راستین گشت | مجله و پایگاه گردشگری
اردیبهشت که می‌شود افراد زیادی به هوای عطر خوش باغ‌های گل سرخ به‌سمت کاشان روانه می‌شوند و سرمستانه در هوای پاک آن گام برمی‌دارند. هر سال، همین موقع حال‌وهوای شهر بهشتی می‌شود؛ عطر گل و گلاب کوچه‌ها و خیابان‌ها را در بر می‌گیرد و زن و مرد، پیر و جوان در کنار هم به چیدن گل‌های سرخ محمدی مشغول می‌شوند چون که این ماه، فصل گلاب گیری کاشان است. تا حالا فکر کرده‌اید که گلاب چطور درست می‌شود؟ یا مثلا گلاب هم انواع مختلفی دارد یا نه؟ جوابتان را در راهنمای گلاب گیری کاشان پیدا کنید.
مردمان این منطقه ۱۰۰۰ سال است که آیین گلاب گیری را به جا می‌آورند و گلاب کاشان بهترین و مرغوب‌ترین گلاب در جهان به شمار می‌رود. مراسم گلاب گیری کاشان از اواسط اردیبهشت شروع می‌شود و تا اواخر خرداد ادامه دارد.
در این چند هفته، همه درگیر مراسم گلاب گیری‌اند؛ عده‌ای گل می‌چینند، عده‌ای انبار می‌کنند و عده‌ای مراسم گلاب گیری را آغاز می‌کنند. دو شهر قمصر و نیاسر پر است از باغ‌های گل سرخ. فصل بهار، فصل گلاب گیری کاشان است و مهم‌ترین ویژگی این مراسم، شیوه سنتی گلاب گیری هست که مردمان این منطقه از سال‌های دور تا به امروز به جا می‌آورند.
امسال هم مثل سال‌های گذشته مراسم گلاب گیری کاشان در خود شهر و همچنین شهرها و روستاهای اطراف آن برگزار می‌شود. فصل بهار بهترین زمان برای سفر به کاشان است؛ آماده شوید برای یکی از تجربه‌های فوق‌العاده سفر.
از دل‌مشغولی‌های زندگی شهری دل بکنید و سفری هیجان‌انگیز داشته باشید به سرزمینی که مردمان آن هفت هزار سال است به کشت گل سرخ مشغول هستند. در کوچه‌ها و خیابان‌های شهر قدم بزنید، چشمانتان را ببندید و نفسی عمیق بکشید. عطر خوش بهشت را احساس کنید.
کاشان، بهشتی در دل کویر
شهر کاشان علاوه بر اماکن تاریخی و گردشگری خود که برای گردشگران داخلی و خارجی بسیار جذاب است، هرساله جشنواره‌ها و مراسم سنتی ویژه‌ای برگزار می‌کند که از معروف‌ترین آن‌ها، مراسم گلاب گیری است و علاوه بر کاشان، در بخش‌ها و روستاهای اطراف آن هم اجرا می‌شود.
اردیبهشت‌ماه می‌تواند مناسب‌ترین زمان برای سفر به این منطقه باشد. می‌توانید در کنار تماشای آیین سنتی گلاب گیری، از جاهای دیدنی کاشان هم بازدید کنید و سفری خاطره‌انگیز و به‌یادماندنی داشته باشید.
اگر دوست دارید، قبل از رفتن راهنمای جامع جاهای دیدنی کاشان را بخوانید.
در طول چند هفته‌ای که مردم شهر مشغول مراسم گلاب گیری‌اند، عطر گل و گلاب در جای‌جای شهر می‌پیچد و فضایی معنوی حال‌وهوای کاشان را در بر می‌گیرد. دو شهر قمصر و نیاسر مرکز اصلی گلاب گیری کاشان به شمار می‌روند و حجم زیادی از باغ‌های گل سرخ را به خود اختصاص داده است.
جاذبه‌های تاریخی و گردشگری کاشان آن‌قدر زیاد است که نمیتوان آن را در یک آخر هفته گنجاند، سعی کنید با یک برنامه منظم از تمام زیبایی‌های گردشگری این منطقه بازدید کنید و سفری جذاب و بی‌نظیر را تجربه کنید.
