روستای میمند کرمان؛ روستایی از دل قصه‌های یکی بود یکی نبود!

تماشای عکس‌های روستای میمند کرمان مثل خواندن یک قصه با همان جمله معروف «یکی بود، یکی نبود» است. انگار صدها فرهاد کوه‌کن عاشق شده‌اند و از عشق صخره‌ها را تراشیده‌اند… واقعا قدمت روستای صخره‌ای میمند آن‌قدر زیاد است که احتمالا زمان ساخت آن به دوران یکی بود و یکی نبود قصه‌ها برمی‌گردد.

روستای میمند کرمان با روستاهایی که تا الان دیده‌اید خیلی فرق دارد. معماری عجیب و خانه‌هایی که در دل کوه، طبقه‌ به طبقه روی هم قرار گرفته‌اند باعث شده که سفر به روستای میمند کرمان در برنامه سفر هر گردشگری قرار بگیرد. این معماری و حجاری در عین سادگی، قدرت هنر اسرارآمیز انسان‌های ساده را بازگو می‌کند، مجموعه‌ای که ساخت آن با امکانات امروزی مدت‌ها نیاز به زمان دارد.

در این مقاله از مجله گردشگری علی‌بابا مجله قرار است برایتان از روستای میمند کرمان بگویم. شاید نتوانم تصویر این روستا را در قالب کلمات جا بدهم اما همه سعیم را می‌کنم تا هر آنچه باید از سفر به روستای میمند کرمان بدانید در اختیارتان قرار بدهم. در ادامه دقیق‌تر توضیح خواهم داد که روستای میمند کجاست، چه تاریخچه‌ای دارد و چه زمانی برای سفر به آن مناسب است.

روستای میمند کجاست؟

راستش را بخواهید نمی‌دانم معرفی روستای صخره ای میمند کرمان را از کجا شروع کنم. احتمالا با یک جستجوی ساده متوجه خواهید شد که این روستا یکی از جاهای دیدنی کرمان است که در ۳۸ کیلومتری شمال شرق شهربابک کرمان قرار گرفته است، اما بعد از آن چه‌طور؟ به جز محل فیزیکی قرار گرفتن این روستا، موارد زیادی هست که احتمالا از شنیدن آن‌ها شگفت‌زده خواهید شد.

روستای میمند کرمان یک روستای صخره‌ای و دستکند[۱] است، یعنی تمام ساختار آن به دست انسان‌ها در دل کوه و صخره کنده‌کاری شده. حالا اینکه چه‌طور و چه زمانی، با کدام امکانات این جاذبه تاریخی طبیعی شکل گرفته است جای حرف و حدیث زیاد دارد که درباره آن هم صحبت خواهم کرد.

عکس از: سایت Aksalandtravel

روستای صخره ای میمند با وسعت ۴۲۰ کیلومتر، یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی کرمان است که با معماری عجیب و قدمت چند هزار ساله خود گردشگران ایرانی و خارجی زیادی را جذب این استان می‌کند. این روستا در سال ۱۳۸۰ هجری شمسی با نام دهکده صخره‌ای میمند در لیست آثار ملی و در سال ۱۳۹۴ هجری شمسی با نام چشم‌انداز فرهنگی میمند در میراث جهانی یونسکو جای گرفت.

یکی از ویژگی‌های مهم این روستا با این قدمت، مسکونی بودن آن است؛ جریان زندگی در میمند هنوز برقرار است. به خاطر در دسترس نبودن محل روستا، بیشتر بخش‌های آن بکر و بدون تغییر مانده و همه‌چیز همان‌طور است که از ازل ساخته شده بود. برای همین هم تجربه سفر به روستای میمند کرمان، برای شما تجربه متفاوتی خواهد بود.

چرا معماری روستای میمند به این شکل است؟

همان‌طور که می‌دانید اولین سکونت‌گاه‌های بشر در دل صخره‌ها بوده است، انسان‌ها با ساختن چنین خانه‌هایی در دل سنگ و کوه، یادگاری بسیار باارزشی برای آیندگان باقی گذاشتند. روستاهای صخره‌ای مختلفی در دنیا وجود دارد که روستای کندوان در آذربایجان شرقی، کاپادوکیه در ترکیه و داکوتا در آمریکا جزو معروف‌ترین موارد هستند؛ روستای میمند نیز نمونه‌ای بی‌نظیر و بسیار قدیمی از مجموعه معماری صخره‌ای دنیا است.

