تالاب میانکاله بهشهر تجربه معاشرت با دیدنی‌ترین و کم‌یاب‌ترین پرندگان دنیا

یک پرنده آواز سر می‌دهد، یکی پاهایش را خیس می‌کند و دیگری مشغول پرواز‌ است. حدس می‌زنید اینجا کجاست؟ اینجا تالاب میانکاله است. تالابی در شبه جزیره میانکاله بهشهر که گوشه‌ای امن و آرام برای پرندگان مهاجر و بومی به‌حساب می‌آید. در این راهنما از مجله علی‌بابا همراه کلمات من شوید تا شما را به این تالاب که یکی از بکرترین جاهای دیدنی بهشهر است، ببرم و از تجربه خوش ملاقات با پرندگان تالاب میانکاله به شما بگویم.

تالاب میانکاله که به اسم تالاب میان قلعه هم شناخته می‌شود، از جاهای دیدنی بهشهر و در شبه جزیره میانکاله بهشهر با مساحت ۱۰۰ هزار هکتاری قرار گرفته تا پناهگاهی نه فقط برای پرندگان مهاجر و جانوران بلکه برای آدم‌ها هم باشد. درختان انار ترش و بوته‌های تمشک از دل خاک این تالاب روییده‌اند تا این منطقه از زیبایی چیزی کم نداشته باشد.

ساعت‌ها می‌شود در این تالاب ماند و از نزدیک پرواز، پریدن و خرامان راه‌رفتن انواع پرندگان تالاب میانکاله را مشاهده کرد.

تالاب میانکاله کجاست؟

تالاب میانکاله درواقع قسمتی از یک شبه‌جزیره هم‌نام خودش در استان مازندران است که در انتهای جنوب شرقی دریای مازندران و ۱۲ کیلومتری شمال بهشهر قرار دارد.

عکس از: سایت Alalam

تالاب میانکاله روی گوگل مپ

بهترین مسیر دسترسی به تالاب میانکاله

برای رسیدن به تالاب میانکاله از جاهای دیدنی مازندران اول از هر جایی که هستید خودتان را به ساری برسانید. از ساری به تالاب دو راه وجود دارد.

اگر مسیر طولانی اما جذاب را دوست دارید، مسیر سورک به تالاب میانکاله را انتخاب کنید. در این مسیر باید ۴۶ کیلومتر از ساری و مناطقی مثل دشت ناز و گوهرباران را پشت سر بگذارید تا به بندر امیرآباد برسید. بعد رسیدن به بندر از قسمت شرقی آن حدود ۵ کیلومتر را که طی کنید، به پناهگاه حیات‌وحش می‌رسید که کمی بعد از این پناهگاه تالاب میانکاله قرار دارد.

عکس از: سایت Asriran

مسیر کوتاه و سرراست‌تر ساری تا تالاب میانکاله مسیری است که اول باید از ساری حدود ۳۰ کیلومتر طی کنید تا به نکا برسید. مقصد بعدی در این مسیر بهشهر است که از نکا حدود ۳۰ کیلومتر فاصله دارد. از نکا به بهشهر که رسیدید، بعد عبور از بندر امیرآباد، حدود ۱۰ دقیقه رانندگی شما را به تالاب میانکاله می‌رساند.

عکس از: سایت Borna.news

اگر قصد رفتن به تالاب از تهران را دارید، مسافتی حدود ۳۵۰ کیلومتر یعنی به اندازه تقریبا ۵ ساعت رانندگی پیش روی شماست.

جاده فیروزکوه به تالاب میانکاله با لاین‌های پهنی که دارد یک مسیر امن و راحت برای رانندگی تا ساری است. در این مسیر از جاهایی مثل پردیس، دماوند، فیروزکوه، پل سفید، شیرگاه و قائم‌شهر رد می‌شوید تا به ساری برسید. بعد از ساری هم، یکی از دو مسیری را که در قسمت بالا گفتم، انتخاب کنید تا به تالاب برسید.

عکس از: سایت Digikala

معرفی کلی تالاب میانکاله

هر سال که هوا رو به سردی می‌رود، پرندگان مهاجری مثل فلامینگو، قو، عقاب دریایی و پلیکان از مناطق سردی مثل سیبری و روسیه به فضای ۱۰۰ هزار هکتاری تالاب میانکاله رهسپار می‌شوند و تا گرمای بهار در این تالاب می‌مانند.

عکس از: سایت Eghtesadonline

در این زمان‌ها که پرندگان بومی و مهاجر ساکن تالاب هستند، ناب‌ترین صحنه‌ها مثل رقص پاهای صورتی، ظریف و بلند پرندگانی را می‌بینید که شاید هیچ جای دیگری تکرار نشود. رویش گیاهان و درختان سرسبز و حضور جمعی از حیوانات مثل شغال، گربه، روباه و خرگوش هم فضای تالاب میانکاله را باشکوه‌تر کرده‌اند.

