوند. درهای اتاق‌ها که باز باشند، باد در میان راهروها می‌پیچد و صدای آن مثل یک نُت موسیقی گوشتان را نوازش می‌دهد. سنگ‌های بزرگ و تراش‌خوردۀ دیوارها آنقدر قدیمی است که دیدنشان برای شما مثل سفر به دوران قدیم باشد.

فضای داخلی کلیسا

کلیسای طاطاووس، ۲ حیاط شرقی و غربی و ۴۷ اتاق یا باب دارد که در آن‌ها راهبه‌ها، محققان، نگهبانان و نویسندگان زندگی می‌کردند. البته اتاقی هم به کتابخانه کلیسا اختصاص پیدا کرده. در کلیسای چالدران، زیرزمین کوچکی در زیر هر کدام از اتاق‌ها قرار گرفته که از آن استفاده‌های مختلفی می‌کردند. راهبه‌ها در غروب آفتاب به اتاق خودشان می‌رفتند و با عبادتی کوتاه به‌خواب می‌رفتند.

عکس از: سایت Google Maps

سقف محراب خیلی زیباست و روی دیوارهای ۲ طرف آن، ۲ پنجره عمیق وجود دارد که نور را به داخل محراب هدایت می‌کنند. محراب در مرکزیت قرار گرفته و کاملا متقارن است، انگار که سیبی را از وسط نصف کرده باشید. بخش قوس محراب را با سنگ‌های منظم سیاه و سفید تزیین کرده‌اند و در ادامه آن می‌توانید روی سقف یک لوستر فلزی ساده را ببینید.

فضای بیرونی کلیسا

فضای بیرونی قره کلیسا هم یک اثر زیبا از بخش‌های مختلف است. در ۴ جهت قلعه، ۵ برج دیدبانی به‌شکل یک قوس قرار گرفته‌اند. دیوارهای دفاعیِ دورتادورِ کلیسا و وجود یک ورودی اصلی باعث شده تا در نگاه اول قلعه‌ای زیبا را ببینید.

عکس از: سایت Google Maps

نمای کلیسا طوری است که از بیرون به صورت یک ساختمان واحد دیده می‌شود و مستطیل شکل است. کلیسای تادئوس مقدس ۲ گنبد مخروطی دارد که روی هر گنبد یک صلیب قرار گرفته. گنبد بزرگ‌تر چند پنجره به شکل طاق دارد و در قسمت جلویی گنبد کوچک‌تر ساخته شده. ارتفاع گنبد بزرگ و کوچک کلیسا به ترتیب ۲۴ متر و ۱۸ متر است.

حیاط‌های کلیسا

کلیسای تاتاووس مقدس ۲ حیاط شرقی و غربی دارد که در آن ۴۷ اتاق ساخته شده. حیاط جانبی غربی بخش‌های مختلفی مثل محل نگهداری غذا، آشپزخانه، عصارخانه و آسیاب دارد. راهبان در بخش‌های مختلف این دو حیاط در رفت‌وآمد بودند و به کارهای روزانه خود می‌پرداختند.

عکس از: سایت Google Maps

تزیینات کلیسا

کلیسا و معبدهای ارمنستان بیشتر به‌شکل مربع است، درحالی‌که کلیسای تاتاووس مقدس به‌شکل مستطیل است. آن بخشی از کلیسا که با سنگ‌های منظم سیاه ساخته شده، در تلاقی با دیوار سفید جدید، ظاهری متضاد و متفاوت خلق کرده است.

عکس از: سایت Google Maps

سقف محراب کلیسای قره با سنگ مرمر سفید و سیاه تزیین شده که هماهنگی زیبایی با دیوارهای خارجی سفید و سیاه دارد. طرح‌های زیبای طاق‌مانند روی دیوارها و نقش‌ونگارهایی از گل‌وبوته، اشکال حیوانات، تصویر انسان‌ها و نقش‌هایی شامل اتفاقات داستانی، کلیسا را به یک تابلوی نقاشی تبدیل کرده‌اند.