عکس از: سایت Apochi

جالب است بدانید که سازنده روستای میمند و انگیزه او از انتخاب چنین معماری و ساختاری هرگز مشخص نشده است اما طبق پژوهشی که درباره روستای میمند توسط دکتر غلامعلی همایون صورت گرفته است، دو نظریه کلی در رابطه با زمان و علت ساخت این روستا وجود دارد:

نظریه اول ساخت روستای میمند را به قرون هشتم و هفتم قبل از میلاد نسبت می‌دهد. در این صورت روستای میمند یکی از آثار به‌جا مانده از مادها و آریایی‌های این منطقه است. در آن دوران مذهب مهرپرستی در حوالی کرمان رواج داشته و کوه یا صخره به عنوان محل تولد، سکونت و عبادت میترا یکی از عناصر مقدس محسوب می‌شد. با این توضیحات، امکان ساخت چنین بناهایی به عنوان پرستشگاه در دل کوه وجود داشته است.

عکس از: سایت Iranadventure

نظریه دوم روستای میمند را متعلق به قرون دوم و سوم میلادی می‌داند. شواهد مختلفی از جمله قلعه‌های اطراف میمند، قبور و کوزه‌های سفالین کشف‌شده در این منطقه، احتمال ساخت روستا در اواخر دوران اشکانیان و اوایل دوران ساسانیان افزایش می‌دهد. در آن دوران، کوچ‌نشین‌ها به نقاط خوش آب‌وهوا کوچ می‌کردند و میمند نیز به خاطر موقعیتی که در دل کوهستان دارد، دارای آب‌هوای معتدل است.

با این توضیحات، نظریه دوم درباره این روستای شگفت‌انگیز محتمل‌تر است. روستای میمند در طول قرن‌ها شاهد قتل و غارت و آتش‌سوزی‌های متعددی بوده است اما متاسفانه به خاطر دورافتاده بودن این جاذبه طبیعی، در کتب تاریخی به جز چند مورد محدود، نامی از آن برده نشده است.

عکس از: سایت Irantravel

معماری روستای صخره‌ای میمند

روستای میمند آنقدر در دل کوه جای گرفته است که تا از نزدیک به سراغش نروید، اثری از آن نخواهید دید. در تپه‌های مجاور به شکل دایره‌وار چند برج دیدبانی به شکل قلعه ساخته شده است که به دژ میمند دید دارد. احتمالا در گذشته مردم به کمک دیدرس برج دیدبانی و دژ، از حمله دشمنان با خبر می‌شدند.

این جاذبه طبیعی روی صخره‌های از جنس پامیس ساخته شده‌اند؛ پامیس نوعی خاکستر آتش‌فشانی (ولکانیک) است که باد و باران به مرور زمان موجب ایجاد حفره‌های کوچک و بزرگ روی آن می‌شود. انسان هم با گسترش این حفره‌ها، روستای شگفت‌انگیزی مثل میمند ایجاد می‌کند.

عکس از: سایت Tappersia

از جزییات معماری خاص این روستا هرچقدر بگویم کم است. برای شروع بهتر است ببینید در طول تاریخ از معماری روستای میمند چه گفته‌اند:

دکتر باستانی پاریزی در پاورقی صفحه ۲۸۸ کتاب پیغمبر دزدان و همچنین کتاب تاریخ کرمان آورده است: «میمند از دهات معروف و قدیمی شهربابک است، تمام اتاق‌های این ده در دامنه کوهی کنده شده و خانه‌ها در دل سنگ است و هر کوچه که در دل کوه می‌رود، سه یا چهار اتاق دارد و مجموعا قریب سیصد کوچه در دل سنگ فرو برده‌اند و به همین سبب خانه‌ها دودکش و بخاری ندارند و بدون منفذ است و از جهت تاریخی واقعا از آثار اولیه تمدن بشری محسوب می‌شود. در واقع آسمان‌خراش موربی است که هزاران سال است در دل سنگ کنده شده است. اتاق‌ها بخاری ندارند راه عبور محدود است و دواب و انسان تا حدودی زندگی مشترکی دارند.»

