محوطه باغ موزه‌ نگارستان با الهام از باغ ایرانی ساخته شده است و حالا یکی از زیباترین باغ‌ موزه‌های پایتخت است. این باغ در فصل بهار دیدنی‌تر است. از سویی دیگر تماشای مجموعه آثار نفیس موزه نگارستان نیز هوش از سر علاقه‌مندان به هنر ظریف نقاشی می‌برد. تلفیق باغی زیبا و موزه‌ای خاص در دل پایتخت پرهیاهو ایران حالا میزبان شما است. در این مقاله به بررسی باغ موزه نگارستان می‌پردازیم. 

رزرو بلیط هواپیما تهرانبا راستین گشت خوبه!

تاریخچه باغ نگارستان

ساختمان باغ موزه نگارستان حدود 200 سال قبل به دستور شاه وقت فتحعلی‌شاه قاجار در ییلاق تهران بنا شد. کاربری این باغ در ابتدا اقامت‌گاه تابستانی شاه و خانواده سلطنتی بود. باغ ابتدایی از میدان بهارستان تا دروازه شمیران و خیابان صفی‌علی‌شاه امتداد داشت. وقتیی ردپای باغ نگارستان را در تاریخ معاصر ایران دنبال می‌کنید به اتفاقات تاریخی متعددی برمی‌خورید. 

تحولات باغ نگارستان در دوره قاجار

این باغ در دوره قاجار شاهد حوادث تاریخی و فرهنگی متعددی بوده است. اولین حادثه این باغ به تاج‌گذاری محمدشاه باز می‌گردد. مهم‌ترین رخداد تاریخی بعدی در باغ نگارستان قتل قائم مقام فراهانی به دستور محمدشاه قاجار است. او نخست‌وزیر ایران در زمان حکومت محمدشاه بود و به دنبال سخت‌گیری‌های او درباره حدود اختیارات انگلستان در ایران نقشه قتلش کشیده شد. در نهایت انگلیسی‌ها شاه را نسبت به قائم مقام بدبین کردند تا اینکه دستور قتلش در در زیرزمین عمارت دلگشا صادر شد. حالا مزار قائم مقام فراهانی در حرم شاه عبدالعظیم قرار دارد.

در زمان حکومت مظفرالدین‌شاه اولین مدرسه‌های ایرانی که تقلیدی از مدارس اروپا بود رد باغ نگارستان تاسیس شد. مدرسه فلاحت و مدرسه صنایع مستظرفه نام این دو مدرسه بود. مدرسه صنایع مستظرفه به مدیریت کمال‌الملک معروف‌ترین نقاش ایرانی شروع به کار کرد. پس از آن باغ نگارستان دچار تغییر شد و اعتمادالدوله قراگوزلو، وزیر فرهنگ ایران در زمان محمدشاه قاجار، این باغ را به عنوان محل دارالمعلمین عالی انتخاب کرد تا بتوانند شرایط لازم برای احداث آزمایشگاه، کتابخانه و کلاس را مهیا کنند. دارالمعلمین اولین دانشگاه ایران است که در سال 1307 تاسیس شد. در این دانشگاه معلمان دوره دبیرستان تعلیم داده می‌شدند.

در سال 1315 یعنی هشت سال پس از تاسیس دارالمعلمین گسترش یافت و یک کتابخانه بزرگ به آن افزوده شد. در گوشه دیگری از باغ نگارستان یک ساختمان احداث شد که کتابخانه دانشسرا بود. شاید جالب باشد که بدانید پروین اعتصامی معاون این کتابخانه بود.

