راستین گشت | مجله و پایگاه گردشگری
کرمان با داشتن ۷ اثر ثبتشده در فهرست میراث جهانی یونسکو، در مقام اول ایران از این منظر قرار دارد. کرمان به لطف تولیدات مرغوب خود، چندین سال است که رتبه نخست صادرات غیرنفتی کشور را نیز از آن خود کرده است. بسیاری از این تولیدات و محصولات جنبه سوغاتی نیز دارند و در میان گردشگران داخلی و خارجی شناختهشده هستند. سوغات کرمان بسیار متنوع بوده و منحصر به خود استان کرمان هستند. اگر شما هم مثل من برای آشنایی بیشتر با سوغات و صنایع دستی کرمان جذاب هیجانزده شدهاید، با مجله راستین گشت همراه باشید.
کرمان یا کارمانیا در زبان باستان، یکی از استانهای مهم ایران از بعد تاریخی است. کرمان امروز با تقسیمبندی جدید استانی، پهناورترین استان ایران محسوب میشود. مرکز استان کرمان نیز شهری به همین نام است. کرمان یازده درصد از وسعت ایران را به خود اختصاص داده و نهمین استان پرجمعیت کشور است. کرمان در نوع خود، قطب صنعتی، فرهنگی، سیاسی و کشاورزی در میان استانهای منطقه جنوب شرق ایران به شمار میآید. در این استان ۶۶۰ اثر ملی ثبتشده وجود دارد؛ بنابراین میتوانیم استان کرمان را از استانهای مهم و تأثیرگذار ایران بنامیم.
۱- قطاب از سوغات کرمان
قطاب یکی از معروفترین شیرینیهای ایرانی است که همه ما نام آن را شنیدهایم. این شیرینی خوشمزه اساسا با بادام و خاکه قند تهیه شده و انواع مختلفی دارد. قطاب یزدی و کرمانی از مهمترین قطابهای موجود در بازار هستند.
ازآنجاییکه کرمان مهد پسته ایران است، کرمانیها معمولاً در این شیرینی بهجای بادام از پسته استفاده میکنند و لایه بیرونی آن را با خاکه قند میپوشانند. برخی تاریخنگاران قدمت پخت قطاب را به دوره هخامنشیان پیوند میزنند.
۲- کماچ سهن
کماچ سهن از شیرینیهای سنتی کرمان است که با جوانه گندم درست میشود.
در تهیه این شیرینی، جوانه گندم خیس داده شده و با مواد دیگری همچون زیره و دارچین ترکیب میشود. ترکیب این مواد هم به خمیر کماچ و هم به مواد میانی این شیرینی نظیر خرما، گردو یا پسته اضافه میشود. کماچ سهن از سوغاتی های معروف کرمان است، اگر شما هم از این استان دیدن کردید، حتما آن را امتحان کنید.
۳- کلمپه
پخت کلمپه بیشتر در برخی از مناطق استان نظیر بم رواج دارد. کلمپه نوعی شیرینی است که برای تهیه آن خمیر با هل، دارچین و گلاب ترکیب شده و گردو و خرما در داخل آن قرار میگیرد. برخی از کرمانیها این کلوچه را با روغن حیوانی درست میکنند. در انتها بر روی این شیرینی پودر پسته یا کنجد ریخته میشود.
برای تهیه کلمپه قالبهای مختلفی وجود دارد، بنابراین شما میتوانید این شیرینی را در شکلها و اندازههای مختلف در استان کرمان پیدا کنید.
۴- قاووت؛ بمب انرژی
احتمالا شما هم نام قاووت یا قوتو را در پشت شیشه عطاریها دیدهاید. اگر جوابتان مثبت است، باید بدانید که این شیرینیِ پودری به کرمان تعلق دارد.
در این نوع شیرینی مغزهای مختلف مانند مغر گندم، جو، کنجد و گیاهان دارویی باهم ترکیب شده و همراه با شکر یا قهوه آسیاب میشوند. قاووت معمولا به شکل پودری مصرف شده و شما میتوانید این سوغات کرمان را در شیر یا آب حل کرده و نوش جان کنید. اگر به منزل دوستی کرمانی در این شهر دعوت شدید، انتظار پذیرایی شدن با قاووت را داشته باشید. قاووت بهعنوان یکی از سوغاتی های اصیل کرمان به کشورهای همسایه ایران نیز صادر میشود.
۵- فالوده از سوغات کرمان
نام فالوده با شهر شیراز پیوند خورده است، اما این دسر خوشمزه در انواع مختلفی در سراسر شهرهای ایران تهیه میشود. کرمانیها نیز تبحر بالایی در تهیه فالوده دارند و فالوده کرمانی از سوغاتی های مهم این استان است.
