ارگ راین کرمان؛ دیدنی‌ترین ارگ تاریخی ایران

تصور کنید در یک شهرک شلوغ و پررفت‌وآمد زندگی می‌کنید که خودش بخشی از یک شهر است. همه مایحتاج خودتان را داخل همان شهرک تامین می‌کنید و رفت‌وآمدتان معمولا به خیابان‌های آن ختم می‌شود. سرزمینی درون سرزمینی دیگر. این اولین تصوری بود که برای من درباره ارگ راین کرمان شکل گرفت. ارگ راین را هم می‌توان شهری درون شهر راین دانست. محله‌ای با کوچه‌ها، بازار، آتشکده، محل اسکان کاروان‌ها یا همان بارانداز و… که در روزگاران دور مکانی برای زندگی مردم طبقات مختلف راین بوده‌است.

اگر شما هم مثل من از تصور یک شهرک مجهز و تجاری-نظامی در روزگاری نه‌چندان دور هیجان‌زده شده‌اید، خودتان را برای یک سفر کوتاه در قلب قلعه راین در مجله گردشگری علی‌بابا آماده کنید.

اصلا راین یعنی چه؟

یکی از جاهای دیدنی کرمان ارگ راین است. این ارگ نام خودش را از شهری که در آن واقع شده وام گرفته‌است. بعضی‌ها فکر می‌کنند که دو کلمه «راه» و «این»، راین را می‌سازند. در فرهنگ لغت «راین» به قناتی با شیب ملایم گفته ‌می‌شود. ولی من آخرین نقل قول را به همه این تفاسیر ترجیح می‌دهم. اسم این ارگ هم باید مثل همه بخش‌های دیگرش با تاریخ گره بخورد.

عکس از: سایت Hipersia

روایت بعدی چنین می‌گوید که ارگ و شهر راین نام خودشان را از سربازی به نام «رایین» در دوران اردشیر دوم گرفته‌اند. شاید تاریخ آن دوره شاهد داستان‌ها و دلاوری‌های زیادی از سرباز رایین بوده ‌است و مردم نامش را لایق این دژ تسخیرناپذیر دانسته‌اند.

البته ارگ راین کرمان به ارگ میرزا حسین‌خانی هم شهرت دارد، چراکه مرکز فرماندهی میرزا حسین‌خان در دوران زندیه بوده و پس‌از آن به دست پسر و نوادگانش رسیده ‌است. به دلیل محبوبیت زیاد میرزا حسین‌خان، این ارگ با نام او نیز شناخته می‌شود.

عکس از: سایت ایرنا

ارگ راین از چه زمانی مانده؟

درباره زمان ساخت ارگ راین، گمانه‌زنی‌های مختلفی وجود دارد. مثلا در میان نوشته‌های تاریخی، اولین ‌بار در سال اول هجری قمری، اسم این قلعه به‌ چشم‌ می‌خورد، اما اگر کمی تاریخ را ورق بزنیم، حرف‌وحدیث‌های متفاوتی می‌خوانیم. قلعه کم‌نظیر راین در دوران پادشاهی ساسانیان قد علم‌ می‌کند؛ دژی مستحکم که احتمالا ابتدا برای محافظت از شاهراه تجاری شهر راین ساخته می‌شود. امروزه از ارگ راین کرمان به‌عنوان دومین بنای خشتی دنیا نام می‌برند.

عکس از: سایت Hipersia

طبق بعضی گفته‌ها، راین در دوران یزدگرد سوم برپا بود. دقیقا در همین روزها، اعراب داشتند پایشان را داخل مرزهای ما می‌گذاشتند که قلعه‌های مستحکم ارگ راین، درس بزرگی به فرمانده سپاه اعراب، مشاجع‌ابن‌مسعود دادند. شاید کسی فکرش را نمی‌کرد پس از فتح سرزمین‌های کوچک و بزرگ، یک شهرک شبه‌نظامی در دل کوه‌های هزار، نتیجه مبارزه را تغییر دهد.

عکس از: سایت ایرنا

البته این مقاوت مثال‌زدنی مردمان ارگ، فقط در دوران یزدگرد سوم دیده نشد. کافی است در کوچه‌پس‌کوچه‌های تاریخ کرمان سری به سال شش هجری قمری بزنید؛ بهرام‌شاه در حوالی قلعه راین درحال مبارزه با ملک ارسلان بود که مردم ارگ، به مبارزه پیوستند و راینی‌ها که طرفدار ملک ارسلان بودند جنگ را به نفع او خاتمه دادند.

