باغ خونی مشهد؛ نقش‌آفرینی در حادثه تلخ گوهرشاد

قرار نیست داستان تمام جاهای تاریخی زیبا و به قول خودمانی گل‌وبلبل باشد. گاهی بعضی از جاهای دیدنی در دل خود داستان‌هایی از به خاک و خون کشیدن دارد. مثل باغ خونی مشهد. البته مثل همیشه بین علما اختلاف است و بعضی‌ها می‌گویند این باغ چون یک چشمه آب روان داشته این‌گونه نام گرفته است چراکه در زبان پهلوی چشمه را خانی می‌نامیدند. حالا اما باغ خونی مشهد آرام گرفته و برای گردش در دل تاریخ انتخاب جالب و آموزنده‌ای است. 

خرید بلیط هواپیما مشهدهم با راستین گشت آسان‌تر از همیشه است. 

معرفی باغ خونی مشهد

باغ تاریخی خونی گذشته تلخی را پشت سر گذاشته است اما حالا به عنوان یک اثر تاریخی و ملی در خیابان عنصری مشهد میزبان علاقه‌مندان به آثار ملی و تاریخ معاصر ایران است. دیرینگی این باغ به دوره قاجار برمی‌گردد. وسعت باغ به 56 هزار مترمربع می‌رسد که در زمان ساخت سه عمارت داشت اما حالا تنها یک عمارت باقی مانده است. 

نمونه یک باغ ایرانی

ایرانی‌ها از دوره ساسانیان تا امروز به ساخت باغ و بوستان علاقه‌ داشته‌اند. آن‌ها بهشت را چون باغی می‌دانند که جوی‌های آب روان است و درختان سبز منظره‌ای زیبا ایجاد کرده است. بنابراین جای تعجب نیست که بیشتر جاهای دیدنی ایران باغ و بوستان باشد. باغ ایرانی یا باغ‌سرا به باغ‌هایی اطلاق می‌شود که براساس معماری ایرانی ساخته می‌شود. این باغ‌ها در ابتدا بوستان یا فردوس نامیده می‌شد اما گردشگران خارجی از این باغ‌ها با عنوان باغ ایرانی در کتاب‌ها و نوشته‌های خود یاد کردند. 

باغ خونی مشهد نیز به سبک باغ‌های ایرانی ساخته شده است. از عناصری که در نظم باغ به سبک ایرانی دخیل است می‌توان به اشکال هندسی، دیوارهای بلند، آب و جوی، درخت و کوشک و عمارت اشاره کرد. سه تا از مهم‌ترین عناصر موجود در باغ ایرانی آب‌راه، دیوارهای بلند و استخر بزرگ است که در باغ تاریخی خونی نیز رعایت شده است. 

داستان تاریخی باغ؛ دو روایت متفاوت

روایت اول درباره نام‌گذاری باغ تاریخی خونی به واژه خانی به معنای چشمه بازمی‌گردد. در این روایت معتقدند واژه خانی به خونی تغییر شکل داده است. در گذشته خانی به معنای چشمه بوده است. در باغ خونی یک چشمه وجود دارد که احتمالا باغ نامش را از این چشمه یا خانی گرفته باشد. اما روایتی دیگر حکایت از خون دارد. برخی دیگر معتقدند این باغ نامش را از حادثه‌ تاریخی گوهرشاد گرفته است. در آن حادثه از همین باغ به سمت مسجد گوهرشاد توپ شلیک کردند.  

نقش‌آفرینی باغ خونی در تاریخ معاصر ایران

ردپای این باغ را که در تاریخ معاصر دنبال ‌کنید به داستان‌های جالبی می‌رسید. باغ تاریخی خونی در سال‌های 1248 تا 1299 شمسی به شخصی به نام حاج محمدمهدی تاجر قندهاری تعلق داشت. سال 1299 عهدنامه‌ای بین روسیه، شوروی و ایران بسته شد. طبق این عهدنامه همه دارایی بانک استقراضی ایران که باغ خونی هم جزء آن دارایی‌ها بود به ایران واگذار شد. اما این واگذاری بدون شرط نبود. این عهدنامه به شرطی که یکی از عمارت‌های باغ به شوروی بخشیده شود به انجام رسید. اما بعدها کل باغ به کنسول‌گری شوروی داده شد. طی سال‌ها دولت ایران بارها از دولت شوروی خواست تا باغ خونی را تخلیه کنند اما شوروی امتناع کرد زیرا معتقد بود برخلاف مفاد عهدنامه سال 1299 است. 

