بر فراز بلندترین قله ایران؛ قله دماوند

صعود به قله دماوند حس دیگری دارد. مسیر صعود به بلندترین کوه ایران و خاورمیانه و قدم گذاشتن بر بلندترین قله آتشفشانی قاره آسیا وصف‌نشدنی است. برای طی این مسیر و تجربه کوهنوردی در این کوه را در مجله گردشگری راستین گشت بخوانید.

دماوند کجاست؟

قله دماوند که بخشی از قسمت مرکزی رشته کوه البرز است، در قسمت جنوبی دریای مازندران و شهرستان آمل قرار دارد.

لوکیشن قله دماوند روی گوگل مپ

مسیر صعود به دماوند

در مورد ارتفاع قله دماوند، نظرات مختلفی وجود دارد و اعداد بین ۵۶۱۰ تا ۵۶۷۱ متفاوت هستند. مسیرهای مختلفی برای صعود به قله دماوند وجود دارد.

کدام جبهه بهتر است؟

ساده‌ترین مسیر صعود به قله دماوند جبهه جنوبی و سخت‌ترین آن جبهه شمالی است. جبهه غربی، جبهه خطرناکی است، از این نظر که بیشتر مواقع سایه و سرمای شدیدی دارد. همچنین احتمال ریزش سنگ‌ و آسیب رساندن به کوه‌نوردان هم در این جبهه بیشتر است.

جبهه شمال‌شرقی قله دماوند جبهه معقول‌تری از سایر گزینه‌هاست، چون نه آنقدر سخت است که آزاردهنده باشد، نه آنقدر خطرناک و نه آنقدر آسان. همه جبهه‌ها جان‌پناه دارند و در صورت وجود ظرفیت می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید.

این که برنامه صعود به قله دماوند چند روزه باشد، بستگی زیادی به قدرت بدنی شما و جبهه انتخابی شما دارد. معمولا افراد یک روز را برای رسیدن به پناهگاه انتخاب و روز بعد به قله صعود می‌کنند.

ارتفاع زدگی را جدی بگیرید

باید مسئله ارتفاع‌زدگی در قله دماوند را هم لحاظ کنید. معمولا یک شب خوابیدن در ارتفاع بالای ۴۰۰۰ متر باعث آمادگی بهتر شما برای بالا رفتن تا قله می‌شود. به هرحال از هر مسیری که صعود کنید، همه صعودکنندگان را بالای قله خواهید دید که گرد هم جمع شده‌اند.

قله دماوند چه حس‌وحالی دارد؟

فضای قله دماوند بزرگ بوده و بوی شدید گازهای گوگردی همه جا را پر کرده است. وسط قله گود است و اکثرا افراد اطراف این فرورفتگی رفت‌وآمد می‌کنند.

در این بین کسانی را می‌بینید که آن قدر از دیدن قله دماوند مقدس مشعوف شده‌اند که اشک شوق می‌ریزند و بر خاک آن بوسه می‌زنند. حس عجیبی که شاید تنها یک بار در زندگی پیش آید.

برای مثال، آزادکوه را که حدود ۴۴۰۰ متر ارتفاع دارد خواهید دید که هر لحظه پایین‌وپایین‌تر می‌رود، ابری از گوگرد خواهید دید که از قله برمی‌خیزد، یخچال‌های عظیمی خواهید دید که نمونه‌اش را هیچ کجای ایران ندیده‌اید و در یک کلام وقتی به اطراف نگاه می‌کنید، همه چیز زیر پای شماست و چه چیزی از این زیباتر؟

در گذشته، آثاری از یک گوسفند یخ‌زده هم روی قله دماوند وجود داشت که از جاذبه‌های آن بود. متاسفانه در طی سال‌های اخیر به آتش کشیده شده است. به‌علاوه در طول مسیر خود اگر خوش‌شانس باشید، ممکن است دسته‌های بزرگ کل و بز یا قوچ و میش ببینید که در ارتفاعات این منطقه زندگی می‌کنند.