نگاهی به تاریخچه و پیدایش تالاب میانکاله

قدمت و اهمیت تالاب میانکاله به دوران قاجار برمی‌گردد. در این دوران شبه جزیره میانکاله بهشهر جایی برای اقامت راهزن‌ها و دزدهای دریایی ترکمن بود تا بتوانند به کشتی‌ها، قایق‌ها و روستاهای نزدیک میانکاله هجوم ببرند.

عکس از: سایت Irna

برای اینکه تالاب میانکاله از آسیب‌ها درامان بماند، سال ۱۳۴۸ به منطقه حفاظت‌شده تبدیل شد. سال ۱۳۵۴ نقطه عطف دیگری برای تالاب میانکاله بود چون کنوانسیون رامسر (عهدنامه بین‌المللی که برای مراقبت از تالاب‌ها و موجودات زنده آن در تصویب شده و نماینده‌های ۱۸ کشور آن را امضا کرده‌اند) این تالاب را به‌عنوان تالاب بین‌المللی اعلام و ثبت کرد.

عکس از: سایت Irna

در سال ۱۳۵۴ تالاب میانکاله جایگاه دیگری هم پیدا کرد و به‌عنوان پناهگاه حیات‌وحش شناخته شد. سال ۱۳۵۵ یونسکو برای تالاب میانکاله عنوان ذخیره‌گاه طبیعی زیست‌کره را انتخاب کرد تا از این تالاب بیشتر حفاظت و مراقبت شود.

چرا میانکاله؟

در سال‌های خیلی دور تالاب میانکاله در نوشته‌های تاریخی اسم‌هایی مثل شبه‌جزیره انجیله و نیم‌مردان را داشته و بعد از مدتی آن را به اسم میان قلعه صدا می‌زدند که شبیه‌ترین اسم به نام الانش است. در هیچ منبع دردسترسی گفته نشده که علت این نام‌گذاری‌ها چه بوده است.

موقعیت جغرافیایی تالاب میانکاله

تالاب میانکاله در قسمت جنوبی شبه جزیره میانکاله بهشهر قرار گرفته که همسایگان این شبه‌جزیره در شمال دریای خزر و غرب مرداب لپوی بهشهر می‌شوند.

عکس از: سایت Karzar

جایی از شبه‌جزیره میانکاله از طریق منطقه‌ای در قسمت شرقی‌اش به‌نام آشوراده با یک تنگه باریک به بندر معروف ترکمن می‌رسد.

آب‌وهوای تالاب میانکاله در هر فصل

از کوچ پرندگان در فصل‌های زمستان و پاییز به تالاب میانکاله می‌توانید بفهمید این منطقه در این فصل‌ها چندان سرد نمی‌شود و آب‌و‌هوای معتدلی دارد.

عکس از: سایت Kite

به‌طور میانگین دمای تالاب میانکاله ۱۷ درجه سانتی‌گراد است و هر سال به اندازه ۷۱۷ میلی‌متر بارندگی دارد. در تالاب میانکاله در بیشتر روزهای سال هوا حالتی مرطوب و معتدل دارد. این نوع آب‌و‌هوا هم برای آدم‌ها و هم پرندگان خوشایند است.

پوشش گیاهی و جانوری اطراف تالاب میانکاله

تالاب میانکاله از زمان قدیم کلکسیون و محل زندگی جانوران مختلف بوده که متاسفانه بعضی از انواع آن‌ها به‌دلیل شکار پادشاهان از بین ‌رفتند.

عکس از: سایت Photographer-Hadi-Ansari

برای مثال گفته‌ها و نوشته‌های تاریخی نشان می‌دهد که یکی از شاهزاده‌های قاجار به‌نام ظل‌السلطان که برای مقابله با دزدها به آشوراده آمده بود؛ در منطقه تالاب میانکاله تعداد زیادی ببر، پلنگ، گوزن، قرقاول، گاو، گاومیش و گوزن کوچک را شکار کرده است.

البته عامل از بین‌رفتن گونه‌های جانوری فقط شکارهای پادشاهان نیست و انجام پروژه‌های ساختمانی در ساحل‌های مازندران جایی برای جانوران، صاحبان اصلی این سواحل، نگذاشته است.

عکس از: سایت Tabnak

از بین همه جانورانی که در تالاب میانکاله زندگی می‌کرده‌اند، فقط انواع زیر باقی مانده‌اند:

• شغال
• روباه معمولی
• جوجه تیغی
• گربه جنگلی
• گراز
• گربه وحشی
• خرگوش صحرایی
• تشی (یک نوع جونده با بدنی پوشیده از خار)
• خفاش
• جوندگان کوچک
• فک دریای خزر

یکی از حیوانات جذابی که ممکن است در تالاب میانکاله به چشمتان بخورد، اسب‌های وحشی دم‌سرخ‌اند که می‌گویند روس‌ها این اسب‌ها را از خیلی سال پیش به‌یادگار گذاشته‌اند.