عکس از: سایت Mypersiancornor

همان‌طور که گفته شد، روستای میمند نوعی آسمان‌خراش مورب است. ساختار خانه‌ها در این جاذبه تاریخی طوری است که سقف هر خانه، کف خانه دیگر است. کوچه‌های میمند با تصوری که ما از کوچه داریم خیلی فرق دارد؛ اینجا دیگر خبری از راه باریک با خانه‌های سربه‌فلک‌کشیده نیست.

کوچه‌ها در میمند در واقع همان مسیر افقی در سطح شیب‌دار کوه هستند که خیلی کم‌رنگ به چشم می‌خورند؛ خیلی وضعیت و ساختار ثابتی ندارند چون جابه‌جایی سنگ‌ها و دخالت اهالی روی سروشکل آن اثرگذار است.

کیچه‌ها و فضای داخلی روستا

کوچه‌ها شما را به دل تپه هدایت می‌کنند تا به در خانه‌ برسید. در این‌جا به هر خانه کیچه گفته می‌شود. روستای میمند سرجمع ۴۰۶ کیچه و ۲۵۶۰ اتاق دارد. کیچه‌ها شامل یکی یا چند اتاق و اصطبل هستند. جالب است بدانید که ساختار و اندازه کیچه‌های روستای میمند یکسان نیست؛ بزرگ‌ترین کیچه مساحتی حدود ۹۰ مترمربع دارد و فضای داخلی هرکدام بنا به محل قرارگیری آن ممکن است مربع، مستطیل یا مدور باشد.

دم در هر کیچه، (کلیدون) روی دیوار کنار در نصب شده است که کلید در آن قرار می‌دهند و به کمک آن در را باز می‌کنند. کلیدون در واقع همان مغزی امروز در است. سطح ورودی دارای برجستگی ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متری است که با فاصله‌ای به اندازه یک دست، از ورودی آب و خاک به داخل خانه جلوگیری می‌شود.

عکس از: سایت Irantravelagency

فضای داخلی کیچه جذاب‌ترین بخش روستا است؛ برای اتاق، طاقچه، ظروف، صندوق و… جای مناسبی در فضای داخلی صخره کنده‌کاری شده است. دمای کیچه معمولا در فصل‌های سرد ۵ درجه خنک‌تر و در فصل‌های سرد ۵ درجه گرم‌تر از فضای خارجی است. نور فضا از یک ورودی کوتاه با ارتفاع ۷۵ سانتی‌متری تامین می‌شود. بخش‌های مختلف خانه به وسیله پرده پارچه‌ای از هم جدا می‌شود و کف خانه نیز با نمد، مخشیف، گلیم و قالیچه پوشیده شده است.

در گذشته اجاق هیزمی برای پخت غذا و کارهای روزانه در فضای داخلی کیچه تعبیه شده بود که دودکش نداشت؛ به این وسلیه (دیدون) می‌گفتند. نبود دودکش باعث سیاه شدن نواحی اطراف اجاق و سقف می‌شد اما از طرفی فایده هم داشت. این لایه روی سقف حالت عایق به خود گرفته و عمر کیچه را بیشتر می‌کرد. امروزه که دیگر از این اجاق‌ها استفاده نمی‌شود، بخش‌هایی از سقف کیچه‌ها ریزش داشته است.

عکس از: سایت Pinterest

میمند به چه معناست؟

معنی دقیق نام میمند و علت نام‌گذاری این روستای صخره‌ای مشخص نیست. بر اساس حدس‌وگمان‌های مختلف، سناریوهای متفاوتی برای انتخاب این نام وجود دارد. برخی میمند را ترکیب دو کلمه (می) به معنی شراب و (مند) به معنی مستی می‌دانند؛ با توجه به اینکه این جاذبه تاریخی به دوران قبل از اسلام برمی‌گردد، مردم پس از نوشیدن می و مستی شروع به کندن صخره کرده‌اند تا این روستا شکل بگیرد.

عده‌ای نیز نام میمند را برگرفته از مفاهیمی مانند میمنت و مبارکی می‌دانند. در حالت دیگر نیز برخی واژه (می) را تغییریافته کلمه بگ یا مغ می‌دانند؛ مغ در فارسی باستان و اوستا بیانگر مفاهیمی مانند خدا، بزرگ و… است، (مند) نیز معنی هنرمند، دانشمند و… می‌دهد. حالا دیگر بستگی به خودتان دارد که بعد از سفر به روستای میمند کرمان، تجربه کدام یک از این معانی را احساس کنید.

