بازار قدیمی بوشهر نگینی که دیگر درخششی ندارد

بازار قدیمی بوشهر یکی از جاهای دیدنی بوشهر است که در دوره‌ای تاریخی ساخته شده و هنوز پابرجاست. این بازار قدیمی داستان‌های زیادی از رنگ و بوی زندگی در دوره‌های مختلف را در دل خود جای داده است. بازار بوشهر که در دوره قاجاریه ساخته شده معماری چشم‌نوازی دارد و باید حتما خودتان با چشمانتان ببینید تا باورتان شود چطور نور از باریکه‌های سقف به درون می‌تابد تا همه‌جا را روشن کند.

بازار یکی از جاذبه های بوشهر و مراکز تجاری این استان است که حالا شاید مثل گذشته نباشد اما روزی با آغوش باز مردمان این سرزمین را در بر گرفته است. در این مقاله از مجله گردشگری راستین گشت به یکی از بازارهای قدیمی شهرهای جنوبی کشور می‌رویم تا ببینم مردم در این بازار چه می‌کردند و چه می‌خریدند.

معرفی کلی بازار قدیمی بوشهر

بخش زیادی از جاهای دیدنی بوشهر شامل آثار تاریخی است. این آثار تاریخی در بافت قدیمی شهر قرار دارند و شامل بناهای طاهری و دهدشتی هستند. بازار قدیمی بوشهر در فاصله کمی از یکی از عمارت‌های مشهور این شهر قرار دارد.

متاسفانه چیز زیادی از بازارچه بوشهر باقی نمانده و بیشتر شامل چند حجره خالی و چند دالان کوتاه است. این بازار زمانی یکی از مهم‌ترین قطب‌های اقتصادی استان و کشور بوده است.

عکس از: سایت Google Maps

بازار قدیمی بوشهر یکی از قدیمی‌ترین بازارهای سنتی ایران است که در محله‌ای قدیمی به نام دهدشتی قرار دارد. همان‌طور که گفتم دیگر این روزها خبری از آن همه هیاهو و شلوغی بازارچه بوشهر نیست و حالا فقط می‌توانید چند حجره خالی را ببینید که خاطراتی از گذشته را به دوش می‌کشند. زمانی بود که حجره‌ها و دالان‌ها دلشان به شلوغی بازار خوش بود و حالا با وجود مراکز خرید بوشهر این بازار از رونق افتاده است.

اگر مسیر بازار سنتی بوشهر را ادامه دهید به بازار مرکزی این شهر می‌رسید. جایی که تفاوت را احساس خواهید کرد. همه چیز سرزنده و پویاست و مردم در حال خرید هستند. مطمئنم بازار قدیمی بوشهر دلش برای این همه سرزندگی و هیاهوی قدیم تنگ شده است و شاید به بازار مرکزی حسودی می‌کند.

آدرس بازار قدیمی بوشهر

استان بوشهر، بوشهر، خیابان شهدا

برای بازدید از بازار قدیمی بوشهر باید به محله دهدشتی بروید که در بافت تاریخی شهر قرار دارد. این بازار در خیابان شهدا واقع شده و جزو اماکن تاریخی شهر محسوب می‌شود.

بازار قدیمی بوشهر روی گوگل مپ

مسیر دسترسی به بازار قدیمی بوشهر

بازار قدیمی بوشهر موقعیتی عالی در این شهر دارد و به خیلی از مراکز مهم شهر و حتی به ساحل هم نزدیک است. از فرودگاه بوشهر تا این بازار فقط ۹ دقیقه با ماشین در راه خواهید بود.

برای رفتن به این بازارچه بوشهر باید اول به محله دهدشتی‌ها بروید که در بافت تاریخی و مرکزی شهر بوشهر قرار دارد. بازار در خیابان شهدا محله دهدشتی قرار گرفته و برای رسیدن به آن باید طول خیابان را بروید.

عکس از: سایت Google Maps

تاریخچه و قدمت بازار قدیمی بوشهر

بندر بوشهر ساحلی طولانی و ممتد با خلیج فارس دارد و به همین دلیل هم در دوران‌های مختلف تاریخی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده است. این بندر به‌عنوان یکی از مقاصد تجاری برای تاجران ایرانی و خارجی محسوب می‌شود.

جالب است بدانید که در زمان حکومت قاجاریان، این بازار قدیمی بوشهر با عنوان «بازار مرکزی بوشهر» ساخته ‌می‌شد و حالا پس از گذشت سال‌های طولانی به آن بازار قدیمی بوشهر می‌گویند.