مسیر جبهه شمال‌شرقی چطور مسیری است؟

مسیر شمال‌شرقی که طولانی‌ترین مسیر صعود هم به شمار می‌رود، مسیر زیبایی است. این مسیر از سمت روستای ناندل و پناهگاه تخت فریدون شروع می‌شود. این پناهگاه در ارتفاع ۴۴۰۰ متری قرار گرفته است. البته انتظار زیادی از آن نداشته باشید، چرا که ظرفیت بالایی ندارد و بیشتر کوه‌نوردان اطراف آن چادر می‌زنند.

البته حدود ۴۵ دقیقه تا یک ساعت قبل از این پناهگاه قله دماوند هم دشت بسیار زیبایی وجود دارد که نزدیک چشمه است و محل مناسبی برا شب‌مانی!

اما اگر بخواهید هم‌هوایی بهتری داشته باشید، بهتر است تخت فریدون را برای این کار انتخاب کنید. در این جا هم چشمه آبی وجود دارد که با کمی فاصله قرار گرفته و برای رسیدن به آن باید کمی پیاده بروید. اما داستان ساخت این پناهگاه چیست؟

در سال ۱۳۵۳، هادی مستوفی که همراه دو کوه‌نورد دیگر در حال صعود به قله دماوند از جبهه شمال‌شرقی بود، در مسیر بازگشت به دلیل شروع طوفان، در یخچال دسی‌بل دچار لغزش می‌شود و جان می‌سپارد. بعد از آن هم در سال ۱۳۵۵، سیروس رضوان قهفرخی در این کوه کشته می‌شود.

هر دوی این کوه‌نوردان قله دماوند از دانشجویان دانشکده فنی بودند و همین باعث شد دانشکده فنی برای زنده نگه داشتن یاد این دو دانشجو و همین‌طور جلوگیری از حوادث بیشتر، در مسیر صعود آنان، جان‌پناه تخت فریدون را در سال ۱۳۵۵ و به همراهی اهالی روستای گزنه بسازند.

در مسیر قله دماوند حتما لباس گرم و کیسه خواب مناسب همراه داشته باشید. مسیر شمال‌شرقی از روی پاکوب‌ها کاملا مشخص است، اما پس از مدتی به یک قسمت صخره‌ای می‌رسید. در این جا دنبال‌کردن مسیر پاکوب ممکن است شما را گیج کند، چراکه راه‌های بسیار زیادی ایجاد شده است.

به یاد داشته باشید هنگامی که از این قسمت عبور می‌کنید، به هیچ عنوان نباید به یخچال‌های سمت راست نزدیک شوید. بنابراین هرجا که احساس کردید راه شما را وارد قسمت برفی و یخچالی سمت راست می‌کند، بدانید که مسیر اشتباهی را پیش گرفته‌اید.

بسیاری از افراد به دلیل همین اشتباه در این یخچال‌های قله دماوند جان باخته‌اند. هنگام برگشت هم باید توجه داشته باشید که باید به سمت راست خود متمایل باشید و در واقع برعکس مسیر رفت که توضیح داده شد.

مسیر جبهه شمالی چطور مسیری است؟

صعود به قله دماوند از مسیر جبهه شمالی که گفتیم سخت‌ترین جبهه است، از روستای ناندل و در ادامه از بین دو یخچال سیوله و دوبی‌سل که به ترتیب سمت راست و چپ قرار گرفته‌اند، و یخچال عروسک‌ها انجام می‌شود.

این مسیر خطرات خاص خود را دارد و جالب است که کوه‌نوردان این مسیر و جبهه شمال‌شرقی در بیشتر قسمت‌ها همدیگر را می‌بینند.

بسیاری از کوه‌نوردانی که این جبهه را برای صعود به قله دماوند انتخاب می‌کنند، بعد از جان‌پناه تخت فریدون، راه خود را از مسیر شمال‌شرقی ادامه می‌دهند. جان‌پناه اول در ارتفاع ۳۸۰۰ متری قرار گرفته است و پناهگاه دوم جبهه شمالی که معمولا برای شب‌مانی انتخاب می‌شود، در ارتفاع ۴۶۰۰ متری قرار دارد.

