خانه موزه مقدم تهران، تجلی‌گر دوره‌های مختلف تاریخ

شهر تهران خانه‌های تاریخی و قدیمی زیادی دارد. بسیاری از این خانه‌ها در حال حاضر تبدیل به جاذبه‌ی گردشگری پایتخت شده‌اند. خانه‌ موزه مقدم تهران یکی از این خانه‌های تاریخی و به جا مانده دوره‌ی قاجار است. این خانه‌ی تاریخی و زیبا محل سکونت خاندان محمدتقی خان احتساب‌الملک از رجال مهم دربار قاجار بوده است. بعدها این خانه به فرزند این خانواده به نام محسن مقدم رسید. این عمارت کوچک دلنشین در قلب تهران و در محدوده‌ی میدان امام خمینی قرار دارد و شاید اگر از آن محدوده گذر کنید اصلا متوجه آن نشوید چرا که تمام ساختمان‌های اطراف تقریبا نوساز و مدرن هستند و کمتر کسی متوجه سردر این خانه موزه‌ زیبا می‌شود. خانه موزه مقدم تهران دیدنی‌های بسیاری دارد با ما همراه باشید تا بیشتر با این خانه‌ی تاریخی آشنا شویم. 

رزرو بلیط هواپیما تهرانبا راستین گشت خوبه!

تاریخچه‌ و معرفی خانه موزه مقدم تهران

خانه موزه مقدم تهران در حال حاضر یکی از جاذبه‌های گردشگری و تاریخی تهران به شمار می‌رود. قدمت این خانه به  دوران قاجار برمی‌گردد. این خانه متعلق به یکی از درباریان آن زمان به نام محمدتقی خان احتساب‌الملک بود. محمدتقی خان از رجال سیاسی مهم دربار قاجار و رئیس اداره‌ی احتسابیه‌ی تهران بود و مدتی هم به مقام وزیر مختار ایران در برن سوئیس منصوب شد. وی دو پسر به نام‌های حسن و محسن داشت که برای تحصیل به اروپا رفتند. حسن در جوانی فوت کرد اما محسن پس از پایان تحصیلاتش در زمینه‌ی نقاشی، تاریخ هنر و باستان‌شناسی در سال 1315 به ایران بازگشت و همراه با همسر ارمنی تبار خود به نام سلما کویومجیان در خانه‌ی پدری که امروز به نام خانه موزه مقدم تهران می‌شناسیم ساکن شد. دکتر مقدم به تدریس و پژوهش در دانشگاه تهران مشغول شد و دانشکده‌ی هنرهای زیبای تهران را تاسیس کرد و همسرش رییس کتابخانه موزه ملی ایران بود.

این زوج در کنار فعالیت‌های علمی خود اقدام به جمع‌آوری اشیای تاریخی و قدیمی از سرتاسر ایران کردند و بسیاری از این اشیا در حال حاضر در خانه موزه مقدم نگهداری می‌شود. این اشیای تاریخی را دکتر مقدم در پژوهش‌ها و حفاری‌های خود پیدا می‌کرد و بخشی از آنها را هم از قاچاقچیان اشیای عتیقه خریداری می‌کرد تا میراث کشور از مرزها خارج نشود. دکتر مقدم اشیای تاریخی بدست آمده را با الهام از فضای سنتی و معماری تاریخی ایرانی در نقاط خانه مقدم نصب و نگهداری می‌کرد. محسن مقدم در سال 1351 این عمارت زیبا را به دانشگاه تهران اهدا کرد. وی در سال 1366 فوت کرد و در سال 1369 پس از مرگ همسرش اداره و نگهداری خانه موزه مقدم کاملا در اختیار دانشگاه تهران قرار گرفت.