عکس از: سایت Tasnimnews

قسمتی از زیبایی تالاب میانکاله باوجود پوشش گیاهی متنوع، درختان و درختچه‌هایش معنا می‌شود. در تالاب ۲۰۷ گونه گیاهی زندگی می‌کنند که بیشترشان از انواع آب‌زی، شن‌دوست و شور پسند هستند. میوه‌های معروف تالاب میانکاله انارها و تمشک‌های ترش و خوشمزه هستند که زمان رسیدن انارها در نیمه ماه مهر و تمشک‌ها در فصل زمستان است.

برای اینکه مزه انارها را بهتر بفهمید، فکر کنید قرار است رب‌انارهای ترش شمالی را در دهانتان مزه‌مزه کنید. انارهای وحشی تالاب میانکاله و بوته‌های تمشک یک نوع مامن برای پرندگان هستند تا این موجودات در آن‌ها بتوانند لانه‌ای برای خودشان بسازند و غذا بخورند.

 سازیل، ازگیل، داغداغان، سیاه‌تلو، سپیدار، علف شور، جگن و علف هفت‌بند از گیاهان دیگری هستند که در تالاب میانکاله روییده‌اند.

عکس از: سایت Tasnimnews

پرنده ‌نگری در تالاب میانکاله؛ تماشای متواضعانه آدمیزاد در برابر شکوه پرندگان

پرنده‌نگری از جنس تجربه، عشق و لذت است نه یک مطالعه خشک علمی. یک پرنده‌نگر بادقت و آرامش با دوربینش محتاطانه در حوالی پرنده‌ها می‌ایستد و رفتار این موجودات را در نهایت احترام به حریم آن‌ها تماشا می‌کند.

در این مشاهده آدمیزاد انگار دیگر اشرف مخلوقات نیست و فروتنانه خودش را جزئی از اکوسیستم موجودات زنده تالاب میانکاله می‌داند.

عکس از: سایت Tishineh

در کشور ما ۲۵ آبان روز مخصوص پرنده‌نگری است که به پرنده‌نگرها و عاشقان پرندگان تعلق دارد. پرنده‌نگری در تالاب میانکاله شبیه به یک نوع مدیتیشن است که تماشای رفتار پرنده‌ها شما را غرق آرامش و سکوت می‌کند و از طرفی تجربه نوعی هیجان است، چون شما را با کم‌یاب‌ترین پرنده‌های دنیا روبه‌رو می‌کند.

چه فصل‌هایی برای پرنده نگری مناسب هستند؟

بهترین فصل‌ها برای پرنده‌نگری پاییز و زمستان هستند، چون سیل عظیمی از پرندگان مهاجر از همه‌جا به تالاب میانکاله وارد می‌شوند و تماشای جمعیت آن‌ها دیدنی‌تر می‌شود. بدون مجوز از سازمان حفاظت محیط‌زیست بهشهر اجازه ورود به تالاب را نخواهید داشت. روز قبل از رفتن به تالاب به‌صورت حضوری می‌توانید این مجوز را از اداره محیط‌زیست بگیرید.

عکس از: سایت Tishineh

البته امکان فکس‌کردن درخواست مجوز ورود به تالاب میانکاله هم وجود دارد. در این اداره برای گرفتن مجوز باید اطلاعاتی مثل نام و نام خانوادگی، کد ملی، تعداد بازدید‌کننده‌ها و زمان دقیق بازدید را اعلام کنید. شهریور تا دی‌ماه زمانی است که سفر پرندگان مهاجر به تالاب میانکاله شروع می‌شود و تالاب حکم هتلی را پیدا می‌کند که هرکدام از مسافرانش در یک زمان خاص از راه می‌رسند.

پرندگان مهاجری که زودتر از بقیه در روزهای اول شهریور سر‌و‌کله‌شان در تالاب پیدا می‌شود، خوتکاهای معمولی (مرغابی‌های مهاجر) و ابرو‌سفید و اردک‌های نوک‌پهن هستند. اواسط شهریور که می‌شود، مسافران بعدی تالاب میانکاله اردک‌های سرسبز هستند و در روزهای آخر شهریور تالاب میزبان اردک‌های سرحنایی و فیلوش‌ها (اردک‌های دم‌تیز) می‌شود.

عکس از: سایت Barkhat

روزهای اول مهر تالاب میانکاله منتظر رسیدن اردک‌های سیاه و سرسیاه است و از ۱۵ مهر به بعد اردک تاجدار، مرگوس‌ها (اردک ماهی‌خوار سفید) و باکلان‌ها ( نوعی پرنده آبزی از راسته مرغ‌های سقاسان) می‌آیند.