عکس از: سایت تسنیم

جاهای دیدنی روستای میمند چیست؟

با توجه به فضای متفاوت و ساختار خاص روستای میمند، هر کدام از بخش‌های مختلف روستا می‌توانند به نوعی جزو جاهای دیدنی کرمان به حساب بیایند. تمام جاهای دیدنی این روستای توسط مردم بومی منطقه اداره می‌شود و هنگام بازدید از آن‌ها نیازی به پرداخت هزینه نیست.

آتشکده میمند یا موزه مردم شناسی

همان‌طور که گفتم، یکی از نظریه‌های ساخت روستای میمند مربوط به زمانی بود که مردم مهرپرست بودند. همین موضوع به شکل‌گیری آتشکده باستانی میمند کمک کرد؛ قدمت زیاد منطقه و وجود مکانی در نزدیکی روستا با نام معبد اوستا ثابت می‌کند که این منطقه آتشکده داشته است؛ اما مسن‌ترین افراد در روستا نیز به یاد ندارند که از این‌جا به عنوان آتشکده استفاده شود. این روزها فضای آتشکده به موزه مردم‌شناسی تبدیل شده و فرصت مناسبی است تا در سفر به روستای میمند کرمان با فرهنگ، آداب و رسوم مردم این منطقه آشنا شوید.

عکس از: سایت Flickr

حمام سنتی میمند

حمام سنتی میمند یک نسخه بی‌نظیر از همان حمام‌های سنتی قدیمی است. در انتهای یکی از کوچه‌ها، دالانی وجود دارد که شما را به حمام می‌رساند. در ابتدا وارد فضای رختکن خواهید شد که دارای یک حوض و سه سکو در اطراف آن است.

خزینه حمام مثل بقیه بخش‌های روستا در سنگ کنده‌کاری شده است. وسط خزینه گودالی برای قرار گرفتن دیگ گرم کردن آب قرار گرفته و فضای زیرین حمام آتش‌خانه و محل روشن کردن آتش است؛ گرمای فضای حمام از طریق آتش‌خانه تامین می‌شد. روشنایی حمام با استفاده از شعله سوختن روغن گیاهی خاص، چراغ موشی و انعکاس نور روی سنگ مرمر رختکن تامین می‌شد اما امروزه با برق‌کشی این مشکل حل شده است.

در گذشته رسم بود شخصی به نام حمامی جلو خزینه بایستد و بدن مراجعین حمام را با یک ظرف آب خیس کند، مراجعین بعد از تمیز شدن اجازه غسل در خزینه را داشتند.

سایر جاهای دیدنی میمند

اکثر بناهای میمند مسکونی هستند اما در کنار آن جاهای دیدنی دیگری هم وجود دارد که روزانه مورد استفاده مردم روستا قرار می‌گیرد که بازدید از آن‌ها برای هر گردشگری جذاب خواهد بود. سایر جاهای دیدنی میمند عبارتند از:

• مسجد: مسجد روستای میمند یکی از بناهای تاریخی است که در دوران قاجار ساخته شده است. فضای داخلی مسجد هیچ دریچه‌ای برای تامین نور ندارد و تمام روشنایی آن از طریق در ورودی مسجد تامین می‌شود.
• حسینیه: حسینیه میمند از چند کیچه تشکیل شده که درست در وسط روستا قرار گرفته‌اند. این حسینیه با مساحتی نزدیک به ۲۰۰ مترمربع، به خاطر صخره‌ای بودن هیچ‌گونه تزییناتی ندارد.
• مدرسه: میمند دارای یک مدرسه در دل کوه است. مدرسه روستای میمند دارای پنج کلاس و حیاط بزرگی است که با چیدن سنگ‌ محصور شده است.

بهترین زمان سفر به روستا

بهترین زمان برای سفر به روستای میمند کرمان نیمه اول سال است. اگر می‌خواهید سرما و گرمای بیش از حد کرمان را دور بزنید و با خیال راحت از جاذبه های طبیعی کرمان دیدن کنید، به شما پیشنهاد می‌کنیم برنامه سفر خود را برای اوایل اردیبهشت تا اواخر خرداد و اوایل شهریور تا اوایل مهر بچینید.