معماری خانه موزه مقدم تهران

بخش بیرونی

بخش بیرونی خانه موزه مقدم تهران بعد از یک راهروی ورودی شروع می‌شود. این بخش قسمت‌های بسیاری دارد که در سه ضلع جنوبی، غربی و شمالی قرار دارند. این قسمت‌ها عبارتند از:

ساختمان تابستانی خانه موزه مقدم

در ضلع جنوبی خانه و در سمت راست ساختمان قرار دارد که به نام ساختمان بیرونی یا تابستانی شناخته می‌شود. این ساختمان از دو بخش اتاق پیشخوان و اتاق پذیرایی تشکیل شده است. اتاق پذیرایی که به نام اتاق گاهنگاری نیز شناخته می‌شود در گذشته محل کار دکتر مقدم و همچنین محل پذیرایی از مهمانان بوده است. در حال حاضر در این بخش از خانه موزه مقدم تهران می‌توانید اشیای عتیقه و تاریخی مثل ظروف سفالی، ابزار سنگی، ظروف و اشیای مفرغی و فلزی را ببینید که همه توسط ایشان جمع‌آوری شده‌اند. تزیینات داخلی این اتاق کاملا ساده است و سبک و سیاق گچ‌بری‌های سقف به دوره‌ی پهلوی برمی‌گردد. اتاق پیشخوان نیز در جوار اتاق پذیرایی قرار دارد که با دو در به پذیرایی و فضای بیرونی ساختمان راه دارد. این اتاق در حال حاضر برای معرفی دکتر مقدم و فعالیت‌های علمی وی در گذشته استفاده می‌شود.

حوضخانه

حوضخانه یکی از قدیمی‌ترین قسمت‌های خانه موزه مقدم تهران است که در همان سال‌های ابتدایی در دوره‌ی مظفری ساخته شده‌ است. حوضخانه در زیر اتاق پذیرایی قرار دارد و توسط شخص دکتر مقدم طراحی و تزیین شده است. وی برای تزیین حوضخانه از کاشی‌کاری‌ها و ظروف سفالی استفاده کرده که همه متعلق به سده‌های چهارم تا سیزدهم هجری قمری هستند. این کاشی‌کاری‌ها و ظروف سفالی سیر تحول صنعت سفال و کاشی را به زیبایی به تصویر می‌کشند.

کتابخانه

کتابخانه درست روبروی اتاق پذیرایی قرار دارد. این اتاق در سال 1337 به بنا اضافه شده و دکتر مقدم از آن به عنوان کارگاه استفاده می‌کردند. امروزه این اتاق به کتابخانه‌ی خانه موزه مقدم تبدیل شده و کتاب‌های ایشان و کتاب‌هایی در زمینه‌ی باستان‌شناسی و هنر در آن یافت می‌شود. این کتابخانه جنبه‌ی عمومی دارد و همه می‌‌توانند از کتاب‌ها استفاده کنند.

ساختمان برج در خانه موزه مقدم تهران

ضلع غربی خانه موزه مقدم تهران را می‌توان جذاب‌ترین بخش آن در نظر گرفت. ساختمان برج یا ساختمان اربابی در این قسمت قرار دارد. این ساختمان را یکی از شاگردان دکتر مقدم به نام دکتر ابوالقاسمی در سال 1345 به عمارت اصلی اضافه کرد. این ساختمان با الهام از قلعه‌های قرون وسطی در اروپا ساخته شده است. اتاق کدخدا، حمام کوچک قجری، اتاق تدخین، اتاق درویش و اتاق صدف نیز در این ساختمان قرار دارند. اتاق درویش در طبقه‌ی پایین ساختمان قرار دارد و در حال حاضر مجموعه‌ای از لوازم دراویش، عکس‌هایی تاریخی و قدیمی از دراویش تهران و یک نقاشی به سبک قهوه‌خانه‌ای از بارگاه حضرت سلیمان در آن نگهداری می‌شود. در اتاق تدخین مجموعه‌ای از اشیایی مثل قلیون و پیپ به نمایش گذاشته شده است. در اتاق صدف مجموعه‌ای نفیس و زیبا از منحصربه‌فردترین صدف‌ها را می‌توانید ببینید. تمام این صدف‌ها توسط دکتر مقدم جمع‌آوری شده‌اند.