گنجایش هر کدام از این جان‌پناه‌های قله دماوند هم حدود ۱۵ نفر است. در قسمت‌هایی از مسیر، سنگ‌ها بسیار سست هستند و باید بسیار مراقب باشید.

مسیر جبهه جنوبی چطور مسیری است؟

جبهه جنوبی قله دماوند یا آسان‌ترین مسیر هم از سمت پلور و گوسفندسرا شروع می‌شود. جان‌پناه این قسمت، بارگاه سوم نام دارد که در ارتفاع ۴۲۰۰ متری قرار گرفته و حدود ۵۰ نفر ظرفیت دارد. برای این که بتوانید شب را داخل آن بگذرانید، باید از قبل جایی برای خود رزرو کرده باشید. البته من به دلیل شلوغی و سروصدا پیشنهاد نمی‌کنم.

بیشتر صعودها به قله دماوند هم از همین مسیر اتفاق می‌افتد. نزدیک این پناهگاه هم چشمه آبی برای استفاده کوه‌نوردان وجود دارد. به یاد داشته باشید نباید در محل فرود هلی‌کوپتر، چادر بزنید. این کار هم برای خودتان خطرناک است و هم امدادگران را دچار مشکل می‌کند.

آبشار زیبایی هم معروف به آبشار یخی در ارتفاع ۵۱۰۰ متری قله دماوند قرار گرفته که حدود ۷ متر ارتفاع و ۳ متر قطر دارد و به عنوان مرتفع‌ترین آبشار خاورمیانه شناخته می‌شود.

مسیر جبهه غربی چطور مسیری است؟

همان‌طور که گفته شد، جبهه غربی قله دماوند بسیار خطرناک است و احتمال ریزش سنگ زیاد است. بنابراین بهتر است زمان خلوت‌تری را برای صعود به این جبهه انتخاب کنید. به‌علاوه، بیشتر مسیر سایه و بسیار سرد است. قبل از صعود باید همه این موارد را در نظر بگیرید.

یکی از جذابیت‌های این مسیر قله دماوند آن است که از دیگر جبهه‎‌ها کوتاه‌تر است و همین مسئله بسیاری از کوه‌نوردان را مشتاق می‌کند. قسمتی از مسیر نیاز به دست به سنگ رفتن دارد و بخشی هم حالت شن اسکی.

جان‌پناه جبهه غربی، سیمرغ نام دارد و با ۴۰ نفر ظرفیت در ارتفاع ۴۲۰۰ متری قرار گرفته است. متاسفانه چشمه آبی در این مسیر وجود ندارد. برنامه این مسیر معمولا به صورت دو روزه انجام می‌شود.

در کل، برای شروع صعود از جبهه‌های مختلف قله دماوند بخشی از مسیر را با نیسان خواهید پیمود. در صورت تمایل می‌توانید بارهای خود را به قاطر بسپارید و در جان‌پناه مورد نظر تحویل بگیرید.

نگاهی به تاریخچه دماوند

این کوه شگفت‌انگیز که در کشور ما نمادی از استقامت و بردباری است، در سال ۱۳۸۱ به عنوان اولین اثر طبیعی ملی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

قله دماوند از قدیم، همیشه مورد توجه ایرانیان و افرادی بوده که به ایران سفر می‌کردند. برای مثال آشوریان حدود ۷۴۴ سال قبل میلاد، آن را «بیکنی» می‌نامیدند و به گفته ویلیامز جکسن، دماوند همان «هوابرزئیتی» است که در کتاب اوستا به آن اشاره شده است.

ارتفاع قله دماوند در کتاب اوستا چیزی حدود ۶۰۰۰ متر تخمین زده شده و زمان قاجار چیزی بین ۱۴۰۰۰ پا و ۲۲۰۰۰ پا. علاوه‌بر این‌ها، دماوند همان کوهی است که فریدون در کتاب شاهنامه، شاهکار حکیم فردوسی، ضحاک را که مردم از ظلم و ستمش به تنگ آمده‌ بودند در آن به بند می‌کشد.

