موزه های اردبیل؛ سفری به ۹ وارث تاریخ و فرهنگ مردم اردبیل

شاید برای شما هم پیش آمده باشد در سفر به شهری، قصد آشنایی با آداب‌ورسوم، گذشته و فرهنگ آن را داشته باشید، اما ندانید از کجا شروع کنید. اگر به اردبیل سفر کرده باشید، احتمالا از معماری و بافت بازار سنتی و منطقه قدیمی شهر، متوجه تاریخ پرفراز و نشیب آن شده‌اید. این شهر هم از آن مقاصدی است که جان می‌دهد در دلش به ماجراجویی و کشف زیبایی‌هایش بپردازید. درست است که به واسطه تاریخی بودن این سرزمین، مکان‌های تاریخی بسیاری در این شهر باستانی وجود دارد، ولی رفتن به موزه های اردبیل بهترین مقصد برای آشنایی با سرزمین اردبیلی‌ها است.

موزه های اردبیل روایت تاریخ و تمدن مردم این دیار را نشان می‌دهند. با مطالعه شواهد و بازدید از این آثار می‌توانید با بخش عطیمی از تاریخ این منطقه آشنا می‌شوید. در این مطلب از مجله گردشگری راستین گشت به اتفاق هم سری به مشهورترین موزه های این خطه می‌زنیم!

۱- موزه مردم‌شناسی از زیباترین موزه های اردبیل

آیا دوست دارید به موزه‌ای بروید که همه چیز آن رنگ‌وبوی اصالت شهر اردبیل را داشته باشد؟ پس پیشنهاد می‌کنم سری به موزه مردم شناسی از مهم‌ترین جاذبه‌های دیدنی و تاریخی این شهر بزنید. این موزه در محل حمام آقانقی یا حمام ظهیرالاسلام تاسیس شده که سال ساخت آن به حکومت قبل از صفویه (نیمه دوم قرن هفتم هجری) برمی‌گردد.

این حمام توسط ظهیرالاسلام در دوره ایلخانی بنا و در طول دو قرن بعد از تاسیس آن، قسمت‌های زیادی به بنای حمام افزوده شد. در نهایت آقانقی موتمن‌الرعایا این حمام به عنوان آخرین مالک، حمام را خرید. او سپس بنای حمام را مرمت و بازسازی کرد. حمام آقانقی تا اواخر دهه چهل با کاربری حمام مورد استفاده عموم قرار می‌گرفت، اما زمان احداث یک خیابان در نزدیکی حمام، قسمت زنانه این حمام به طور کامل تخریب شد.

بعد از آن اتفاق حمام مدتی بسته ماند و در آخر در سال ۱۳۷۸ حمام ظهیرالاسلام توسط میراث فرهنگی خریده شد و مجدد مورد بازسازی قرار گرفت. اکنون قصد داریم با موزه مردم شناسی اردبیل بیش‌تر آشنا شویم؛ در ابتدا باید بگویم معماری این موزه آن‌قدر زیبا است که به یکی از محبوب‌ترین موزه های اردبیل شهرت دارد.

موزه دارای چندین بخش اصلی سربینه، گرم‌خانه، کفش‌کن، رواق هشتی شکل، استخرهای آب سرد و آب گرم و چال‌حوض است. در ورودی موزه با رختکن بزرگی روبه‌رو خواهید شد که ادامه‌ آن به حوض سنگی هشت ضلعی با چهار بازو ختم می‌شود.

درست در این نقطه سرتان را که کمی بالا ببرید، گنبد بسیار بزرگ و چشم‌نواز موزه مردم شناسی را خواهید دید. در این محل مجسمه‌هایی وجود دارد که آیین‌های مخصوص استحمام به سبک مردم قدیم را به نمایش گذاشته‌اند.

موزه مردم شناسی با همه‌ روزهای تلخی که در گذشته دیده، همچنان استوار مانده است. در این موزه مجسمه‌های دیگری برای نشان دادن فرهنگ، آداب‌ورسوم، لباس و خوراک استان اردبیل وجود دارد که با بازدید از این مکان تاریخی به قرن‌های گذشته سفر می‌کنید.

ساعت بازید از موزه مردم‌شناسی

ساعت بازدید موزه از ۹ صبح الی ۸ شب است.