بنای ارگ راین امروز در چه حال است؟

نگهداری سازه خشتی مثل این ارگ با قدمتی هزارساله، حتما به دانش و تخصص زیادی نیاز دارد. مرمت‌کاران آخرین دوره بازسازی بنای راین را در سال ۷۴ شروع کردند. البته این شهرک خشتی در سلسله‌های پادشاهی گذشته، بازسازی شده‌است. حتی مدارکی نشان می‌دهد که نیم‌قرن پیش، بنای ارگی را که حالا می‌بینید درواقع روی بنای قبلی ساخته‌اند. شاید زلزله معروف و ناگوار بم که ارگ بم را ویران کرد، باعث شد تا مراقبت بیشتری از این ارگ زیبا بلکه از سایر جاهای تاریخی ایران به‌عمل بیاید.

عکس از: سایت ایرنا

امروزه بخش‌های مختلفی از ارگ راین کرمان را دوباره احیا کرده‌اند. اگر سری به این شهرک تاریخی بزنید، می‌توانید بخش‌هایی مانند بازار، آتش‌کده، قسمت حاکم‌نشین و… را ببینید. یکی از حقایق جالبی که درباره راین گفته می‌شود این است که شهرک پرآوازه ما تا همین ۱۵۰ سال گذشته هم مکان قابل‌سکونتی بوده که حدود پنج هزارنفر در آن زندگی می‌کردند.

برای بنایی با هزارسال قدمت، ۱۵۰ سال گذشته به‌نوعی تاریخ معاصر محسوب ‌می‌شود. آن‌قدر حس نزدیکی به انسان می‌دهد که گویا تا همین یک سال پیش می‌توانستید یکی از خانه‌های عوام یا اعیان‌نشینش را برای سکونت کرایه کنید.

عکس از: سایت ایسنا

ساخت‌وساز ارگ کمان چطور بود؟

شانزده برج مراقبت برای دیدبانی و محافظت از بنای راین کرمان، طراحی شده‌اند. دوازده برج در چهارطرف حصارهایی با طول بیشتر از ده متر، محیط بیرونی برج را پوشش داده‌اند. چهار برج دیگر داخل ارگ و اطراف قسمت کاخ‌نشین آن قرار دارند. سازه برج‌ها به‌گونه‌ای است که همگی دو طبقه دارند. پله‌هایی آن‌ها را به یک‌دیگر مرتبط می‌کند. برج شانزدهم هم برج اصلی به‌شمارمی‌رود که همه خبرها از بقیه دیدبانی‌ها، به آن‌جا مخابره می‌شود.

عکس از: سایت مهرنیوز

با این توصیفات حتما تابه‌حال پی‌برده‌اید که با یک شهر نظامی و نفوذناپذیر روبه‌رو هستید. پس جای تعجبی ندارد اگر بگویم این شهر خشتی با ۲۷ هزار مترمربع زیربنا، فقط یک ورودی آن هم در قسمت شرقی دارد. البته تدابیر امنیتی راین به این‌جا ختم نمی‌شود؛ در قسمت‌هایی از ارگ،

برای کُند کردن حرکت دشمنان خندق حفر کرده‌اند که البته به درد هدایت مسیر آب و جلوگیری از سیلاب هم می‌خورد. با نگاهی به بالای حصارها، کنگره‌هایی را می‌بینید که برای تیراندازی تعبیه شده‌اند.

عکس از: سایت خبرنگاران جوان

دروازه ورودی، دو طبقه دارد. طبقه دوم با دریچه‌هایی رو به زمین برای کنترل رفت‌وآمد مردم عادی، سربازها و هر جنبده دیگری ساخته شده‌است. البته درصورت حمله دشمن و شکست مقاومت از روی حصارها، سربازان حاکم از داخل همین دریچه‌ها روی دشمنان درحال ورود به قلعه سرب مذاب می‌ریزند.

بیایید کمی داخل ارگ راین بگردیم…

حالا بهتر است کمی از حال‌وهوای نظامی ارگ راین کرمان دور شویم و سفر خودمان را درون این دالان تاریخی شروع کنیم. قبل از هر توضیحی این را بدانید که ارگ راین هم از سیاست اختلاف طبقاتی شدید دوران ساسانی جدا نمانده و با حصارها و پلکان متعدد، بخش‌های عام و خاص آن از یکدیگر جدا شده‌اند.