برای دیدن غازهای خاکستری و پیشانی‌سفید باید ماه آبان به تالاب میانکاله بیایید چون در این ماه به تالاب سفر می‌کنند. آذرماه نوبت رسیدن پرندگان مهاجری به‌نام چنگرها به تالاب است. آخرین گروه از مسافرانی که به تالاب وارد می‌شوند، قوها و پلیکان‌ها هستند.

بیشترین گونه‌های پرندگان تالاب میانکاله

شوری آب در همه جای تالاب به یک اندازه نیست. هر چه به قسمت شرقی تالاب نزدیک می‌شوید، شوری آب به بیشترین حدش می‌رسد و این میزان شوری موردعلاقه پرندگانی مثل باکلان بزرگ، پرستوهای دریایی و کاکایی‌ها (پرندگانی با جثه نسبتا بزرگ) است.

عکس از: سایت Irna

غرب تالاب میانکاله برعکس قسمت شرقی آن آب شیرین دارد و جایی برای زندگی حواصیل سفید بزرگ (نوعی مرغ ماهی‌خوار) و خاکستری، اردک‌ها و اگرت کوچک (پرنده‌ای از خانواده حواصیل) است. تالاب میانکاله در بخش میانی آبی دارد که اصطلاحا به آن لب‌شور می‌گویند.

لب‌شور آبی است که نه می‌شود گفت شیرین است و نه شور چون نمکی از آب شیرین بیشتر و از آب دریا کم‌تر دارد. طرفداران این مدل آب پرندگانی مثل آبچلیک (پرنده‌ای با منقار نوک‌تیز و پاهای بلند از منطقه چیلیک آذربایجان)، سلیم (پرندگانی با قدرت پرواز زیاد و جثه‌ای کوچک‌تر از آبچلیک‌ها) تلیله (پرنده مهاجر از قطب) و فلامینگو هستند.

عکس از: سایت Rasekhoon

همیشه پرندگان مهاجر مهمان باقی نمی‌مانند و گاهی به دلایل مختلفی مثل بیماری و زاد‌و‌ولد در تالاب میانکاله ماندگار می‌شوند.

تعداد این مدل پرندگان مهاجر که بومی تالاب میانکاله می‌شوند به ۳ هزار عدد می‌رسد و شامل اردک‌های سرسبز، چنگرها (پرنده‌ای آبزی سیاه‌رنگ با نام محلی پرلا) یلوه‌ها (گروهی از پرندگان با جثه‌های کوچک و متوسط) و کشیم‌ها (پرنده‌های شیرجه‌زن و ساکن آب شیرین) می‌شوند.

پرندگان در تالاب میانکاله دو حالت دارند یا میزبان هستند یا مهمان. منظورم از پرندگان مهمان همان پرندگان مهاجر هستند که شامل انواع زیر می‌شوند:

• فلامینگوی بال قرمز
• انواع مرغابی
• غاز وحشی
• قوی فریادکش
• مرغ
• سقای پاخاکستری
• فلامینگو
• عروس‌غاز
• غاز پازرد
• طاووسک
• چنگر
• مرگونس سفید
• گیلانشاه
• چوب‌پا
• قار
• حواصیل
• باکلان
• پرلا
• خوتکا
• زنبورخوار
• کاکایی
• پرستوی دریایی
• فالاروپ
• سنقر تالابی
• بحری
• عقاب دریایی دم‌سفید
• طاووسک

قرقاول خزری، دراج، پیغوی کوچک و چرخ‌ریسک دم‌دراز از جمله پرندگان میزبان یا بومی در تالاب هستند.

عکس از: سایت Photographer-Ehsan-Fazli-Asanlo

از بین پرندگان تالاب میانکاله بیشترین گونه‌هایی که می‌بینید شامل فلامینگو، عقاب دریایی دم‌سفید (پرنده درشت‌هیکل شکاری) قو، چنگر، خوتکا و پلیکان هستند.

وسایل مورد نیاز برای پرنده نگری در تالاب میانکاله

یک دوربین دوچشمی، کتاب راهنما و دفترچه یادداشت کافی‌ست تا زیبایی‌های پرندگان تالاب میانکاله را خوب ببینید، بفهمید و به‌خاطر بسپارید. برای اینکه در زمین باتلاقی تالاب راحت‌تر قدم بزنید، بهتر است چکمه یا کفش ضدآب بپوشید.

آبزیان تالاب میانکاله

در آب تالاب میانکاله می‌توانید ماهی‌های کپور، کفال، کلمه، ماهی سفید، سوف، ماش و کاراس را می‌توانید ببینید.