یکی دیگر از داستان‌هایی که ایرانیان را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار می‌دهد، داستان آرش کمانگیر است. در زمان پادشاهی منوچهر و در جنگی که بین ایران و توران درگرفته بود، افراسیاب موفق شد ایرانیان را در منطقه مازندران محاصره کند. این باعث می‌شود منوچهر پیشنهاد سازش دهد و تورانیان هم می‌پذیرند.

البته ماجرا به این سادگی تمام نمی‌شود. تورانیان درخواست می‌کنند یک کمان‌دار ایرانی تیری بیندازد تا مرز ایران و توران مشخص شود و هدف از این کار تحقیر هرچه بیشتر مردم ایران بوده است. آرش کمان‌گیر که آن زمان پیک لشگر ایران بود، برای این کار انتخاب می‌شود و گمان می‌رفت که این انتخاب هم برای کوچک کردن ایرانیان کافی باشد.

آرش برای حفظ غرور ملی، به بالای کوه دماوند می‌رود و آن قدر در پرتاب این تیر از جان و دل نیرو می‌گذارد که پس از رها کردن آن جان می‌سپارد، اما تیری که پرتاب می‌کند از صبح تا غروب خورشید به پرواز خود ادامه می‌دهد تا این که بر درخت گردویی نزدیک رود جیحون یا آمودریا فرود می‌آید و مرز این گونه افتخارآمیز مشخص می‌شود.

ملک‌الشعرای بهار هم در شعر جاودانه خود می‌سراید:

ای دیو سپید پای در بند/ ای گنبد گیتی ای دماوند

از سیم به سر یکی کله خود/ ز آهن به میان یکی کمربند

چون گشت زمین ز جور گردون/ سرد و سیه و خموش و آوند

بنواخت ز خشم در فلک مشت/ آن مشت تویی تو ای دماوند

نکات مورد توجه در صعود به دماوند

– متاسفانه چون هر ساله کوه‌نوردان زیادی به قله دماوند صعود می‌کنند، فضای آن بسیار آلوده شده است. بنابراین اگر می‌خواهید که افتخار شما از صعود به بلندترین قله ایران، تمام و عیار باشد، حتما و حتما زباله‌های خود را با خود پایین آورده و از کوه خارج کنید.

– کوه و قله دماوند کوه کم آبی است و معمولا فقط نزدیکی جان‌پناه‌ها، چشمه آبی وجود دارد. بنابراین در مسیر رسیدن به جان‌پناه و همچنین از جان‌پناه تا قله، حتما مقدار کافی آب به همراه داشته باشید.

مسیر قله دماوند معمولا شلوغ است و در فصل‌های پرصعودی مانند مرداد، می‌توانید از راهی که دیگر کوه‌نوردان می‌روند، استفاده کنید؛ اما به یاد داشته باشید این وضعیت به هیچ عنوان قابل‌پیش‌بینی نیست. علاوه‌بر آن در صورتی که هوا مه‌آلود و طوفانی باشد، ممکن است بیشتر از یک متری خود را نبینید و به سادگی بین یخچال‌های مرگ‌بار این کوه گم شوید.

بنابراین یا به کمک یک گروه حرفه‌ای یا تحت‌نظر یک راهنمای کوه‌نوردی صعود کنید. راه دیگر این است که حتما نقشه راه را همراه داشته باشید تا در صورت هر ابهامی، بتوانید مسیر اصلی را دنبال کنید.

– برای امنیت بیشتر در مسیر صعود به قله دماوند حتما نزدیک هم حرکت کنید و از اعضای گروه خود فاصله نگیرید. چون در صورتی که از دیدشان دور باشید و اتفاقی برای شما بیفتد، هیچ کس به کمک شما نخواهد آمد و همه گمان خواهند کرد که شما در حال ادامه دادن به مسیر خود در فاصله‌ای دورتر هستید.

– اگر کسی از گروه شما دچار ارتفاع‌زدگی شدید و بروز علائمی چون تهوع، سردرد و سرگیجه شد، بهتر است با کاهش ارتفاع به او کمک کنید.