آدرس موزه مردم شناسی اردبیل

اردبیل، میدان عالی قاپو، ابتدای خیابان سعدی

آدرس موزه مردم شناسی اردبیل روی گوگل مپ

۲- موزه عمارت شهرداری؛ موزه برتر ایران

فقط نمای بیرونی ساختمان موزه شهرداری برای دلبری به ویژه در شب کافی است؛ چه برسد به بازدید از فضای داخلی موزه! تاریخچه عمارت شهرداری یا عمارت بلدیه (شهرداری) به سال ۱۳۱۴ بازمی‌گردد. زمانی که آقاخان حبیبی به سمت اولین شهردار اردبیل دست یافت؛ در طی سه سال عمارت شهرداری با متراژ ۱۸۴۲ مترمربع در ۶۱۴ مترمربع (طبقه سوم در سال‌های بعد ساخته شده) بنا شد.

و اما معماری موزه عمارت شهرداری! معماری با شکوه و چشم‌گیر این موزه اولین چیزی است که ذهن هر بازدیدکننده‌ای را به خود معطوف می‌کند. طراحی ساختمان از بقایای به جای مانده از نارین قلعه کشور آلمان الهام گرفته شد. اکنون با گذشت سال‌ها نه‌تنها چیزی از زیبایی و ابهت عمارت شهرداری کم نشده، بلکه اهمیت آن دوچندان شده است.

به قسمت اصلی بحث یا همان موزه عمارت شهرداری برمی‌گردیم. این موزه یک مجموعه فاخر در قلب اردبیل به حساب می‌آید که پیشینه و هویت اردبیل را در دل خود جای داده است. موزه عمارت از ۱۷ بخش اصلی از جمله طب‌وطبابت، شهرداران، چاپ‌ومطبوعات، عکاس خانه، صنوف، تعزیه و… تشکیل شده است.

تردید ندارم بعد از رفتن به موزه عمارت شهرداری در سفرهای بعدی به اردبیل دوباره از این مکان دیدن می‌کنید. جالب است بدانید موزه شهرداری اردبیل برای دومین سال متوالی موفق به کسب عنوان موزه برتر ملی در میان دیگر موزه‌های کشور شده است.

ساعات بازدید از موزه عمارت شهرداری

همه روزه به جز روزهای جمعه و ایام تعطیل از ساعت ۸ صبح الی ۱۴ و ۱۶ الی ۱۸

تلفن تماس موزه عمارت شهرداری اردبیل

۴۵۳۳۲۳۰۲۸۷

آدرس موزه عمارت شهرداری اردبیل

اردبیل، خیابان سی تیر، نرسیده به میدان ورزش

آدرس موزه عمارت شهرداری اردبیل روی گوگل مپ

۳- موزه تاریخ علوم دانشگاه محقق اردبیلی از محبوب‌ترین موزه های اردبیل

موزه های اردبیل یکی از یکی جذاب‌تر هستند و به راستی نمی‌توان گفت کدام یک از موزه های اردبیل بهترین است! موزه تاریخ علوم دانشگاه محقق اردبیلی، تنها موزه‌ای به شمار می‌رود که در همه‌ گروه‌های سنی در بیش‌ترین شاخص عنوان منتخب را کسب کرده است.

با اینکه از آغاز فعالیت و افتتاح موزه در سال ۱۳۹۳ چیزی نگذشته، ولی موزه تاریخ علوم اردبیل توانسته در طی سال‌های پیاپی (۳ سال) عنوان موزه برتر کشور را از آن خود کند. در این موزه حدود ۵۰۰ قطعه اشیا و تجهیزات، ۵۰۰ قطعه سند قدیمی و ۱۵۰ قطعه اسناد مربوط به افتخارات علمی دانشگاه و یادبودها در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته شده است.

شماره تماس موزه تاریخ علوم اردبیلی

۰۴۵۳۱۵۰۵۰۰۰

آدرس موزه تاریخ علوم دانشگاه محقق اردبیلی

اردبیل، انتهای خیابان دانشگاه، دانشگاه محقق اردبیلی

آدرس موزه تاریخ علوم دانشگاه محقق اردبیل روی گوگل مپ

۴- موزه تاریخ طبیعی؛ هم تماشا هم هیجان

شما را نمی‌دانم، من به شخصه به حیوانات تاکسیدرمی شده و دیدن انواع سنگ‌ها علاقه زیادی دارم. احتمال می‌دهم ذهن‌تان درگیر عبارت حیوانات تاکسیدرمی شده، نگران نباشید اکنون معنای آن را می‌فهمید! عبارت تاکسیدرمی شده به معنای خشک کردن است. شاید فکر کنید برای انجام این کار حیوانات را به وسیله برق خشک می‌کنند، ولی این باور اشتباه است.