ایوان قاجار

یکی دیگر از بخش‌های دیدنی خانه موزه مقدم تهران ایوان قاجار است. این ایوان در کنار ساختمان برج قرار دارد و توسط چند ستون و طاقی که بر روی آنها قرار گرفته ساخته شده‌ است. این ایوان را با کاشی‌هایی متعلق به دوره‌ی زندیه و قاجاریه تزیین کرده‌اند. در وسط این ایوان یک حوض مرمری کوچک قرار دارد که از حمام فتحعلی شاه به خانه مقدم آورده شده است.

دیوار تجدد

دیوار تجدد دو حیاط اندرونی و بیرون خانه موزه مقدم را به هم متصل می‌کند. این دیوار را مهندس هوشنگ سیحون طراحی و اجرا کرده است. این دیوار در واقع از چند ستون مارپیچ و چند طاق بر روی این ستون‌ها ساخته شده است. این ستون‌ها به رنگ فیروزه‌ای هستند و با کاشی تزیین شده‌اند. این دیوار در نگاه اول عمارت چهل ستون اصفهان را در ذهن تداعی می‌کند. ستون‌های دیوار تجدد در واقع از کاخ خواهر ناصرالدین شاه باقی مانده‌اند و دکتر مقدم در زمان تخریب کاخ این ستون‌ها را به خانه مقدم آورد.

باغ ژاپنیِ خانه مقدم

یکی دیگر از بخش‌های دیدنی خانه موزه مقدم تهران باغ ژاپنی آن است. دکتر مقدم و همسرش در حیاط بیرونی این باغچه‌ی کوچک را با الهام از باغ‌های ژاپنی طراحی کردند. فضای این باغچه با پله‌های سنگی، یک برکه‌ی کوچک کم‌عمق و گل‌های نیلوفر تزیین شده است.

استخر

استخر خانه موزه مقدم تهران که در حیاط بیرونی قرار دارد در سال 1335 و پس از سفر دکتر مقدم به اسپانیا ساخته شد. وی برای ساخت این استخر از استخر و آب‌نماهای باغ الحمرای اسپانیا الهام گرفته است.

بخش اندرونی خانه موزه مقدم تهران

بخش اندرونی این عمارت به واسطه‌ی وجود دیوار تجدد از دیگر قسمت‌ جدا شده است. ساختمان اصلی اندرونی مهم‌ترین بخش خانه موزه مقدم تهران است که در بسیاری از عکس‌های این مجموعه به چشم می‌خورد. این ساختمان از بخش‌های متعددی نظیر ایوان، سالن زمستانی، اتاق نشیمن، نمایشگاه و حیاط اندرونی تشکیل شده است. در ادامه به بررسی بخش‌های مختلف ساختمان اندرونی می‌پردازیم.

ایوان اندرونی خانه مقدم

ایوان اندرونی خانه موزه مقدم تهران با دو ردیف پله‌ی مارپیچ به حیاط متصل می‌شود. نمای بیرونی این ایوان با دو سنتوری، چهار ستون و گچ‌بری‌های زیبا تزیین شده است. برای زیباسازی این ایوان از کاشی‌های دوره‌ی صفوی، آینه‌کاری‌های دوره‌ی زندیه و کاشی معرق‌های دوره‌ی قاجار و پهلوی استفاده کرده‌اند.

سالن زمستانی

اتاق قاجار در سمن چپ ورودی ساختمان اصلی اندرونی قرار دارد. این اتاق با اشیای ارزشمندی از دوره‌ی زندیه و قاجاریه تزیین شده است. طاقچه‌ای که در این اتاق مشاهده می‌کنید مربوط به دوره‌ی زندیه است که از اصفهان به خانه مقدم منتقل شده است. شومینه‌ی این اتاق نیز به قصر فیروزه تعلق دارد. در حال حاضر اشیایی مربوط به دوره‌ی پهلوی نیز در این اتاق نگهداری می‌شود. در اتاق قاجار می‌توانید طرح‌های اولیه‌ی دکتر مقدم از لوگوی دانشگاه تهران را ببینید.