چهارده سال بعد رضاشاه پهلوی دستور داد تا بر سر نهادن کلاه شاپو و کشف حجاب اجباری شود. در همین حین مردم نسبت به این سیاست اجباری اعتراض نمودند. تا اینکه در تیر ماه 1314 اعتراضات به اوج رسید. مردم در مسجد گوهرشاد تحصن کردند. توپ‌هایی که به سمت مسجد گوهرشاد شلیک شد از محوطه باغ تاریخی خونی پرتاب شد. بنابراین ردپای این باغ در تاریخ خونین ایران به جا ماند. بعد از انقلاب سال 57 در ایران باغ خونی به بانک کشاورزی واگذار شد. پس از آن هم به نیروی انتظامی منتقل شد. باغ خونی در سال 1379 به عنوان اثر ملی ایران ثبت شد. 

توپ‌هایی که شلیک شد

در محوطه باغ تاریخی خونی توپ‌هایی که در حادثه گوهرشاد شلیک شد نگهداری می‌شود. این توپ‌ها توسط روس‌ها وارد ایران شد و از همین باغ به سمت مسجد گوهرشاد شلیک شد. 

باغ خونی مشهد دقیقا کجاست؟

حالا که تصمیم گرفته‌اید باغ خونی را از نزدیک ببینید و به داستان پرفرازونشیب آن گوش بسپارید باید آدرس دقیق را بدانید. باغ تاریخی خونی را در بلوار امام رضا (ع)، خیابان عنصری، عنصری 9 پیدا خواهید کرد. سردر سفید رنگ باغ درست روبروی شما است. این باغ تا حرم مطهر امام رضا (ع) با خودرو 10 دقیقه و پیاده حدود 40 دقیقه فاصله دارد. 

قیمت بلیط ورودی باغ خونی و ساعت کاری

برای تماشای باغ تاریخی خونی نیازی به تهیه بلیط ورودی نیست. پس ورود به باغ خونی کاملا رایگان است. همچنین باغ تاریخی خونی هر روز به جز تعطیلات رسمی و ایام عزاداری محرم از ساعت 9 تا 18 میزبان گردشگران کنجکاو و علاقه‌مند به تاریخ معاصر ایران است. 

بهترین زمان سفر

انتخاب زمان سفر کاملا به شما و اولویت‌هایتان برای سفر بستگی دارد. با این حال ما فصل‌ها و ماه‌های خاص سال که مشهد و باغ‌هایش دیدنی‌تر است را به شما پیشنهاد می‌کنیم. پاییز از آن جهت که خلوت‌ترین و خنک‌ترین زمان در مشهد است یکی از بهترین فصل‌ها برای سفر زیارتی سیاحتی است. این بین تماشای باغ تاریخی خونی در انبوه برگ‌های پاییزی لطف دیگری دارد. اگر به ثبت عکس‌های خلاقانه در فضای پاییزی علاقه دارید دوربین‌تان را با خودتان به باغ خونی مشهد ببرید چون سوژه‌های زیادی برای عکاسی پیدا خواهید کرد.

 جاهای دیدنی و تفریحات نزدیک باغ خونی

باغ خونی قدیمی خارج از شهر مشهد ساخته شده بود اما با گسترش مشهد و افزایش ساخت‌وسازها در نزدیکی حرم امام رضا (ع) این باغ در مرکز مشهد واقع شد. حالا باغ تاریخی خونی در نزدیکی حرم امام رضا (ع) و چندین جای دیدنی مشهد قرار گرفته است. در فهرست زیر با جاهای دیدنی مشهد که در نزدیکی این باغ قرار دارد آشنا می‌شویم.

• مسجد گوهرشاد
• گنبد خشتی
• موزه مردم‌شناسی مشهد
• موزه مرکزی آستان قدس
• موزه قران
• کاروانسرای باباقدرت 
• موزه بزرگ خراسان 
• آرامگاه نادرشاه افشار
• آرامگاه پیر پالاندوز
• خانه تاریخی داروغه
• بازار رضا
• مجتمع تجاری آرمان 
• بازار پانزده شهریور
• شهربازی هپی لند
• باشگاه بیلیارد جمهوری
• بوستان ملت
• بوستان وحدت
• شهربازی پارک وحدت

هتل‌های نزدیک باغ تاریخی خونی

اگر هتل‌های فهرست زیر را برای سفر مشهد رزرو کرده‌اید یادتان باشد که به باغ خونی نزدیک هستید.

• هتل الماس 2
• هتل مینو
• هتل سی نور
• هتل مجلل درویشی
• هتل جواد
• هتل مشهد
• هتل رضویه
• هتل قصر
• هتل قصر طلایی

باغ تاریخی خونی مورد بی‌توجهی قرار گرفته‌است

در آخر یادتان باشد که باغ خونی از آن جاهای دیدنی مشهد است که از سمت مسئولین مربوطه مورد بی‌توجهی قرار گرفته است. پیشنهاد ما به شما که به تاریخ معاصر ایران علاقه دارید تماشای این باغ است. باغی که هنوز آثار سال‌های پرتب‌وتاب بر دیوارهای عمارتش به جای مانده است. در سفر به مشهد دیدن این باغ با اصالت را از دست ندهید.