عکس از: سایت بام نیوز

برای مثال، همان اولِ ارگ، محل زندگی و کار پیشه‌وران مختلف است، سپس نوبت به نزدیکان فرمانده می‌رسد که در محله اعیان‌نشین زندگی می‌کنند. درنهایت هم کاخ فرمانداری مثل نگینی در وسط این انگشتر خشتی، خودش را به‌نمایش می‌گذارد.

این تفاوت اقتصادی در جنس مصالح مورداستفاده در ساخت خانه‌ها، خودش را نشان می‌دهد. البته دسته‌بندی مردم باز هم ادامه دارد. مثلا محل زندگی تجار با پیشه‌وران یکسان نیست و ارگ با همین استدلال به بخش‌های گوناگونی تقسیم می‌شود.

عکس از: سایت تسنیم

به‌محض ورود به ارگ راین، با کارگاه‌های آهنگری روبه‌رومی‌شوید. اگرچه آثار مغازه‌های ساخت سلاح و سایر لوازم آهنی مانند داس و قفل از گذشته‌های دور برجای مانده اما هنوز هم کار آهنگری و تولید چاقو در برخی از این کارگاه‌ها پابرجا است. ارگ راین کرمان به سه قسمت عمده عوام‌نشین، اعیان‌نشین و حاکم‌نشین تقسیم می‌شود.

پس از دروازه ورودی، بازار را می‌بینید که در ادامه به یک میدان منتهی شده‌است. از این میدان برای خبررسانی به مردم استفاده می‌کنند. کوشک فرماندار یا همان بخش حاکم‌نشین ارگ، با بنایی هشت‌ضلعی و زیبا در مرکز قلعه خودنمایی می‌کند. از آن‌جا که راین یک شهرک مجهز و کامل به‌شمار می‌رود، امکانات زیادی را درون خودش جای داده‌است. از اصطبل‌ها، انبار و بارانداز گرفته تا آتشکده‌های موقتی و دائمی، همگی در داخل این بنای عظیم خشتی وجود داشتند.

عکس از: سایت تسنیم

به‌هرحال هرچقدر بخواهیم از توصیف مزیت‌های امنیتی و نظامی ارگ فاصله بگیریم، باز هم در گوشه‌وکنار این بنای بزرگ، اثراتی از آن خواهدبود. برای مثال با ورود به داخل ارگ راین کرمان، متوجه باریکی کوچه‌ها می‌شوید. عرض هر کوچه دو متر یا کم‌تر از آن است. این معماری نه‌تنها هوای خنک را داخل شهرک تاریخی راین نگه‌می‌دارد، بلکه اگر ارگ تصرف شود، حرکت دشمن به‌سوی مرکز آن یعنی محل حاکم‌نشین را کندتر می‌کند.

شاید برای شما هم سوال پیش بیاید که اگر با وجود همه این سپرها، ارگ فتح شود، تکلیف افراد داخل آن چه خواهد بود؟ که باید بگویم جای نگرانی برای افراد خیالی حاضر در ارگ نیست! این عزیزان درصورت بروز هر مشکلی باید خودشان را به کاخ حاکم برسانند. راه فرار از ارگ در آن‌جا قراردارد. این راه به سه قسمت تقسیم می‌شود که به پشت‌بام قسمت حاکم‌نشین، یکی از برج‌ها و از آن‌جا به بیرون و یکی هم مستقیما به بیرون ارگ راه دارند.

عکس از: حمید صادقی

ارگ راین قدیمی‌تر است یا ارگ بم؟

وقتی صحبت از ارگ بم باشد، داستان به حدود پانصد سال پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد. بله درست خواندید، ارگ بم تاریخ دور و درازی را با خود همراه دارد. ارگ بم چندین‌برابر از ارگ راین کرمان بزرگ‌تر است. کافی است نگاهی به عکس‌های این دژ قبل از زلزله سال ۸۲ کرمان بیندازید تا عظمت و زیبایی آن را درک کنید. ارگ راین به‌عنوان خواهر کوچک ارگ بم، حدود ۱۵۰۰ سال یا بیشتر قدمت دارد. اما قطعا به لحاظ تاریخی در مقایسه با ارگ بم جزو قلعه‌های نوساز تاریخ محسوب‌می‌شود.

عکس از: سایت میزان

ارگ راین کرمان کجاست؟

برای تماشای قلعه راین، ابتدا باید به سفر به کرمان، شهر قلعه‌های خشتی را تجربه کنید. راین در شهری به همین نام واقع در جنوب‌غربی کرمان جای گرفته‌است. قلعه‌ای در جنوب‌غربی راین که با چهره‌ای تسخیرناپذیر میان کوه‌های هزار می‌درخشد. ارگ راین حدود صد کیلومتر با کرمان فاصله دارد و گردشگران می‌توانند ازطریق جاده کرمان به جیرفت یا کرمان به بم، خود را به آن‌جا برسانند.