افراد زیادی در دانشسرای عالی تهران درس خواندند اما مهم‌ترین و مشهورترین آن‌ها ملک‌الشعراء بهار، کاظم عصار، علی‌اکبر دهخدا، بدیع‌الزمان فروزانفر، علی‌نقی وزیری، جلال همایی، سعید نفیسی، ابراهیم پورداود، غلامحسین صدیقی، پرویز خانلری، محمد معین، محمدابراهیم باستانی پاریزی، علی‌محمد کاردان و محمود حسابی هستند. باغ نگارستان در نهایت در سال 1335 به موسسه لغت‌نامه دهخدا، موسسه جغرافیا، موسسه زبان‌های خارجی و کلاس‌های دروس عمومی دانشکده ادبیات و دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران اختصاص داده شد.

دلیل نام‌گذاری باغ

در دوره قاجار رسم بود که دیوارهای کاخ‌ها و عمارت‌ها را با نقاشی و آینه‌کاری مزین کنند. این باغ ییلاقی را نیز با انواع نقاشی‌های دیواری تزیین کردند. از آن جهت که تعداد زیادی از نقاشی‌های دیواری‌ از شاه و خانواده سلطنتی بود کاخ و باغ را نگارستان نامیدند. 

مجموعه موزه‌های باغ نگارستان

سال ۱۳۹۲ بعد از چند مرحله از مرمت باغ نگارستان به موزه تغییر کاربری داد. این موزه تحت نظارت معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران تاسیس شد. حالا در باغ موزه نگارستان چندین مجموعه نفیس به چشم می‌خورد. در ادامه مجموعه‌های این باغ موزه را به شما معرفی می‌کنیم.

موزه مکتب کمال‌الملک

در موزه مکتب کمال‌الملک آثار شاگردان استاد نقاشی معاصر ایران یعنی کمال‌الملک را از نزدیک تماشا خواهید کرد. از همین رو نام این موزه مکتب کمال‌الملک است چراکه در برگیرنده آثار شاگردان او است که همگی پیروان سبک نقاشی استادشان بوده‌اند. وجه مشترک تمام آثار موزه مکتب کمال‌الملک در پیروی از اصول طبیعت‌گرایی در نقاشی است. به همین خاطر اکثر نقاشی‌های این مجموعه نمایش تک‌چهره یا پرتره، طبیعت و منظره است.

در این موزه آثاری از شاگردان به نام کمال‌الملک همچون ابوالحسن صدیقی، آرشاک، اسکندر مستغنی، اسماعیل آشتیانی، جعفر پتگر، جمشید امینی، حسنعلی وزیری، حسین شیخ، حسینعلی مؤیدپردازی، رسام ارژنگی، رضا شهابی، رضا صمیمی، غلامعلی سیف ناصری، شوکت‌الملوک شقاقی، صدرالدین شایسته شیرازی علی اصغر پتگر، علی رخساز، علی کریمی، علی محمودی، علی‌اشرف والی، علی‌اکبر صنعتی، علی‌اکبر نجم‌آبادی، علی‌اکبر یاسمی، عباس کاتوزیان، علی‌محمد حیدریان، عفت‌الملوک شقاقی، مارکار قرابگیان، محسن سهیلی، محمدعلی فروغی، محمود اولیا، مصطفی نجمی، مهدی تائب، مهدی سجادی، میرمصور ارژنگی، میشا (میکائیل) شهبازیان، ناصر شهبازی، هادی تجویدی، یحیی دولتشاهی، دوستعلی معیرالممالک و هوشنگ پیمانی گرد آمده است. 

تالار صف سلام فتحعلی‌شاهی

فتحعلی‌شاه در هر شهری باغ و کاخی برای خود می‌ساخت تا در زمان استراحت به آن مراجعه کند. یکی از عمارت‌های شاهانه او در قم کنار حرم حضرت معصومه (س) بنا شد. در یکی از تالارهای این عمارت که فقط برای استفاده شخص شاه بود نقاشی دیواری خاصی اجرا می‌شود. این نقاشی شاه و بیش از صد تن از شاهزادگان قاجاری را به نمایش درمی‌آورد. 