اقامت در روستای میمند

در سفر به روستای میمند کرمان باید اقامتگاهی برای شب‌مانی انتخاب کنید. توریستی بودن این روستا باعث شده که اقامتگاه‌های مختلفی برای میزبانی از مسافران و گردشگران ساخته شود. همه اقامتگاه‌ها دارای ساختاری کاملا سنتی و قدیمی بوده و از امکانات اولیه مورد نیاز برای اقامت چند شبه برای مسافران برخوردار هستند.

عکس از: TripAdvisor

اتاق‌های اقامتگاه‌ها فاقد سرویس بهداشتی و حمام هستند؛ سرویس عمومی در فاصله ۵۰ متری از اتاق‌ها فراهم شده است. تعدادی از اتاق‌ها در هر اقامتگاه دارای سرویس خواب به شکل تخت و تعدادی هم دارای لحاف و تشک هستند. با توجه به اینکه ویژگی‌های مشترکی بین اقامتگاه‌ها وجود دارد در ادامه چند تا از اقامتگاه‌ها را به شما معرفی خواهم کرد:

• اقامتگاه بومگردی دستکند میمند
• میمند باستان
• اقامتگاه تیلا در روستای میمند
• اقامتگاه صخره میمند
• اقامتگاه خونه سنگی میمند
• مهمانسرای سنتی میمند

منظر فرهنگی روستای میمند، زندگی مسالمت‌آمیز مردم با طبیعت

در مسیر سفر به روستای میمند کرمان موضع جالبی وجود دارد که دانستن آن خالی از لطف نیست. درست است که این روستا یکی از جاهای دیدنی کرمان است اما در در ساختار این مجموعه طبیعی، مفهومی نهفته است که باعث شده از بقیه جاذبه های طبیعی کرمان متمایز باشد. مفهومی که صحبتش را می‌کنم با نام منظر فرهنگی شناخته می‌شود.

عکس از: سایت Iranparadise

منظر فرهنگی به پدیده‌هایی اشاره دارد که انسان روی آن‌ها اثرگذار است و یا برعکس. این پدیده‌ها در تعامل با انسان ایجاد یا دچار تغییر می‌شوند. منظر فرهنگی در روستای میمند کرمان پدیده‌ای منحصربه‌فرد در سطح جهان است که باعث شد این جاذبه طبیعی در میراث یونسکو ثبت شود.

شناخت دقیق مردم این روستا نسبت به طبیعت و محیط پیرامون باعث شده که در تمام این سال‌ها زندگی در روستا با روالی ثابت جریان داشته باشد. مردم میمند سعی می‌کنند از تمام عناصر طبیعی موجود از جمله آب، پوشش گیاهی، خاک و… با کم‌ترین دخل و تصرف یا آسیب به طبیعت بهره‌مند شوند.

عکس از: سایت Apochi

آب‌وهوای میمند باعث شده که زندگی ساکنین نوعی درون‌کوچ ویژه طی یک سال داشته باشد. در این منطقه یک سال به سه بخش تقسیم می‌شود که مطابق با آب‌وهوا و شرایط به سه سکونتگاه مشخص در منطقه کوچ می‌کنند. سه سکونتگاه فصلی شامل دشت خاتون آباد، باغات و روستای میمند می‌شود. تمام رفتارها، ساخت‌وسازها، خوراک، پوشاک و یا حتی شیوه زندگی افراد بر همین اساس شکل گرفته است. تعامل دوستانه انسان و طبیعت در شیوه زندگی مردم این روستا کاملا جلب‌توجه می‌کند.

سفر به روستای میمند

آدرس روستا: استان کرمان، ۳۸ کیلومتری شمال شرقی شهربابک، روستای صخره‌ای میمند

دهستان میمند بین شهرهای سیرجان، شهربابک و رفسنجان قرار گرفته است و برای بازدید از آن راه‌های مختلفی وجود دارد:

هواپیما

اگر قصد سفر با هواپیما را دارید، باید به نزدیک‌ترین فرودگاه به میمند بروید که این فرودگاه در سیرجان قرار دارد؛ ادامه مسیر تا خود روستا نیز با تاکسی دربستی طی کنید.