عکس از: سایت دورنگر

ارگ راین روی گوگل‌مپ

بازدید از ارگ کرمان

به‌طورکلی برای بازدید از آثار تاریخی که در شهرهای کویری مثل کرمان واقع شده‌اند، توصیه می‌کنم فصل‌های زمستان و تابستان را انتخاب نکنید. آب‌وهوای خشک کویر، سوز سرما و هرم گرما را دوچندان جلوه می‌دهد. ولی ارگ راین کرمان روی ارتفاع قرار دارد و آب‌وهوای خوبش، راه سفر در هر زمانی را برای شما باز می‌گذارد.

عکس از: سایت گرمک

فاصله کرمان تا ارگ راین چقدر است؟

اگر مسیر جاده کرمان به بم را برای رسیدن به ارگ راین کرمان انتخاب کنید، حدود ۸۰ کیلومتر رانندگی در پیش‌ خواهید داشت تا تازه به خروجی راین برسید. حالا باید مسیر خودتان را به سمت این خروجی کج و تا دامنه‌های هزار رانندگی کنید. راه دیگر مسیر کرمان به جیرفت است که تقریبا با ۱۰۰ کیلومتر رانندگی شما را به مسیر راین می‌رساند.

عکس از: علیرضا بهرامی

ساعات بازدید ارگ راین کرمان چیست؟

راین همه‌روزه غیر از روزهای تعطیل رسمی و سوگواری، برای بازدید عموم از ساعت ۹ تا ۱۹ باز است. گشت‌وگذار در گذرگاه‌های راین بین دو الی سه ساعت زمان لازم دارد. بنابراین پیشنهاد می‌کنم، ساعات نزدیک به تعطیلی ارگ را برای بازدید انتخاب نکنید. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره ساعات بازدید در زمان‌های مختلف با شماره ۰۳۴۳۳۷۶۱۶۴۴ تماس بگیرید.

عکس از: سایت فرتاک نیوز

هزینه ورودی ارگ کرمان چقدر است؟

برای تماشای ارگ راین کرمان باید مبلغی را به‌عنوان ورودی بپردازید. این هزینه برای گردشگران خارجی و داخلی متفاوت است.

جاهای دیدنی اطراف ارگ راین چیست؟

باغ شازده ماهان: اگر امکان تردد با وسیله نقلیه شخصی را دارید، پس از بازدید از ارگ راین کرمان، تماشای باغ شازده ماهان را ازدست ندهید. این باغ سرسبز با آب‌وهوای دلپذیرش، شما را از حال‌وهوای شهر کویری کرمان دور می‌کند. باغ شازده ماهان با فاصله ۱۷ کیلومتر از ارگ راین، در شهر ماهان قرار دارد.

عکس از: مصطفی رودکی

آبشار راین: آبشار راین هم یکی دیگر از جاهای دیدنی کرمان که در دامنه شرقی هزار، زیبایی این کوه را دوچندان کرده‌است. آبشار راین یا زر رود هم حدودا در ۱۷ کیلومتری ارگ راین به‌چشم می‌خورد.

دهانه آتشفشانی راین: اگر اهل طبیعت‌گردی هستید، بعد از سفر به جاذبه‌های تاریخی کرمان به این دهانه آتشفشانی سر بزنید. دهانه آتشفشانی راین حدود ۳۰ کیلومتر با شهر راین فاصله دارد.

عکس از: مصطفی رودکی

ارگ راین مشتی است از خروار…

سفر به جاهای تاریخی ایران، ذوق هر انسان اهل سفری را برمی‌انگیزد. حالا اگر این جاذبه‌های تاریخی، از جنس قلعه و عمارت‌های دست‌نخورده باشد، همان‌ها که از قلب طوفانی تاریخ جان سالم به‌درمی‌برند، هیجان مخاطب را چندبرابر می‌کند. میان همه جاذبه‌های تاریخی کرمان، قلعه راین را می‌توان یکی از پابرجاترین آثار دانست که هنوز هم رنگ‌وبوی گذشته را در خود حفظ کرده‌است. اگر دل به دریا زدید و برای یک ماجراجویی جذاب آماده هستید، شاید ارگ راین کرمان یکی از بهترین نقاط برای شروع این گردش پرماجرا باشد.