سال‌ها بعد هنگام گسترش مسجد بزرگ قم دستور تخریب عمارت فتعلی‌شاهی صادر شد. اما باید فکری به حال این نقاشی دیواری می‌کردند. در نهایت این نقاشی دیواری به باغ موزه نگارستان منتقل شد. حالا این نقاشی بعد از مرمت و بازسازی در تالار صف سلام فتحعلی‌شاهی باغ موزه نگارستان قابل مشاهده است. شاید جالب باشد که بدانید تعداد شاهزادگان این نقاشی در ابتدا 115 نفر بود که هنگام جداسازی بخشی از نقاشی آسیب دید و حالا تنها 90 شاهزاده قاجاری در نقاشی دیده می‌شود.

مجموعه آثار منیر فرمانفرمائیان

این بخش از باغ موزه نگارستان به آثار نقاشی نام‌آوازه اختصاص یافته است. آثار منیر شاهرودی فرمانفرمائیان ترکیبی از آینه‌کاری، نقاشی پشت شیشه، آینه‌کاری، خاتم‌کاری، هندسه اسلامی و طراحی معمارانه است. او 51 اثر از مجموعه خود را به باغ موزه نگارستان اهدا کرد. این مجموعه برای علاقه‌مندان به معماری ایرانی و هنر آینه‌کاری جالب‌توجه است. 

مجموعه نقره‌های قلم‌زنی اهدایی غلامعلی ملول

ممکن نیست به هنر قلم‌زنی علاقه داشته باشید و غلامعلی ملول را نشناسید. او که مهندسی بازنشسته بود در سن 56 سالگی علایق شخصی خود از جمله قلم‌زنی را دنبال کرد. او به تماشای فرش ایرانی و قلم‌زنی اصفهان علاقه زیادی داشت. مجموعه قلم‌زنی اصفهان بعد از 35 سال‌ تلاش برای جمع‌آوری به باغ موزه نگارستان اهدا شد. این مجموعه نقره چشم هر بیننده‌ای را نوازش می‌دهد. 

مجموعه فرش‌های اهدایی غلامعلی ملول

در گوشه‌ای دیگر از باغ موزه نگارستان شاهد مجموعه‌ای نفیس از فرش ایرانی خواهید بود. این مجموعه توسط غلامعلی ملول طی چهل سال جمع‌آوری شد و سپس به باغ موزه نگارستان اهدا شد. شاید جالب باشد که بدانید سه قطعه از فرش‌های این مجموعه در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. 

غلامعلی ملول هدفش از اهدا مجموعه فرش و نقره به باغ موزه نگارستان را چنین بیان می‌کند: یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های اینجانب بابت اهدا این آثار به موزه، این بود که اگر این آثار در یک مکان شخصی نگهداری می‌شد، فقط من با دیدن هنرنمایی هنرمندان سرزمینم لذت می‌بردم اما اگر این آثار در یک موزه نگهداری شود، صدها هزار نفر این آثار فاخر را می‌بینند و این امر ارزش این آثار را دو چندان می‌کند.

مجموعه آثار جهانگیر ارجمند

جهانگیر ارجمند مجسمه‌ساز ایرانی مجموعه‌ای نفیس از مجسمه‌های مینیاتوری خود را به باغ موزه نگارستان اهدا کرد. این مجموعه تنها آثار این هنرمند نیست. بخشی اعظم آثارش در موزه صنایع دستی ولنجک، موزه‌های آمریکا و موزه‌های آلمان نگهداری می‌شود. کسانی که به مجسمه‌سازی علاقه دارند می‌دانند که روش کار استاد ارجمند خاص است. او ابتدا با تیغ ریش‌تراشی از یونولیت طرحی اولیه می‌سازد. بعد از پرداختن به جزئیات مجسمه، روی صورت جوراب زنانه می‌کشد و آن را گریم می‌کند. لباس‌های مجسمه‌های ایشان نیز از بهترین پارچه‌ها و با دست دوخته شده است.