قطار

نزدیک‌ترین ایستگاه قطار به میمند، ایستگاه خاتون آباد است که تقریبا ۶۰ کیلومتر با این روستا فاصله دارد. اگر قصد سفر با قطار دارید، باید مابقی مسیر را با تاکسی تا میمند بروید.

اتوبوس

اگر برای سفر به روستای میمند کرمان قرار است از اتوبوس استفاده کنید، بهتر است بدانید که شهربابک از تهران، کرمان و یزد دارای خط مستقیم اتوبوس است. شما می‌توانید با استفاده از اتوبوس‌های مستقیم شهربابک خود را به این شهر رسانده و بقیه مسیر تا روستا را با تاکسی دربست طی کنید.

عکس از: سایت تسنیم

ماشین شخصی

برای سفر به روستای میمند کرمان با ماشین شخصی چند مسیر پیشنهادی وجود دارند که می‌توان گفت کوتاه‌ترین و امن‌ترین مسیر هستند:

دسترسی از تهران، شهرهای غرب، شمال غربی و شمال ایران: بهترین مسیر برای این شهرها، مسیر یزد، مهریز، انار، شهربابک و در نهایت میمند است. این مسیر حدود ۲۹۰ کیلومتر است و طی کردن آن تقریبا ۳ ساعت زمان می‌برد.

دسترسی از کرمان: مسیر مناسب برای سفر از کرمان، شهرهای کرمان، رفسنجان، سرچشمه، شهربابک و میمند است. طبق این مسیر فاصله کرمان تا روستای میمند ۲۴۰ کیلومتر است.

دسترسی از شیراز: اگر در شیراز هستید و قصد بازدید از روستای صخره ای میمند را دارید، بهتر است از مسیر مرودشت، سیوند، سعادت شهر، هرات، شهربابک و میمند استفاده کنید. این مسیر تقریبا ۳۹۰ کیلومتر است.

به‌طورکلی فاصله شهربابک تا میمند در تمام مسیرها مشترک است؛ روستای میمند از شهربابک فاصله ۳۵ کیلومتری با جاده کاملا آسفالت دارد. هنگام طی کردن این بخش از مسیر حسابی از تماشای طبیعت متفاوت این منطقه لذت ببرید، چون فرصتی نیست که همیشه در دسترستان باشد.

فاصله کرمان تا روستای میمند چقدر است؟

فاصله کرمان تا روستای میمند تقریبا ۲۴۰ کیلومتر است. برای دسترسی بهتر به این این روستا می‌توانید از لوکیشن آن روی گوگل مپ کمک بگیرید.

روستای میمند روی گوگل مپ

شکافی در دل کوه، شکافی برای زندگی

مطمئن باشید که با خواندن این مقاله با یکی از شگفتی‌های ساخته دست بشر آشنا شده‌اید. شاید استان کرمان گزینه همیشگی مردم برای مقصدی برای سفر نباشد، اما اگر کمی با دقت به جاهای دیدنی آن نگاه کنیم، با دریایی از شگفتی مواجه خواهیم شد که تجربه بازدید از آن را نباید دست‌کم گرفت.

جزییات مربوط به معماری منطقه روستای میمند آنقدر زیاد است که هر کدام از بخش‌های آن باید به‌طور جداگانه مورد بررسی قرار بگیرد. متاسفانه یا خوشبختانه، ساختار پیچیده روستا طوری است که دسترسی به آن خیلی آسان نیست، برای همین هم طبیعت روستا کاملا بکر باقی مانده و به عنوان یک جاذبه طبیعی مهجور و گمنام باقی مانده است.

موقعیت طبیعی کوهستانی میمند، زیبایی خانه‌هایی که در شکاف کوه ساخته شده‌اند و جریان زندگی مردم روستایی این منطقه، سه بخش دیدنی روستای میمند است که گفتن و شنیدن از آن کافی نیست. با توجه به این موضوع بهتر است بیشتر از این صحبت نکنم و به شما فرصت بدهم سراغ چمدان خود بروید.

[۱]این کلمه بیشتر در مورد غار یا شهر در داخل زمین موردی استفاده قرار می‌گیرد که توسط انسان ایجاد شده است.