تاریخچه گلاب گیری کاشان
ایرانیان، نخستین افرادی بودند که به خواص خوراکی و درمانی گل سرخ پی بردند. طبق اسناد بین‌المللی، مبدا تولید گلاب، ایران است. گل سرخ یا گل محمدی یکی از گیاهان بومی ایران به شمار می‌رود و تا حدود ۳۵۰ سال پیش غیر از ایران در منطقه دیگری نمی‌روییده است. در دوره صفوی، گل سرخ به‌همراه دستگاه‌های ویژه گلاب گیری، از ایران به ترکیه، سوریه و بلغارستان صادر شده است. در قرن هشتم و نهم میلادی، گلاب یکی از مهم‌ترین کالاهای تجاری ایران بوده و از طریق جاده ابریشم به چین و هند صادر می‌شد.
ایرانیان اولین کسانی بودند که به روش تقطیر، از گل سرخ اسانس گلاب به دست آوردند و این روش را به جهانیان آموختند. ابن‌سینا یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان ایرانی است که زمان زیادی از عمر خود را به تحقیق و بررسی استخراج اسانس‌ها به روش تقطیر صرف کرده است.
سوغات کاشان فقط در گلاب خلاصه نمی‌شود.
مبدا اصلی تولید گلاب را استان فارس و شهر تاریخی گور و بخش میمند می‌دانند اما امروزه شهر کاشان قطب گلاب گیری جهان است و دو شهر قمصر و نیاسر بیشترین کارگاه‌های گلاب گیری را در خود جای داده است.
تنها در بخش‌های قمصر، نیاسر، جوشقان و برزک در شهر کاشان مجموعا بیشتر از ۱۵ هزار تن گلاب سنگین تولید می‌شود و حجم زیادی از این تولیدات به خارج از کشور صادر می‌گردد.
حدود هفت هزار سال است که ایرانیان گل سرخ می‌کارند و آیین گلاب گیری در ایران قدمتی ۱۰۰۰ ساله دارد. در گذشته گلاب گیری تنها به‌شکل سنتی انجام می‌شد اما امروزه با پیشرفت علم و مکانیزه‌شدن ابزارآلات، علاوه بر شیوه سنتی، از شیوه صنعتی نیز استفاده می‌شود. گلاب گیری در کاشان تقریبا به‌شکل سنتی اجرا می‌شود و تنها تغییراتی در جنس ابزارآلات انجام شده است.
اردیبهشت فصل گلاب گیری کاشان
اردیبهشت بهترین زمان برای سفر به کاشان است. معمولا چیدن گل‌های سرخ و فرایند گلاب گیری کاشان، تا انتهای اردیبهشت ادامه دارد اما در روستاها و شهرهای اطراف می‌تواند تا آخر خرداد هم طول بکشد چون در درجه اول میزان رشد گل‌ها مدنظر قرار می‌گیرد و کار بر اساس رسیدن گل‌ها پیش می‌رود.
اردیبهشت فصل سفر به کاشان و تماشای مراسم گلاب گیری است. تقریبا به‌مدت سه تا چهار هفته کاشانی‌ها میزبان گردشگرانی‌اند که برای شرکت در مراسم گلاب گیری به این شهر سفر می‌کنند. همه‌ساله فصل بهار که می‌رسد، تورهای گردشگری بسیاری به‌سمت کاشان حرکت می‌کنند. اکثر این تورها یک روزه است و تمرکز اصلی‌شان معطوف به جشنواره ویژه گلاب گیری است. اگر تنها قصد تماشای مراسم گلاب گیری را دارید، با سفری یک روزه به کاشان می‌توانید از این جشنواره دیدن کنید و از عطر گل سرخ که در شهر می‌پیچد سرمست شوید
مراسم گلاب گیری در چه شهرهایی برگزار می‌شود؟
با اینکه همیشه گلاب و مراسم گلاب گیری را به شهر قمصر کاشان نسبت می‌دهند اما این مراسم در شهرهای دیگری مثل نیاسر، برزک و روستاهای ون، سده، وادقان و… هم برگزار می‌شود.
می‌گویند مرغوب‌ترین گلاب کاشان در روستاهای وادقان و ون تولید می‌شود. این روستاها در فاصله ۵۰کیلومتری از شهر کاشان قرار گرفته‌اند و گلاب غلیظ‌‌تری نسبت به سایر مناطق تولید می‌کنند. البته تمام گلاب‌هایی که در این مناطق تولید می‌شود مرغوب و باکیفیت است.