عکس از: سایت Google Maps

پس تاریخچه ساخت بازار قدیمی بوشهر به دوران قاجاریه برمی‌گردد. این بازار در زمان ساخت چیزی حدود ۲۵۰ باب مغازه داشت که در آن محصولات مختلفی به فروش می‌رسید.

حالا هم می‌توانید تعدادی از این مغازه‌ها را ببینید اما متاسفانه خالی هستند و زندگی در آن‌ها جریان ندارد. در زمان‌های گذشته، راسته‌های مختلفی در بازار وجود داشتند اما با گذشت زمان نظم این راسته‌ها به هم خورد و در نهایت هم چیزی از آن‌ها باقی نماند.

عکس از: سایت Google Maps

جالب است بدانید که قدمت این بازار قدیمی بوشهر در واقع به زمان تاسیس شهر آن هم در دوره افشار برمی‌گردد. این بازار در زمان حکومت قاجار یکی از قطب‌های اقتصادی کشور بود و به همین دلیل هم کشورهای زیادی مانند انگلیس، پرتغال و آلمان برای تجارت در این منطقه در بازار کنسولگری داشتند.

وسعت و فعالیت بازار قدیمی بوشهر

بازار قدیمی بوشهر از راسته‌های مختلفی تشکیل شده بود. هر کدام از این راسته‌ها شامل بازارهای متعددی بودند. از جمله راسته‌های این بازار می‌توان به راسته طلافروشان، بازار قصاب‌ها، بازار مرغ‌فروشان، بازار ماهی‌فروشان، بازار آهنگران، بازار قالی‌فروشان، بازار رنگرزها و بازار کلاه‌فروشان اشاره کرد.

این بازار فضاهایی شامل تجارت‌خانه نیز داشته است. بازار قدیمی بوشهر به ۳ قسمت بازار تره‌بار (بازار خدمات عمومی)، بازارچه محلی و بازار ماهی‌فروشان و زرگران (بازار تجاری عمومی) تقسیم می‌شود.

عکس از: سایت Google Maps

زمانی که این بازار رونقی برای خودش داشته دارای دو راسته اصلی معین‌التجار و رئیس‌التجار بوده است. هر کدام از این دو راسته اصلی برای خودشان راسته‌های کوچک‌تری داشتند. بازار قدیمی بوشهر در زمان تاسیس حدود ۲۵۰ باب مغازه داشته که در زمینه‌های مختلفی فعالیت می‌کردند. اما حالا از میان این ۲۵۰ حجره پُرهیاهو فقط تعدادی حجره خالی و دالان کوچک باقی مانده است.

معماری بازار قدیمی بوشهر

با توجه به اینکه بازار قدیمی بوشهر که یکی از مراکز خرید بوشهر در گذشته بود در دوران قاجار ساخته شده، پس سبک معماری آن هم قاجاری است. البته در ساخت این بازار به تمامی شرایط بومی استان توجه شده است. جالب است بدانید که این بازار علاوه‌بر نورگیری عالی، تهویه مناسبی هم داشت.

این سیستم تهویه طوری ساخته شده بود که در فصل زمستان و پاییز از ورود برف و باران به داخل بازار هم جلوگیری می‌کرد. اگر در تابستان وارد بازار می‌شدید متوجه عبور بارقه‌های نور خورشید از نورگیرها می‌شدید.

عکس از: سایت Google Maps

نورگیرها نور را عبور می‌دادند تا بازار قدیمی بوشهر را روشن کنند اما مانع بزرگی برای تابش مستقیم نور بودند. علت این نوع طراحی شرایط اقلیمی بوشهر است. بوشهر تابستان‌های گرمی دارد حالا فرض کنید که در محیطی بسته و بزرگ با ۲۵۰ باب حجره، نور مستقیم هم به داخل بتابد، قطعا همه مغازه‌دارها و مشتری‌ها کلافه می‌شدند و از بازار فرار می‌کردند.

بازار را طوری ساختند که در هر فصلی برای تجارت مناسب باشد و مشتریان زیادی را به سمت خود بکشاند.

خوبی معماری این بازار در واقع استفاده از شگفتی‌های طبیعت بود. نور و نسیم خوشی که از کنار خلیج می‌وزید هوای بازار را خوش می‌کرد.

نورگیرها خلاقانه طراحی شده‌ بودند و در زمستان بیشترین نورگیری را داشتند تا بازار بدون نیاز به وسایل دیگری، روشن باشد. از طرفی تابش نور در زمستان باعث می‌شد محیط بازار گرم شود که این موضوع برای حجره‌داران و مشتریان خیلی با اهمیت بود.