طرز تهیه فالوده کرمانی به فالوده شیرازی شباهت دارد، با این تفاوت که در نوع کرمانی از عرق نعنا و بیدمشک بهعنوان چاشنی و تخم شربتی بهعنوان تزئین استفاده میشود. اگر به کرمان سفر کردید حتما فالوده این استان را در بستنیفروشهای سنتی امتحان کنید.
۶- زیره؛ پادشاه ادویهها
همه ما حداقل یکبار ضربالمثل «زیره به کرمان بردن» که دلالت از کاری بیهوده کردن دارد را شنیدهایم. زیره نیز یکی از سوغات معروف استان کرمان است که کاربردهای فراوان آشپزی و دارویی دارد. آبوهوای خشک کرمان بستر مناسبی را برای کشت زیره در سراسر این استان فراهم کرده است.
زیره در دو نوع سبز و سیاه موجود است و نوع مرغوب آن به رنگ سیاه از کوهستانهای شهرستان بافت در این استان جمعآوری میشود. کوه چوپار نیز به خاطر زیره آن معروف است و ۸۰ درصد از تولید استان به این منطقه اختصاص دارد. کشاورزان کرمانی از اواسط اردیبهشت تا اوایل تیرماه زیره سیاه را برداشت میکنند.
۷- پسته
پسته مهمترین سوغاتی کرمان است و از محصولات صادراتی این استان محسوب میشود. ۷۰ درصد از پسته تولیدی در کشور، به کرمان تعلق دارد. پسته به آبوهوایی خشک برای رشد نیاز دارد و شهرستان رفسنجان با داشتن بستری مناسب برای رشد این محصول ارزشمند، بزرگترین منطقه پستهکاری جهان محسوب میشود.
کیفیت بالای این محصول باعث شده است که پسته رفسنجان به نقاط مختلف دنیا صادر شود. صادرات پسته در استان کرمان، بخش عمدهای از صادرات غیرنفتی ایران را شامل میشود.
۸- گردو
گردو پس از پسته، دومین محصول صادراتی استان کرمان است. این مغز ارزشمند از شهرستانهای مختلف استان کرمان برداشت میشود، اما گردوی شهرستان بافت با توجه به قرارگیری باغهای آن در ارتفاعات بالا، کیفیت مرغوبتری دارد. بافت به لحاظ سطح زیر کشت گردو، مقام اول تولید این محصول در کشور را دارد و از نظر میزان تولید پس از شهرستان تویسرکان همدان در رتبه دوم جای میگیرد.
اگر سری به این شهرستان زدید، حتما گردوی مرغوب بافت را امتحان کنید.
۹- خرما
همه ما وقتیکه کلمه خرما را میشنویم، ناخودآگاه یاد شهرستان بم میافتیم. مناطق شرقی و جنوبی استان کرمان، با توجه به ویژگیهای اقلیمی آن، از قطبهای برتر تولید خرما در کشور محسوب میشود و ۳۰ درصد از تولید این محصول را به خود اختصاص داده است.
خرما محصولی مهم در این مناطق است و نقشی اساسی در اشتغال مردم استان کرمان دارد. خرمای مضافتی استان کرمان عمدتا در شهرهای بم و فهرج کشت میشود و محصولی صادراتی است.
۱۰- مسقطی سیرجان
مسقطی در شهرهای دیگر ایران هم تولید میشود، اما مسقطی کرمان، بهخصوص سیرجان، طعم مخصوص به خود را داشته و بسیار نرم است. مسقطی سیرجان با نشاسته، گلاب، شکر، خلال پسته و بادام، هل و زعفران تهیه میشود. شما میتوانید مسقطی کرمانی را بهعنوان دسر هم میل کنید.
۱۱- حاج پسته
حاج پسته شباهت فراوانی به حاج بادام یزد دارد، اما کرمانیها ترجیح میدهند تا از تولید ناب خود، پسته، در تهیه این شیرینی استفاده کنند. هل، گلاب، تخممرغ، پودر پسته و پودر قند از مواد اصلی در تهیه حاج پسته هستند. بااینحال شما میتوانید در کنار حاج پسته، نوع بادامی و نارگیلی این شیرینی را نیز در کرمان امتحان کنید.
۱۲- سوهان زرند
نام سوهان با شهر قم گره خورده است، اما زرند در کرمان هم به داشتن سوهانی اعلاء شهرت دارد. سوهان زرند بافتی ظریف و ترد دارد و بهصورت لایهلایه است. آرد گندم، آرد جوانه گندم، زعفران و هل اصلیترین مواد سوهان زرند را تشکیل میدهند.
سوهان زرند در فهرست آثار ملی ایران در یونسکو به ثبت رسیده است.
۱۳- نان پر
نان پر یک شیرینی خانگی و سنتی در استان کرمان است و در رنگهای مختلفی تهیه میشود. آرد، پودر قند، هل، زعفران و کنجد مواد تشکیلدهنده نان پر هستند.