عکس از: سایت Google Maps

محراب یکی از زیباترین بخش‌های قره کلیسا است. وقتی از دور به محراب نگاه می‌کنید، تقارنی استادانه را می‌بینید. پله‌هایی که از ۲ طرف به مرکز محراب می‌رسند، طاق‌های ۲ طرف محراب و پنجره‌هایی که روی دیوارهای کناری قرار گرفته‌اند، همگی با هم تقارنی زیبا ایجاد می‌کنند.

مراسم مذهبی معروف قره کلیسا

همان‌طور که قبلا هم گفتم، کلیسای تاتاووس اولین کلیسای جهان مسیحیت است و به‌همین‌دلیل هم پیروان این مذهب برای برگزاری مراسم‌های آیینی از گوشه‌وکنار ایران به این منطقه می‌آیند. قره کلیسا در بین مردم ارمنستان تقدس خیلی بالایی دارد. خیلی از ارمنی‌ها، کودک خود را در این کلیسا غسل تعمید می‌دهند. آن‌ها در کلیسای چالدران مراسم‌های مختلف و جشن برگزار کرده، گوسفند قربانی می‌کنند و از حضرت مسیح (ع) طلب آمرزش می‌کنند.

عکس از: سایت Google Maps

در ادامه می‌خواهم ۲ تا از مهم‌ترین مراسم‌های مذهبی این کلیسا را معرفی کنم. نکته مهم اینکه بازدید از کلیسا در زمان برگزاری مراسم ممنوع است و گردشگران اجازه ورود نخواهند داشت.

مراسم باراداک

هر سال از اواخر تیر ماه تا اوایل مرداد ماه، حواریون حضرت عیسی (ع) آیین مذهبی «باراداک» را برگزار می‌کنند. این مراسم در واقع مصادف با شهادت تادئوس مقدس بوده و پیروان مسیحیت بعد از زیارت مقبره تادئوس، نیایش کرده و گوسفند قربانی می‌کنند.

عکس از: سایت Google Maps

مراسم باراداک از روز پنجشنبه تا روز شنبه برگزار می‌شود چون داستان‌های قدیمی می‌گوید که این راهب مقدس در این ۳ روز از سال، کشته شده است. روز سوم یعنی شنبه برای مسیحیان اهمیت زیادی دارد و مراسم در این روز باشکوه‌تر برگزار می‌شود.

شرکت در این مراسم برای همه مسیحی‌ها آزاد است اما گردشگران اجازه ورود به کلیسا را نخواهند داشت. بنابراین اگر قصد بازدید از قره کلیسا را دارید، اواخر تیر و اوایل مرداد را انتخاب نکنید.

عکس از: سایت Google Maps

شرکت در مراسم باراداک برای مسیحیان اهمیت ویژه‌ای دارد و بیشتر ارامنه از شهرهای مختلف ایران و حتی از کشورهای همسایه مثل ارمنستان و سوریه به این منطقه می‌آیند. اما زائران کلیسای تاتاووس فقط در همین چند کشور خلاصه نمی‌شوند چون ارمنه‌ای که در کشورهایی مثل فرانسه، اتریش، کانادا و آلمان ساکن هستند هم میهمان این مراسم خواهند بود.

مراسم عشای ربانی جهانی

عشای ربانی یا «شام خداوند» که به آن «آیین سپاسگزاری» هم می‌گویند یکی از ۷ آیین مقدس مسیحیت است. به این مراسم، «تقسیم مقدس»، «راز محراب» و «راز خجسته» هم می‌گویند. ریشه برگزاری این مراسم به شامی برمی‌گردد که عیسی مسیح در شب دستگیری خود همراه با حواریون خورد. مسیحیان بر این باور هستند که سرشت عیسی مسیح با سرشت خداوند یکی است و به‌همین‌دلیل عشای ربای را شام خداوند می‌نامند. مراسم عشای ربانی در تاریخ ۱۹ ژوئن برگزار می‌شود.