عکس از: سایت Google Maps

در ساختار اصلی بازار، گذرگاه‌های اصلی و ورودی و خروجی از سمت شمال به جنوب و همین‌طور از سمت جنوب به شمال کشیده شده بودند. راسته‌های دیگر بازار در سمت شرق و غرب قرار داشتند. این بازار طی سال‌های سال چندین بار بازسازی و مرمت شد اما این بازسازی‌ها جوابگو نبود و حالا چیز زیادی از جان بی‌جان بازار باقی نمانده است.

بخش‌های مختلف بازار قدیمی بوشهر

از زمان‌های دور در بازار قدیمی بوشهر صنف‌های مختلفی وجود داشت که هر کدام راسته مخصوص به خودشان را داشتند. در این بازار می‌توانستید مس‌گری، آهن‌گری، لعاب‌گری، کتاب‌فروشی، لحیم‌کاری، رنگرزی، قالی‌فروشی و بازار ماهی فروشان جنوب را ببینید.

حالا نگاه نکنید این بازار ار رونق و تکاپو افتاده و آرام در گوشه‌ای آرمیده است. زمانی برای خودش غوغایی داشته و زمین و زمان را با صدای داد و فریاد فروشنده‌های دوره‌گرد به هم می‌دوخته است.

عکس از: سایت Google Maps

راسته‌های اصلی بازار قدیمی بوشهر دارای راسته‌های کوچکتری بودند. در این راسته‌ها جشن‌های مذهبی و رویدادهای مهم برگزار می‌شد. بازار قدیمی دارای راسته‌های مختلفی بود. این راسته‌ها شامل راسته طلافروشان، راسته ماهی‌فروشان، راسته مرغ‌فروشان، راسته قالی‌فروشان، راسته قصاب‌ها، راسته آهنگران و رنگرزها و کلاه‌فروشان بود.

راسته معین‌التجار

راسته معین‌التجار یکی از راسته‌های اصلی بازار قدیمی بوشهر بود که خود شامل چند راسته می‌شد. در این راسته اصلی حجره‌های مختلفی قرار داشتند. راسته معین‌التجار از جمله معروف‌ترین راسته‌های بازار قدیمی بوشهر بود که در آن اجناس مختلفی به فروش می‌رسید. این راسته نظم خاصی داشت اما الان چیزی از آن باقی نمانده است. هر کدام از صنف‌های بازار، رئیس خود را داشتند که بازار به وسیله آن‌ها مدیریت می‌شد.

عکس از: سایت Google Maps

بازار ماهی فروش‌ها

بوشهر مرکز عرضه ماهی‌های مختلف از خلیج فارس است. بنابراین طبیعی است که در بازاری بزرگ مانند بازار قدیمی بوشهر و بازارچه بوشهر بخشی را به بازار ماهی فروش‌ها اختصاص داده باشند. این بخش از بازار مختص کسانی بود که یا ماهیگیر بودند یا به نوعی با ماهیگیرها در ارتباط بودند.

آن‌ها هر روز ماهی تازه می‌آورند و می‌توانستید نوای زندگی را در فریادهای گاه و بی گاه ماهی‌فروشان بشنوید که از هر طرف نام یکی از ماهی‌های جنوب را فریاد می‌زدند. اینجا زندگی جریان داشته و ماهی‌ها سهم زیادی در تکاپوی مردم این راسته از بازار داشتند.

عکس از: سایت Google Maps

بازار رنگرزها

بازار قدیمی بوشهر دارای راسته‌های مشخصی بود که یکی از آن‌ها بازار رنگرزها بود. در این بازار می‌توانستید هر آنچه که رابطه‌ای نزدیک و دور با رنگرزی دارد را ببینید. حوضچه‌های رنگ و نخ‌های پشمی رنگارنگ از دیوارهای حجره‌ها آویزان بودند و برای خرید هیاهویی به پا بود. از هر طرف که نگاه می‌کردی جماعتی را می‌دیدی که برای خرید چانه می‌زدند تا شاید با قیمت پایین‌تری کالای مورد نظرشان را بخرند.

عکس از: سایت Tasnimnews

بازار قالی‌فروش‌ها

بازار قالی‌فروشان در بازار قدیمی بوشهر اما شاید کمی ساکت‌تر بود. ناسلامتی اینجا مهد هنر و شاهکارهای ایرانی است باید هم ابهتی برای خودش داشته باشد. قالی‌فروش‌ها در حجره‌هاشان نشسته بودند و شاگردان برای آن‌ها چای تازه‌دمی می‌آوردند که بویش تمام حجره را پُر می‌کرد.