کاشان، قمصر، نیاسر و برزک معروف‌ترین مناطقی است که هرساله مراسم گلاب گیری را به جا می‌آورند. اما در این بین قمصر کاشان، مشهورترین مراسم گلاب گیری را برگزار می‌کند و گردشگران بسیاری را به‌سمت خود می‌کشاند.
جشنواره گلاب گیری قمصر
شهر قمصر را با گلاب مرغوبش می‌شناسند و بخش اعظم گردشگران در ماه‌های اردیبهشت و خرداد از این منطقه بازدید می‌کنند.
اطراف این شهر، پر است از باغ‌های گل سرخ. اردیبهشت که می‌شود عطر گل و گلاب فضای شهر را عطرآگین کرده؛ در تمام کارگاه‌های گلاب گیری به روی گردشگران باز است و مردم خونگرم و مهمان‌دوست قمصر با رویی گشاده، نحوه صحیح گلاب گیری را توضیح می‌دهند. قدم‌زدن در شهر حال وهوایی معنوی دارد.
جشنواره گلاب گیری نیاسر
یکی از بخش‌های اصلی مراسم گلاب گیری کاشان، روستای تاریخی نیاسر است. هرساله از اواسط اردیبهشت‌ماه مراسم گلاب گیری در نیاسر برگزار می‌شود و گردشگران بسیاری را از اقصی نقاط کشور به‌سمت خود جذب می‌کند.
روستای باستانی نیاسر، یکی از بخش‌های تاریخی شهر کاشان است و حدود ۲۰کیلومتر با آن فاصله دارد.
تا حالا سفر به اصفهان را از زبان یک اصفهانی شنیده‌اید؟
آیین گلاب گیری کاشان
گلاب از تقطیر گل سرخ (گل محمدی) به دست می‌آید. زمانی که گل‌ها به حد معینی رسیدند، فصل گل‌چینی آغاز می‌شود. معمولا این فصل از اواسط اردیبهشت شروع می‌شود و تا آخر خرداد طول می‌کشد اما سال‌هایی هم دیده شده که به‌دلیل گرم‌تر‌شدن هوا در اوایل بهار، فصل گل‌چینی در فروردین انجام شده است.
معمولا تولیدکنندگان گلاب، در این دوره چند هفته‌ای قبل از طلوع خورشید به گل‌چینی مشغول می‌شوند و روند تولید گلاب را برای گردشگران به نمایش می‌گذارند.
کارگاه‌های گلاب گیری به روی همه باز است و دیگ‌های بزرگ مسی که از گلبرگ‌های گل سرخ پر شده است، در جای‌جای آن مشاهده می‌شود. همیشه یکی از اعضای کارگاه، فرآیند تولید گلاب را توضیح می‌دهد و ابزارهای ویژه تقطیر را معرفی می‌کند.
ابزار ویژه گلاب گیری
- دیگ مسی که ظرفیتی بین ۱۲۰ تا ۱۵۰ لیتر دارد.
- تغار مسی که به‌عنوان درپوش دیگ به کار می‌رود.
- پارچ دسته‌دار از جنس مس که ظرفیتی حدود ۳۰ تا ۴۰ لیتر دارد و داخل آب سرد قرار می‌گیرد.
- چهار عدد نی کوچک توخالی که رابط بین دیگ و پارچ است.
- حوض آب و دستگاه حرارتی که زیر دیگ قرار می‌گیرد.
فرآیند گلاب گیری به روش سنتی
ابتدا دیگ مسی را روی حرارت قرار می‌دهند و تقریبا ۳۰ کیلوگرم از گل‌های سرخ چیده‌شده را در داخل هر دیگ می‌ریزند و ۸۰ لیتر آب به آن اضافه می‌کنند و بر روی آن درپوش مسی می‌گذارند و وزنه‌ای هم با هدف کنترل فشار به‌وجود‌آمده از بخار بر روی آن قرار می‌دهند و درنهایت با استفاده از مقداری پوشاننده مخصوص که معمولا مخلوطی از تفاله گل و آرد نان است فاصله بین دیگ و درپوش مسی را پر می‌کنند. این کار باعث می‌شود که بخار کمتری هدر برود.
درنهایت پارچ مسی را در آب می‌گذارند و به‌وسیله چندین لوله چدنی آن را ثابت نگه می‌دارند به‌طوری که قسمت بیشتر بالای آن حداقل ۲۰ سانتی‌متر از آب بیرون باشد.