حیواناتی که زخمی شده یا مرده‌اند، طبق مراحل گندزدایی، شست‌وشو، آماده کردن تندیس، دوخت، چشم گذاشتن و رنگ‌آمیزی جانور خشک می‌شوند. این توضیح را گفتم که خیالتان را از این بابت راحت کنم. مجموعه تاکسیدرمی موزه تاریخ طبیعی بیش از ۱۲۰ گونه مختلف را در خود جای داده که متشکل از ۸۰ گونه از پرندگان، ۲۰ گونه از پستانداران، ۱۲ گونه از دوزیستان و ۸ گونه حیوانات وحشی و کمیاب است.

این موزه برای دوست‌داران دیرینه شناسی و علاقه‌مند به تماشای حیوانات تاکسیدرمی شده یک بازدید فراموش‌نشدنی است. همچنین موزه تاریخی طبیعی محلی مناسب برای معرفی انواع حیوانات، نشان دادن بخش‌های مختلف بدن حیوانات، دیوارنماهای زیست بوم‌های دشتی، تالاب و کوهستانی به کودکان محسوب می‌شود. اگر به مطالعه کتب زیست محیطی علاقه دارید، حتما از فروشگاه این موزه دیدن کنید.

شماره تماس موزه تاریخ طبیعی اردبیل

۰۴۵۳۳۵۱۳۳۵۰

آدرس موزه تاریخ طبیعی اردبیل

اردبیل، خیابان دانشگاه، جنب دانشگاه پیام نور

آدرس موزه تاریخ طبیعی اردبیل روی گوگل مپ

۵- موزه مفاخر دینی؛ اولین دبیرستان دخترانه حکومت پهلوی اول

در محله تازه میدان عمارت تاریخی میرفتاحی با قدمتی ۱۵۰ ساله چشم ‌انتظار حضور شماست. تصورش را کنید، در آن دوره دخترهای اردبیلی در یکی از زیباترین عمارت‌های شهر مشغول به تحصیل بودند. از زیبایی‌های موزه مفاخر دینی که مقابل چشمان هر بیننده‌ای خودنمایی می‌کند، می‌توان به پنجره‌های ارسی با طرح اسلیمی اشاره کرد.

شیشه‌های رنگی و تزیینات آجری، نقش‌ونگار باشکوهی به حیاط موزه مفاخر دینی داده است. در این موزه آثار ارزشمندی از هنرمندان بزرگ چون آیات عظام احمد مقدس اردبیلی، میرزا محسن مجتهد اردبیلی، سید مرتضی خلخالی، میرصالح مجتهد انواری، میرزا علی اکبر مجتهد اردبیلی و… روی دیوارهای موزه دیده می‌شود. موزه مفاخر دینی در تاریخ ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته است.

آدرس موزه مفاخر اردبیل

اردبیل، حاشیه شرقی شهر، محله تازه میدان

آدرس موزه مفاخر اردبیل روی گوگل مپ

۶- موزه باستان شناسی یکی دیگر از موزه های اردبیل

اگر می‌خواهید با تاریخ کهن و یک میلیون ساله شهر اردبیل آشنا شوید، حتما به موزه باستان‌شناسی بروید. موزه باستان‌شناسی اردبیل در زمره زیباترین و مجهزترین موزه‌های ملی به حساب می‌آید که به عقیده کارشناسان قدیمی‌ترین نمونه‌های کشف شده در موزه باستان شناسی اردبیل یافت می‌شود.

این موزه در سال ۱۳۸۷ در دو طبقه با مساحتی بالغ بر ۱۷۰۰ مترمربع در بافت تاریخی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی راه اندازی شد. آثار و اشیا این موزه مربوط به دوره‌های مختلف تاریخی ایران است که از جمله این آثار بیزانس (ازجنس طلا، نقره و دیگر الیاژ‌ها)، انواع سفالینه، ظروف شیشه‌ای و آهنی، ابزار و ادوات مفرغی، چینی‌های آبی و سفید، سکه‌ها، آثار سفالی و… به چشم می‌خورد.