مشتری‌هایی که برای خرید جهیزیه آمده بودند جماعتی را با خودشان آورده بودند و هر کسی نظری می‌داد و در نهایت هم با کلی چک و چانه یک تخته فرش روی دوششان آهسته آهسته بازار را ترک می‌کردند. بازار قالی‌فروشان حالا نه قالی دارد و نه هیئتی از خانواده عروس و داماد که بخواهند با فروشنده چانه بزنند. هیاهوی این راسته خوابیده و بازار قدیمی بوشهر به رویا پیوسته است.

عکس از: سایت Mehrnews

حس‌وحال بازارگردی در بازار

آخ که دلم هوای بازار داغ و گرمادیده بوشهر را دارد. ای‌کاش من در زمان قاجار زندگی می‌کردم. حالا که پا به بازار می‌گذارم تا چشمانم را می‌بندم هیاهوی ناشنیده مردمانی را می‌شونم که هر روز سبد به دست دنبال روزی آن روز خود بودند. راسته قصاب‌ها و بوی کبابی که مشامت را قلقلک می‌دهد و راسته رنگرزها که دنیایی از رنگ‌های نادیده را جلوی چشمانت می‌آورد.

همه‌وهمه بخش‌های جدا نشدنی از بازار قدیمی بوشهر هستند. عطر و طعم تند فلفل و ادویه‌های بوشهری فضا را غبارآلود کرده و باریکه‌های نور از میان این گرد و غبار می‌گذرند و هوا را رنگی می‌کنند.

عکس از: سایت Qudsonline

کسبه با آن لهجه قدیمی و بوشهر خودشان تعارفت می‌کنند وارد حجره‌شان شوی. تا شاید با دیدن انواع جنس‌هایی که دارند یاد این بیفتی که چه چیزی در خانه کم داری. من که عاشق داد و هیاهوی دوره‌گردها و دستفروش‌ها هستم، جوری خوش‌آواز تو را برای خرید می‌خوانند که می‌خواهی هر آنچه در بساط دارند را بخری. چشمانت را ببند و همراه من به بازار قدیمی بوشهر بیا. جایی که فقط با تصور می‌توانی وارد آن شور زندگی قدیمی سال‌های دور شوی.

عکس از: سایت Google Maps

یکی از آن چیزهایی که حال من را خوب می‌کند، خرید است. حالا چه بهتر که از خود محلی‌ها چیزی بخرم. من عاشق اینم که در هر سفر، سوغاتی برای به یاد آوردن لحظه‌های خوش سفر رویاییم بخرم اما این بار فقط چند عکس را با خودم آوردم چون بازار دیگر بازار نیست. پُر از خالی است. جایی نمانده که سَرَک بکشی و ببینی چه چیزی می‌فروشند. کاش بازارچه بوشهر هنوز هم بود.

بهترین زمان بازارگردی در بازار قدیمی بوشهر

اینجا زیاد شلوغ نیست چون بازاری نمانده که شلوغ باشد. اگر دلتان رفتن به دنبال هیاهوی گذشته را می‌خواهد و شیفته معماری قدیمی هستید، به شما پیشنهاد می‌کنم بازار قدیمی بوشهر را ببینید.

عکس از: سایت Mizannews

برای انتخاب بهترین زمان بازارگردی باید بگویم که تابستان خیلی گرم است، طاقتتان طاق خواهد شد. عرق از روی پشت گردنتان شروع به حرکت کرده و تمام پشتتان را خیس می‌کند. اگر دنبال هوای مطلوب و کمی خنک جنوبی هستید، بهتر است فصل پاییز و زمستان را انتخاب کنید. بازار سر جایش نشسته و جایی نمی‌رود اما باید نگران خرابی‌های زیادی باشیم که از هر طرف ریشه دوانده‌اند و می‌خواهند

همین حجره‌ها و دالان‌های باریک را هم خراب کنند. نمی‌دانم میراث فرهنگی بوشهر فکری هم به حال نزار این بازار کرده است یا نه. من که دلم خون می‌شود وقتی می‌بینم از آن ابهت دوران قاجار فقط مشتی آجر و تخته مانده است.

ساعت کار بازار قدیمی بوشهر

بازار قدیمی بوشهر ساعت کار خاصی ندارد. بازار باز است و برای بازدید می‌توانید مراجعه کنید.

جاهای دیدنی نزدیک به بازار قدیمی بوشهر

بازار قدیمی بوشهر جاهای دیدنی زیادی دارد که همگی در نزدیکی آن قرار دارند. پس با چند دقیقه پیاده‌روی یا سواری می‌توانید به این مکان‌های مهم و تاریخی برسید.