مجموعه آثار محمود روح‌الامینی

محمود روح‌الامینی اهل کرمان بود و نامش در فهرست فارغ‌التحصیلان رشته ادبیات فارسی دانشگاه تهران دیده می‌شود. او دکتری جامعه‌شناسی را اخذ کرد و در همین زمینه فعالیت نمود. در این بخش از باغ موزه نگارستان با مجموعه‌ای از عکس‌های ثبت شده توسط محمود روح‌الامینی را مشاهده خواهید کرد. تمام این تصاویر سیاه سفید است و از مراحل کاشت، داشت و برداشت گندم و تهیه و مصرف نان در زادگاهش، منطقه کوه‌بنان، گرفته شده است. مجموعه تصاویر پس از مرگ استاد روح‌الامینی توسط همسرشان به باغ موزه نگارستان اهدا شد.

مجموعه اسناد ملک‌الشعرای بهار

ملک‌الشعرای بهار یا محمدتقی بهار یکی از شاعران معاصر ایرانی است که اهل مشهد بود. او علاوه بر شعر در نقاشی نیز دستی بر آتش داشت. در این بخش از باغ موزه نگارستان شاهد عکس‌های تاریخی، اسناد دیجیتال و تعدادی از دست‌نوشته‌ها و کتاب‌های محمدتقی ملک‌الشعرای بهار خواهید بود. اسناد و دست‌نوشته‌های ملک‌الشعرای بهار توسط خانم چهرزاد بهار، فرزند ملک‌الشعرا، به باغ موزه نگارستان اهدا شد. در این سالن از موزه با دوران جوانی و میانسالی محمدتقی بهار و علایق او آشنا می‌شوید.

مجموعه آثار علی اسفرجانی

علی اسفرجانی هنرمندی چیره‌دست در زمینه مینیاتور و معرق چرم بود که شیوه خاص کارش آثار او را از سایر هنرمندان متمایز می‌کرد. این هنر ظریف در گذشته بر روی جلد کتاب‌ها و قرآن‌های نفیس اجرا می‌شد. او برای خلق آثارش از چرم داغ‌زده و یا چرم‌هایی به رنگ سوخته و تیره استفاده می‌کرد. آثار او طبق وصیت خودش به باغ موزه نگارستان اهدا شد. در این مجموعه چهار اثر مینیاتور از اشعار حافظ و سعدی نیز به چشم می‌خورد.

مجموعه آثار فتح‌الله عباد

استاد فتح‌الله عباد یکی از استادان دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود. در مجموعه آثار او چندین تابلو نقاشی شامل خودنگاره، تابلوهای کپی از هنرمندان خارجی مانند تابلوی دختر شیرفروش، مرد با دستکش، تابلوی سن ماتیو و پرتره پیرمرد به نمایش در آمده است. شاید جالب باشد که بدانید این مجموعه نقاشی به همراه منزل مسکونی فتح‌الله عباد به باغ موزه نگارستان اهدا شد. فتح‌الله عباد مانند سایر هنرمندان این موزه شاگرد استاد کمال‌الملک بوده است. وقتی به آثار استاد عباد توجه می‌کنید متوجه می‌شوید که او از روی آثار هنرمندان بزرگ جهان مانند لئوناردو داوینچی، کاراواجو، تیسین، ون دایک، فرانس هالس، رامبراند، نیکلاس پوسین، ژان باتیست گروز، ژان فرانسوا میله و کامیل کورو کپی می‌کرده است. 

مجموعه آثار حسین محجوبی

استاد حسین محجوبی را با لقب نقاش بهشت هم می‌شناسند. در این بخش از باغ موزه نگارستان سیزده اثر از آثار زیبا و چشم‌نواز استاد حسین محجوبی نگهداری می‌شود. این آثار از مجموعه استاد حسین محجوبی کمتر دیده شده است و به همین دلیل برای علاقه‌مندان به هنر نقاشی به سبک حسین محجوبی جالب خواهد بود. استاد محجوبی در رشته نقاشی از دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شده است. 