۱۴- خرما بریز از سوغات کرمان
خرما بریز از شیرینیهای معروف کرمانی در ایام ماه مبارک رمضان است. مردم این منطقه معمولا از خرما بریز به خاطر انرژی بالای آن در وعدههای سحری استفاده میکنند تا در طول روز دچار ضعف جسمانی نشوند. خرما بریز از آرد سبوسدار، شکر، خرما، گلاب، روغن و کره تهیه میشود. کرمانیها برای تزئین این شیرینی از پودر پسته استفاده میکنند.
۱۵- حلوا پسته
ازآنجاییکه کشت پسته در استان کرمان رونق دارد، در بسیاری از شیرینیها و خوراکیهای این منطقه از پسته استفاده میشود. حلوا پسته نیز یک شیرینی سنتی و محبوب در کرمان است. آرد، کره، پودر قند، نشاسته، پودر پسته، زعفران، هل و گلاب از مواد اولیه در تهیه حلوا پسته هستند.
۱۶- گیاهان دارویی و عرقیات
کرمان محل پرورش گیاهان دارویی متنوعی است و سدر، حنا و کتیرا از معروفترین گیاهانی هستند که شما میتوانید در این مناطق پیدا کنید. کرمان علاوه بر گیاهان دارویی، مرکز عرقیاتی چون گلاب، عرق بیدمشک، عرق نسترن، عرق نعنا و عرق زیره است. مرغوبترین عرقیات این استان از دامنه کوههای هزاره در روستای لالهزار به دست میآیند.
۱۷- مرکبات
کرمان سومین استان تولیدکننده مرکبات در ایران است. تولید مرکبات استان، علاوه بر تأمین نیاز داخل، نقش مهمی در صادرات به کشورهای همسایه دارد. مرکبات در مناطق شرقی استان کرمان، بهویژه بم و شهداد، کشت میشوند.
این مناطق به دلیل شرایط خاص آبوهوایی، مرکبات مرغوب با طعم ویژهای دارند. این ویژگیها باعث شده تا مرکبات استان کرمان بهراحتی در بازارهای جهانی به فروش برسند. در سفر آتی خود به استان کرمان از اوایل آبان تا انتهای سال، حتما طعم منحصربهفرد پرتقال، نارنگی، لیمو و گریپفروت کرمانی را امتحان کنید.
۱۸- پتهدوزی
پتهدوزی نوعی رودوزی است که در میان زنان و دختران استان کرمان رواج دارد. پتهدوزی یکی از قدیمیترین سوزندوزیهای سنتی در ایران است. در پتهدوزی، پارچه زمینه کار «عریض» نامیده میشود و نخ دوخت و نخهای رنگی و پشمی مورد استفاده در این هنر، «ریس» نام دارد. در این هنر از نقوش باستانی ایران استفاده میشود و هنرمندان این عرصه گاهی نقوش خود را بهصورت ذهنی بر روی پارچه حک میکنند.
اگر روزی به استان کرمان سفر کردید، لباسها و بافتههایی که به روش پتهدوزی تزئین شدهاند را بهعنوان سوغات خریداری کنید. شما میتوانید پتهدوزیهای مختلف را در قالب روتختی، رومیزی، پرده، بالش و کوسن در این استان بیابید.
۱۹- قالی
قالی کرمان به دوام و کیفیت آن مشهور است و به همین خاطر است که از عبارت «قالی کرمان» در توصیف افرادی استفاده میشود که از سلامت جسمی خوبی در سنین بالا برخوردار هستند.
کرمان را میتوان یکی از قطبهای مهم قالیبافی در ایران معرفی کرد. قدمت قالیبافی در این استان به قبل از دوران صفویه بازمیگردد. این دوران در کرمان، دوران شکوه قالیبافی منطقه بود؛ به حدی که جهانگردان خارجی نیز درسفرنامههای خود به این موضوع اشاره کردهاند.
قالی کرمان از نظر رنگ تنوع فراوانی دارد و شما میتوانید در انواع نفیس آن بیش از ۳۰ رنگ را مشاهده کنید. اکثر این رنگها طبیعی هستند و در گذر زمان کیفیت خود را از دست نمیدهند.
۲۰- قالیچههای افشار
قالیچههای افشار از دیگر بافتههای مطرح در استان کرمان هستند که بهطور عمده در روستاهای بلورد، اسطور، نجفآباد، محمودآباد، پاریز و زیدآباد تولید میشوند. عشایر ایل افشار که هنوز زندگی کوچنشینی دارند و در دشتهای بین سیرجان و بافت ساکن هستند، قالیچههای افشاری میبافند.