بهترین نوع گلاب
راحت‌ترین راه برای شناسایی گلاب خالص، چشیدن آن است. مقداری از گلاب را بچشید؛ اگر طعم گس و تلخی را احساس کردید آن گلاب خالص است البته باید به‌رنگ و شفافیت آن هم توجه شود. گلاب خالص بی‌رنگ و شفاف است. میزان تلخی گلاب با خلوص آن رابطه مستقیم دارد. برای پی‌بردن به اینکه گلاب مدنظر طبیعی است یا نه، ابتدا آن را بچشید؛ سپس دوبار آب دهان خود را قورت دهید اگر باز هم تلخی گلاب را حس می‌کنید باید بدانید که گلاب شما طبیعی نیست و در تهیه آن از اسانس استفاده شده است.
انواع گلاب کاشان
گلاب انواع متفاوتی دارد و معمولا کاربردشان با یکدیگر فرق می‌کند. به‌عنوان مثال گلابی که برای کاربردهای خوراکی مجاز است با گلابی که برای کاربردهای درمانی کاربرد دارد متفاوت است. هر چقدر میزان گل سرخ بیشتر باشد گلاب کیفیت بهتری دارد.
گلاب سنگین
این نوع گلاب به‌دلیل غلظت خوب و کیفیت بالا مناسب‌ترین گلاب برای مصرف خانگی است و به‌عنوان گلاب ممتاز یا درجه یک شناخته می‌شود. برای تهیه گلاب سنگین تقریبا ۸۰ لیتر آب داخل دیگ مسی می‌ریزند و بعد از جوش‌آمدن آن ۳۰ تا ۳۵ کیلوگرم گل سرخ به آن اضافه می‌کنند. با این روش ۴۰ لیتر گلاب سنگین به دست می‌آید.
گلاب سبک
این نوع گلاب برای مصرف خانگی است و نسبت به گلاب سنگین یا درجه یک غلظت و عطر کمتری دارد. برای تهیه گلاب سبک تقریبا ۸۰ لیتر آب داخل دیگ مسی می‌ریزند و بعد از جوش‌آمدن آن ۱۰ تا ۲۰ کیلوگرم گل سرخ به آن اضافه می‌کنند. با این روش ۴۰ لیتر گلاب سبک به دست می‌آید.
گلاب دو آتیشه
گلاب دو آتیشه کاشان یکی از انواع گلاب است که برای تولید آن به‌جای آب از گلاب استفاده می‌شود. به این شکل که گل‌های سرخ و گلاب را درون دیگ مسی می‌ریزند و فرآیند تقطیر را انجام می‌دهند. در واقع فرآیند تقطیر دوبار انجام می‌شود. این نوع گلاب، غلظت زیادی دارد و ممکن است طعم تلخ و گس آن مورد پسند همه نباشد.
گلاب سه آتیشه
گلاب سه آتیشه به این شکل تولید می‌شود که گل‌های سرخ و گلاب دو‌آتیشه را درون دیگ مسی می‌ریزند و فرآیند تقطیر را انجام می‌دهند. در واقع در این روش فرآیند تقطیر سه بار انجام می‌شود. گلاب دو آتیشه و سه آتیشه معمولا در مقدار کمتری تولید می‌شود چون کاربرد خاص‌تری دارد.
گلاب پس آب
درصورتی‌که بعد از عمل تقطیر و گلاب گیری دوباره روی تفاله‌های گل سرخ باقی‌مانده در دیگ، آب ریخته شود و عمل تقطیر مجددا روی تفاله‌های گل انجام شود، گلابی رقیق به نام گلاب پساب تولید می‌شود که مسلما کیفیت و عطر کمتری نسبت به سایر گلاب‌های تولید شده دارد.
سخن آخر
امسال هم مثل سال‌های گذشته، با شروع اردیبهشت، باغ‌های گل سرخ جان تازه‌ای می‌گیرند، عطر گل و گلاب تمام کوچه‌ها و خیابان‌های کاشان را در بر می‌گیرد، دوباره فضای شهر عطرآگین می‌شود، حال‌وهوای کاشان دگرگون می‌شود، مردم شهر سرمستانه دیگ‌های مسی را پر از گلبرگ‌های گل سرخ می‌کنند و بهترین گلاب‌های جهان را می‌سازند. اردیبهشت‌ماه، کاشان بهشت می‌شود در دل کویر.
امسال هم مثل سال‌های گذشته، کاشان منتظر شماست.
منبع: علی بابا