موزه استاد محسن مقدم

موزه مقدم از زیرمجموعه‌های باغ موزه نگارستان است که در خانه اهدایی استاد محسن مقدم تاسیس شده است. استاد محسن مقدم از اولین نسل شاگردان استاد کمال‌الملک بود که در نوجوانی برای تحصیل در رشته نقاشی به اروپا رفت. محسن مقدم موسس دانشکده هنر دانشگاه تهران است و قبل از مرگش خانه و آثارش را به دانشگاه تهران اهدا کرد. موزه مقدم در خیابان امام خمینی، بعد از خیابان شیخ هادی، جنب بانک ملت، پلاک ۲۵۱ واقع شده است. 

کلاس درس دانشسرای عالی

در این بخش از باغ موزه نگارستان کلاس دانشسرای عالی بازسازی شده است. در این اتاق اجزای کلاس‌های درس قدیمی مانند نیمکت‌های چوبی، بخاری و تخته سیاه وجود دارد که فضای سنتی دانشسرای عالی را تداعی می‌کند. همان‌طور که در بخش‌های قبلی توضیح دادیم دانشسرای عالی بعدا به دانشگاه تهران تبدیل شد. 

ساعت کاری و بهای بلیط 

ساعت کاری موزه و باغ نگارستان متفاوت است. باغ نگارستان هر روز به جز ایام سوگواری از ساعت 9 تا 22 میزبان شما خواهد بود. موزه‌ها هر روز به جز دوشنبه از ساعت 9 تا 18 فعال است. بهای بلیط برای اتباع ایرانی 30 هزار تومان و برای اتباع خارجی 200 هزار تومان است. 

یادتان باشد که …

• بلیط ورودی برای اساتید، دانشجویان و کارکنان دانشگاه تهران رایگان است. 
• برای گروه‌های دانش‌آموزی و دانشجویی با هماهنگی پیشین و ارائه درخواست کتبی به باغ‌موزه نگارستان هزینه بلیط ورودی نیم‌بها می‌شود.
• بهای بلیت فقط از طریق دستگاه کارت‌خوان اخذ می‌گردد و وجه نقد دریافت نمی‌شود.
• خرید بلیط به صورت اینترنتی و از طریق سایت باغ موزه نگارستان به آدرس negarestan.ut.ac.ir ممکن است.
• هرگونه عکاسی مدلینگ و تبلیغاتی و تعویض لباس برای عکاسی ممنوع است.
• بازدید از این موزه در تاریخ 28 اردیبهشت، روز موزه رایگان است.

آدرس باغ موزه نگارستان و نحوه دسترسی

باغ موزه نگارستان در میدان بهارستان، خیابان دانشسرا، خیابان شریعتمداری رفیع واقع شده است. برای دسترسی به باغ نگارستان از خط شماره 2 مترو تهران استفاده کنید. سپس در ایستگاه بهارستان پیاده شوید. بعد از پنج دقیقه پیاده‌روی در خیابان خیابان شریعتمداری رفیع به باغ موزه نگارستان خواهید رسید.

گشت‌وگذار در سرزمین هنر نگارستان

باغ موزه نگارستان برای علاقه‌مندان به هنر ظریف نقاشی بهشت است. آثاری از چندین نقاش و مجسمه‌ساز این باغ موزه را به یکی از بهترین‌های پایتخت تبدیل کرده است. علاوه بر موزه، باغ نیز زیبایی محصورکننده‌ای را به نمایش می‌گذارد که چشم بینندگان را نوازش می‌دهد. در این مقاله باغ موزه تاریخی نگارستان را به شما معرفی کردیم. شما کدام یکی از موزه‌های تاریخی تهران را دیده‌اید یا قصد دارید ببینید؟