۲۱- شالبافی از سوغات کرمان
شالبافی کرمان نیز بهاندازه قالیبافی آن در این منطقه شهرت و رواج دارد. حتی طرحهای قدیم فرشهای کرمانی نیز از طرحهای رایج در هنر شالبافی الهام گرفته شدهاند. شالهای کرمانی معمولاً ۳ متر طول دارند و شما میتوانید آنها را تحت عنوان شالهای لاکی، لاجوردی، بوتهای، احرامی، ترمه، زنگاری و شاخ گوزنی از بازارهای کرمان خریداری کنید.
۲۲- گلیم شیریکی پیچ
گلیم شیریکی پیچ یکی دیگر از سوغاتیهای نفیس کرمان است و قطب آن در سیرجان و روستای دارستان قرار دارد.
روستای دارستان بهعنوان دهکده جهانی گلیم، از سوی سازمان یونسکو به ثبت جهانی رسیده است. گلیمهای شیریکی پیچ سیرجان در نوع خود منحصربهفرد هستند. این گلیمها ترکیبی از گلیم و قالی هستند و برخلاف دیگر انواع گلیمها که در آنها «پود» باعث شکلگیری محصول نهایی میشود، در این شیوه نقشی در بافت ندارد. در تهیه گلیم شیریکی پیچ، پود صرفاً تارها را به یکدیگر متصل میکند و باعث استحکام درگیری نخ خامه با تارها میشود.
۲۳- خورجین
اگرچه دیگر خورجین کاربرد خاصی در زندگی مردمان شهری ندارد، اما همچنان اهالی روستاها و عشایر اقدام به بافتن این محصول میکنند. خورجینهای کرمانی عمدتاً دارای طرحهای هندسی و متقارن هستند و شما میتوانید یکی از آنها را برای تزئین خانه خود خریداری کنید. در بافت خورجین از پشمهای رنگی، نخ پنبه و گاهی اوقات موی بز استفاده میشود. برخی از مردم از خورجینها در پشت دوچرخه یا موتورسیکلت خود استفاده میکنند.
۲۴- آجیده دوزی
آجیده دوزی نام دیگر هنر لایه دوزی و پنبهدوزی است و قدمت فراوانی دارد. در آجیده دوزی لایهای از پنبه در بین دو لایه از پارچه قرار گرفته و پس از دوخته شدن، حالت نقش برجسته به خود میگیرد. طرحهای موجود در هنر آجیده دوزی ظریف و اصیل هستند.
۲۵- گبر دوزی
گبر دوزی از دیگر صنایع دستی منطقه و سوغات کرمان است و ازآنجاییکه هنر دست زرتشتیان ایران باستان بوده، به «زرتشتی دوزی» نیز شهرت دارد. از رنگهای روشن و پرطراوت نظیر سرخ، سفید و سبز در گبر دوزی استفاده میشود. غالباً هنرمندان گبر دوزی از نقش درخت سرو، سرو خمیده، گل میخک، طاووس، مرغ، هدهد، خروس و اشکال هندسی و متقارن در آثار خود استفاده میکنند.
۲۷- عریض بافی
عریض پارچهای است دستبافت که با دستگاههای بافندگی چوبی بافته میشود و هنرمندان پتهدوزی استان کرمان از آنها در آثار خود بهره میگیرند. اخیراً دستگاههای چوبی جای خود را به دستگاههای برقی و اتوماتیک دادهاند و این هنر بهتدریج در حال انقراض است. عریضهای ماشینی دیگر کیفیت عریضهای دستباف را ندارند و نقش و طرحهای آنها نیز تغییر کرده است.
۲۸- ظروف مسی از سوغات کرمان
ظروف مسی در بسیاری از شهرهای ایران، از جمله اصفهان، تولید میشوند و تقریباً سوغات هرکدام از شهرهای کهن ایرانی هستند. کرمانیها نیز هنرمندان باسابقه و ماهری در امر تولید ظروف و اشیاء تزئینی مسی دارند. بشقاب، دیگ، کفگیر، گلدان، بشقابهای تزئینی و تابلوهای مسی از جمله وسایلی هستند که شما میتوانید از کرمان بهعنوان سوغاتی برای خود و عزیزانتان خریداری کنید.
چگونه به کرمان سفر کنیم؟
کرمان دارای یک فرودگاه بینالمللی است که به شهرهای بزرگ کشور نظیر تهران، مشهد، تبریز و اصفهان پرواز دارد. اگر شما طرفدار سفرهای زمینی هستید، میتوانید با قطار، اتوبوسهای بینشهری و خودروی شخصی خود را به کرمان برسانید.
اگر با خودروی شخصی قصد سفر به کرمان از تهران را دارید، دو مسیر زمینی با طول متفاوت در انتظار شماست. مسیر اول کوتاهتر بوده و با گذر از شهرهای قم، کا
منبع: علی بابا