– بهتر است به سنگ‌های گوگردی روی قله دماوند دست نزنید یا روی آن‌ها ننشینید که هم بوی آن به سختی می‌رود و هم برای سلامتی شما مناسب نیست.

– قبل برنامه‌ریزی برای سفر سنگین صعود به قله دماوند حتما درباره جبهه‌های مختلف و شرایطشان مطالعه کنید تا صعود لذت‌بخش‌تری داشته باشید. بهترین زمان صعود به قله دماوند، مرداد ماه است، اما سعی کنید هفته قبل از صعود حتما از وضعیت هوایی منطقه اطمینان حاصل کنید.

شرایط فعالیت آتشفشان دماوند

حرف‌های بسیاری درباره فوران آتشفشان قله دماوند وجود دارد. آخرین فعالیت آتشفشانی دماوند حدود ۷۰۰۰ سال پیش بوده است، اما مطالعات جهانی نشان می‌دهند احتمال فوران آن در آینده وجود دارد.

در واقع این کوه به دلیل خروج گازهای گوگردی و همچنین وجود چشمه‌های آب گرم یک آتشفشان نیمه فعال به شمار می‌رود.

آمادگی بدنی لازم برای صعود به دماوند

اگر رویای صعود به بلندترین قله ایران یعنی قله دماوند را دارید، از همین حالا شروع کنید. یکی از مهم‌ترین پیش‌ نیازهای صعود، آمادگی جسمانی و پاهای قوی است. بنابراین به صورت جدی ورزش کنید و پاهای خود را آماده سازید.

کنار این ورزش‌ها باید عادت به کوه‌نوردی هم داشته باشید. همچنین قبل صعود به دماوند باید حتما برای هم‌هوایی تمرین کنید تا در ارتفاع ۵۶۷۰ متری این کوه دچار مشکل نشوید.

می‌توانید از قلل زیر ۴۰۰۰ متر شروع کنید و هفته قبل از دماوند هم به قله‌های بلندی چون سبلان و علم کوه که حدود ۴۸۰۰ متر ارتفاع دارند، صعود کنید تا بدن شما به فشار کم و اکسیژن اندک هوا عادت کند.

برای اطلاع بیشتر از تمرین‌های مناسب کوه‌نوردی هم می‌توانید تمرینات ایزومتریک را جستجو کنید که برای آمادگی بدنی بسیار مناسب هستند.

تجهیزات لازم برای صعود به قله دماوند

به دلیل ارتفاع بالای قله دماوند بهتر است اسپری اکسیژن، لباس گرم و کاپشن پر، کفش مناسب کوه‌نوردی، عصای کوه‌نوردی، کرامپون یا یخ‌شکن، کیسه خواب و چادر مناسب، دو قمقمه آب و خوراکی برای ریزه‌خواری به همراه داشته باشید.

حتما از کرم ضدآفتاب، کلاه و عینک آفتابی برای مسیر صعود به قله دماوند استفاده کنید. آفتاب در ارتفاعات بالا ضرر زیادی برای پوست دارد. هرچقدر که مجهزتر باشید، صعود راحت‌تری خواهید داشت، اما خیلی خود را درگیر تجملات خرید وسایل کوه‌نوردی نکنید.

به خاطر داشته باشید که کوه‌نوردان بسیاری در گذشته با امکاناتی بسیار کمتر از امکانات امروزی به قله دماوند زیبا صعود کرده‌اند.

قله دماوند، بله یا خیر؟

خیلی از کوهنوردان برای صعود به قله دماوند تردید دارند. طبیعی است که این مسیر طولانی و سخت زحمت زیادی دارد، اما صعود به این قله یک چالش بزرگ برای افرادی است که می‌خواهند توانایی جسمانی و اراده قوی خود را محک بزنند.

شما هم می‌توانید مسیر صعود به قله دماوند را طی کنید، البته به شرطی که آمادگی کافی، دانش لازم و تجهیزات مناسب همراه داشته باشید.