عکس از: سایت Google Maps

در فصل ۲۶، آیات ۲۶ تا ۲۶ انجیل متنی آمده که نشان‌دهنده منشا اصلی برگزاری عشای ربانی است. در ادامه متن زیر را آورده‌ام.

زمانی‌که هنوز مشغول خوردن بودند، عیسی مسیح نان را برداشت و بعد از شکرگزاری آن را پاره و به شاگردان خود داد و گفت: «بگیرید و بخورید، این بدن من است». بعد جام را برداشت و بعد از شکرگزاری آن را به شاگردان خود داد و گفت: «همه از این بنوشید، این است خون من برای عهد که به‌دلیل آمرزش گناهان به‌خاطر بسیاری ریخته می‌شود».

مسیر دسترسی به قره کلیسا

برای دسترسی به قره کلیسا ۲ مسیر وجود دارد که یکی از آن‌ها از شمال غرب ایران و دیگری از تبریز و ارومیه می‌گذرد.

مسیر اول دسترسی به کلیسای تادئوس مقدس

در مسیر اول می‌توانید از ارومیه به‌سمت قره کلیسا بروید. در این مسیر از شهرهای سلماس، خوی و چالدران می‌گذرید. از ارومیه تا کلیسای تادئوس مقدس حدود ۲۷۵ کیلومتر در راه هستید و وقتی به جاده خوی به چالدران رسیدید باید حدود ۱۰۰ کیلومتر را در مسیری کوهستانی و نسبتا فرعی طی کنید تا به کلیسا برسید.

عکس از: سایت Google Maps

مسیر دوم دسترسی به کلیسای تادئوس مقدس

در مسیر دوم می‌توانید از تبریز به سمت کلیسای چالدران بروید. در این مسیر از شهرهای مرند، قره ضیاءالدین و شوط می‌گذرید. از تبریز تا کلیسای تادئوس مقدس حدود ۲۷۰ کیلومتر در راه هستید و وقتی به شوط برسید فقط ۳۵ کیلومتر به کلیسا می‌ماند. کلیسای چالدران به‌صورت حدودی در بین مسیر شوط به چالدران قرار دارد و وقتی از شوط به سمت چالدران بروید، سَرِ سه‌راهی باید به سمت راست بپیچید.

عکس از: سایت Google Maps

پیشنهاد من برای انتخاب مسیر دسترسی به کلیسا، مسیر دوم است. چون تقریبا بیشتر این مسیر یعنی از شهر تبریز تا شوط، جاده ترانزیت بین‌المللی بوده و کیفیت راه خیلی بهتر از مسیر اول است. از تبریز به کلیسا و ارومیه به کلیسا تفاوت زیادی از نظر طول مسیر وجود ندارد، اما کیفیت مسیر دوم باعث می‌شود خستگی راه کمتر به تنتان بماند چون ماشین کمتر تکان می‌خورد و راه کمتر مشکل دارد.

مسیر تهران تا قره کلیسا

از میدان آزادی تهران تا قره کلیسا در آذربایجان غربی حدود ۸۴۱ کیلومتر است و حدود ۸ ساعت و ۳۶ دقیقه در راه هستید. برای رسیدن به آذربایجان غربی و بعد از آن قره کلیسا باید وارد بزرگراه تهران‌-کرج شده و مسیرتان را تا پل فردیس کرج ادامه دهید. بعد از آن وارد بزرگراه کرج-قزوین می‌شوید. همین مسیر را ادامه دهید تا وارد بزرگراه قزوین-زنجان شوید.

عکس از: سایت Google Maps

بزرگراه قزوین-زنجان خیلی طولانی است پس حوصله داشته باشید. در انتهای این بزرگراه طولانی باید وارد بزرگراه زنجان-تبریز شوید. در آخر هم که به تبریز رسیدید باید مسیر دومی که در بالا گفتم را دنبال کنید.