– عمارت گلشن بوشهر

عمارت زیبای گلشن بوشهر در ۳ طبقه ساخته شده و دارای یک آب‌انبار، حمام، اتاق خدمه، آشپزخانه و دستشویی در طبقه اول است. طبقه دوم و سوم در واقع محل زندگی صاحبان خانه بوده و از طرفی محلی برای پذیرایی از مهمان‌ها و همین‌طور انجام امور تجاری بود.

عکس از: سایت Twitter

معماری این عمارت به سبک بیت میلانی است و در بخش شمالی آن اتاقی ساخته شده که بوسیله آن فضای عمارت در تابستان‌های گرم بوشهر خنک شود. این عمارت درهای زیادی دارد که عامل اصلی تهویه هوا و خنکی در تابستان هستند. این درها مثل کولرهای امروزی برای بنا عمل می‌کنند. از هر ۴ طرف این عمارت، پلکان‌هایی به شکل حلزونی ساخته شده که به پشت‌بام راه دارند. اتاق‌های بسیار این عمارت بزرگ دور تا دور یک حیاط زیبا ساخته شده‌اند.

– کلیسای ارامنه گریگوری بوشهر

کلیسای ارامنه گریگوری نزدیک بازار قدیمی بوشهر به دوره قاجار برمی‌گردد. این کلیسا در محله شنبدی قرار گرفته و در سال ۱۸۱۹ میلادی (۱۲۳۵ خورشیدی) به دست یکی از ارامنه سرشناس بوشهر به نام «خانواده آوادیان» ساخته شده است. گفته می‌شود که این کلیسا را با کمک انگلیسی‌ها ساخته‌اند. این کلیسا از زمان ساخت تا سال ۱۹۴۸ میلادی فعال بود اما بعد از آن و به دلیل فوت یکی از ساکنان ارمنی سرشناس بوشهر به نام «ملکومیان» تمام اشیاء و اموال آن به کلیسای وانک اصفهان منتقل شدند.

عکس از: سایت Twitter

پس از مدتی که تعدادی از خانواده‌های ارمنی دیگر در بوشهر ساکن شدند، در سال ۱۹۷۴ هیئتی ارمنی برای تعمیر کلیسا اقدام کرد و وسایل مورد نیاز را فراهم و به کلیسا منتقل کرد. اما متاسفانه پس از گذشت چند سال باز هم فعالیت کلیسا متوقف شد. کلیسا فاقد برج ناقوس است و ۲ ناقوس فلزی به صورت عرضی بر بالای راهروی شمالی آن قرار گرفته‌اند. کلیسا ۷ ستون چوبی دارد که قسمت بالایی آن‌ها به شکل بسیار زیبایی تزئین شده است. این ستون‌ها به استحکام سقف کمک می‌کنند.

عکس از: سایت Twitter

مهم‌ترین قسمت کلیسا، محراب آن است. این محراب بوسیله پله‌هایی که در دو طرف آن به صورت قرینه قرار گرفته‌اند به تالار متصل می‌شود. این بخش از کلیسا از یک مربع تشکیل شده و در سه ضلع آن طاق‌نما قرار دارد. قسمت‌های بالایی با گوشه‌سازی به یک هشت ضلعی و در نهایت به یک دایره تبدیل می‌شوند که پوشش محراب را به صورت گنبد در بر گرفته است.

– موزه مردم‌شناسی بوشهر

موزه مردم‌شناسی حوالی بازار قدیمی بوشهر در محله بهبهانی‌، خیابان ساحلی، عمارت طاهری سابق قرار گرفته و یکی از جاذبه‌های فرهنگی استان بوشهر است. این موزه از اول کاربرد موزه را نداشته و قبلا ساختمان بلدیه بوده است. این ساختمان توسط شهردار وقت، آقای سیادت بنا شده بود. بعد از مدتی شخصی به نام آقای طاهری این ساختمان را خرید و بعد از آن به عمارت طاهری معروف شد.

بنای موزه یادگاری از دوران قاجار بوده و از سنگ‌های آهکی و گچ ساخته شده است. درب‌ها و پنجره‌ها از چوب درخت ساج جنگلی هستند و بالای همه آن‌ها هلالی شکل است و شیشه‌های رنگی تزئین‌شده دارد. سقف موزه از چوب صندل پوشیده شده و زیبایی بنا را دوچندان کرده است.

نوشته قبلی

چه قدر پول برای سفر به باکو کنار بگذاریم؟

نوشته بعدی

آبشار تنگ زندان چهار محال و بختیاری و تجربه طبیعت‌گردی