اتاق نشیمن

پس از ورود به ساختمان اندرونی خانه مقدم در سمت راست اتاق نشیمن را مشاهده می‌کنید. این اتاق در واقع اقامتگاه اصلی دکتر مقدم و همسرش بود. در حال حاضر چندین شی قدیمی نظیر چند قلمدان، جعبه و چند مجسمه از جنس پاپیه ماشه در این اتاق نگهداری می‌شود. چند نقاشی از آثار دکتر مقدم نیز در این اتاق به نمایش درآمده است.

نمایشگاه خانه موزه مقدم تهران

در انتهای راهروی ورودی ساختمان اندرونیِ خانه مقدم سالنی وجود دارد که در روزهایی از سال نمایشگاه‌هایی در آن برگزار می‌شود. در سالن نمایشگاه چندین ویترین قرار دارد که چندین شی قدیمی در آنها نگهداری می‌شود.

حیاط اندرونی

دکتر مقدم و همسرش برای طراحی و ساخت حیاط اندرونی خانه مقدم از طرح فرش ایرانی الهام گرفته‌اند. در مرکز این حیاط یک حوض و آب‌نمای زیبا قرار دارد و در چهار سمت آن باغچه‌هایی سرسبز و زیبا به چشم می‌خورد. دکتر مقدم برای تزیین دیوار این حیاط از کاشی‌ها و ظروف شکسته‌ی سفالی مربوط به دوران قاجار استفاده کرده است.

مسیرهای دسترسی به خانه موزه مقدم تهران و اطلاعات بازدید

خانه موزه مقدم تهران در خیابان امام خمینی، بعد از خیابان شیخ هادی، جنب بانک ملت، پلاک 251 واقع شدهن است. میدان و خیابان امام خمینی در محدوده‌ی طرح ترافیک قرار دارد و در صورتی که قصد دارید برای بازدید از این موزه از اتومبیل شخصی استفاده کنید باید اقدام به خرید طرح ترافیک کنید. این منطقه از مناطق پر تردد و شلوغ پایتخت به شمار می‌رود و معمولا برای پیدا کردن جای پارک با مشکل مواجه می‌شوید پس بهتر است از بردن اتومبیل شخصی صرفنظر کنید و در عوض از سیستم حمل و نقل عمومی استفاده کنید. دو ایستگاه مترو در نزدیکی این موزه قرار دارد. ایستگاه متروی حسن آباد تنها 500 متر با خانه مقدم فاصله دارد و ایستگاه دانشگاه امام علی در 500 متری غرب آن قرار گرفته است.

برای استفاده از اتوبوس می‌توانید سوار اتوبوس‌های خط راه‌آهن-پارک وی یا راه‌آهن-تجریش شده و در ایستگاه البرز از اتوبوس پیاده شوید. این ایستگاه تنها پنج دقیقه با خانه موزه مقدم تهران فاصله دارد. این موزه همه روزه به جز روزهای دوشنبه و تعطیلات رسمی از ساعت 9 صبح تا 5 عصر آماده‌ی پذیرش گردشگران می‌باشد. هزینه‌ی بازدید از این عمارت برای ایرانی‌ها 30 هزار تومان و برای گردشگران خارجی 200 هزار تومان است.

کلام آخر

خانه موزه مقدم تهران یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های تاریخی و گردشگری پایتخت به شمار می‌رود. در این عمارت زیبا می‌توانید بخش کوچکی از تاریخ این سرزمین را از نزدیک ببینید. در مطلبی که از نظر گذراندید سعی کردیم شما را با بخش‌های مختلف این عمارت آشنا کنیم و بخشی از زیبایی‌های آن را برای شما به تصویر بکشیم. امیدواریم به کمک این راهنمای کوتاه بازدید خوبی از این خانه‌ی تاریخی داشته باشید.