بهترین زمان بازدید از قره کلیسا

استان آذربایجان غربی در فصل پاییز و زمستان آب‌وهوایی سرد همراه با برف و باران دارد. درست است که مسیر دسترسی به کلیسای چالدران آسفالت است اما اگر از سرمای هوا فراری هستید، بهترین زمان برای بازدید از کلیسا، فصل بهار و تابستان خواهد بود. فقط توجه کنید که در زمان برگزاری مراسم‌های آیینی مسیحیان، امکان بازدید از کلیسا وجود ندارد، پس اواخر تیر و اوایل مرداد را برای سفر انتخاب نکنید.

عکس از: سایت Google Maps

برای بازدید از قره کلیسا باید بلیط بخرید و ساعت بازدید هم در ۶ ماهه اول سال از ساعت ۹ صبح تا ۸ شب و در ۶ ماهه دوم سال از ۹ صبح تا ۵ عصر است.

امکانات رفاهی قره کلیسا

در مجموعه کلیسای تادئوس مقدس، امکانات رفاهی برای گردشگران وجود ندارد. بنابراین بهتر است در طول مسیر که از شهرها و فروشگاه‌ها می‌گذرید، خوراکی و آب آشامیدنی بخرید. توجه کنید که نزدیک‌ترین پمپ‌بنزین حدود ۳۵ کیلومتر با این کلیسا فاصله دارد. پس حواستان به نشانگر بنزین خودرو باشد تا در وسط مسیر نمانید.

عکس از: سایت Google Maps

جاهای دیدنی نزدیک به قره کلیسا

می‌دانم مسیری طولانی از تهران و دیگر شهرها را به این منطقه آمده‌اید تا اولین کلیسای جهان مسیحیت را ببینید. اما بد نیست سری هم به جاهای دیدنی نزدیک کلیسا بزنید تا خستگی راه از تنتان برود.

آرامگاه ساندخت

نزدیک‌ترین جای دیدنی به قره کلیسا، آرامگاه ساندخت است. ساندخت، شاهزاده ارمنی بود که برخلاف پدرش به دین مسیحیت و سخنان تادئوس مقدس ایمان داشت و تا آخرین لحظه هم دست از این همراهی نکشید. پادشاه متاسفانه به فرزند خودش هم رحم نکرد و همراه با تادئوس، ساندخت و بعضی از همراهان دیگر را به مرگ محکوم کرد.

عکس از: سایت Google Maps

آرامگاه ساندخت در قسمت جنوب غربی کلیسای چالدران روی تپه‌ای بلند قرار گرفته و بنای آن همزمان با بنای قره کلیسا در قرن ۱۴ میلادی ساخته شده.

سد بارون

سد بارون یکی از بزرگ‌ترین سدهایی است که در آذربایجان غربی ساخته شده. این سد در جنوب شهرستان ماکو و روی رودخانه «زنگمار» احداث شده و از آب پشت آن برای تامین برق استفاده می‌شود. دریاچه‌ای که پشت سد شکل گرفته منظره‌ای زیبا از تلالو نور خورشید و رقص امواج در دست باد را به نمایش می‌گذارد.

عکس از: سایت Google Maps

یکی از تفریحات سد بارون، ماهیگیری است، فقط مواظب باشید که به اکوسیستم این منطقه آسیب نزنید. نکته مهم اینکه برای ورود به منطقه سد باید اجازه بگیرید چون هر کسی اجازه ورود به منطقه سد بارون را ندارد. این سد در نزدیکی کلیسای مریم مقدس ماکو قرار گرفته و بعد از بازدید از بارون می‌توانید به‌سمت کلیسا بروید.

غار چهل پله

غار چهل پله خضرلو یکی از جاهای دیدنی شهرستان چالدران است که در نزدیکی قره کلیسا قرار دارد. این غار یادگاری از دوران حکومت باستانی اوراتوری است و بعضی از مردم به آن «غار قلعه حیدری» هم می‌گویند. برای رسیدن به این غار زیبا باید از پله‌های زیادی بالا بروید و برای همین هم اسم آن را «غار چهل پله» گذاشتند.