چیزی که جذابیت این موزه را بیش‌تر کرده، معماری کم‌نظیر بنا است. قطعا تماشای گنجینه‌ای از آثار و تنفس در یک بنای تاریخی، حس‌وحال منحصربه‌فردی به شما می‌دهد.

زمان بازدید از موزه باستان شناسی اردبیل

همه روزه به‌جز روزهای چهارشنبه و ایام تعطیلات رسمی در ساعات ۸ الی ۲۰ در تابستان‌ها – ۸ الی ۱۷:۳۰ در زمستان‌ها باز است.

هزینه بلیط ورودی به موزه

اتباع ایرانی: ۴۰۰۰ تومان – اتباع خارجی: ۳۰.۰۰۰ تومان

شماره تماس موزه باستان شناسی اردبیل

۰۴۵۳۳۲۶۱۶۵۴

آدرس موزه باستان شناسی اردبیل

اردبیل، میدان عالی قاپو، جنب مجموعه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی

آدرس موزه باستان شناسی اردبیل روی گوگل مپ

۷- موزه چینی خانه شیخ صفی الدین اردبیل

اکنون به یکی از قدیمی‌ترین موزه های اردبیل به اتفاق هم سفر می‌کنیم، جایی که آدم می‌ماند معماری موزه را تماشا کند یا اشیای موزه را! موزه چینی خانه در ۴ قرن پیش برای محافظت از هدایای چینی ( هدایا از جانب امپراطور چین برای شاه عباس اول فرستاده می‌شد) توسط شیخ بهایی طراحی و ساخته شد. حال با گذشت قرن‌ها فرازونشیب، بنای موزه استوار مانده و همچنان هر بازدیدکننده‌ای را شیفته زیبایی‌هایش می‌کند.

موزه چینی خانه یکی از حیرت‌انگیزترین معماری‌ها را دارد. در اولین نگاه به طاق نماهای مجلل و بزرگ موزه ممکن است، شکل طاق نماها را با کندوی عسل اشتباه بگیرید، ولی با نزدیک شدن به طاق نماها از نقاشی‌ها، طلاکاری‌ها و رنگ‌های به کار رفته در آن‌ها انگشت به دهان خواهید ماند. ۴ شاه نشین با تزیینات خاص از دیگر زیبایی‌های موزه چینی خانه شیخ صفی الدین است که از دید هیچ بیننده‌ای دور نمی‌ماند.

از آثار موجود در موزه چینی خانه اردبیل گلدان‌های چینی، ظروف چینی خوش رنگ‌ولعاب، مهر سنگی سلاطین صفوی، سکه‌های نقره‌ای، یک جلد قرآن به خط کوفی (روی پوست آهو) و … هستند که به خوبی نگه‌داری می‌شوند.

آدرس موزه چینی خانه شیخ صفی الدین

اردبیل- خیابان صفی، میدان عالی قاپو

آدرس موزه چینی خانه شیخ صفی الدین اردبیل روی گوگل مپ

۸- موزه نمین (صارم السلطنه) از دیدنی‌ترین موزه های اردبیل

عمارتی زیبا با ظاهر چوبی که معماری آن توسط یک فرد روسی در سال ۱۲۴۰ ساخته شد. طراحی موزه نمین گرچه به سبک قاجار است، ولی ظاهر عمارت صارم السلطنه من را کمی یاد خانه‌های قدیم کره‌ای هم می‌اندازد. این بنا در سه دوره مهرانی‌ها، عهد میرمصطفی خان تالش و میرکاظم خان مورد بازسازی و ترمیم قرار گرفته تا به شکل کنونی رسیده است.

این عمارت شامل یک خانه قدیمی در قسمت جنوب غربی و مسجد در ضلع شمالی میدان (روی شیب تند تپه) بنا شده است. در حال حاضر موزه نمین به عنوان موزه مردم شناسی شهرستان نمین شناخته می‌شود.

آدرس موزه نمین اردبیل

استان اردبیل، ۲۹ کیلومتری از اردبیل، شهرستان نمین، میدان شهدا

آدرس موزه نمین اردبیل روی گوگل مپ

۹- موزه صنایع دستی اردبیل (حمام شیخ)

کم‌کم به پایان مطلب نزدیک می‌شویم، ولی قبل از آن قصد دارم شما عزیزان را با موزه صنایع دستی اردبیل یا همان حمام شیخ سابق آشنا کنم. همه‌ آن چیزهایی که باید از اصالت و فرهنگ مردم اردبیل بشناسید، در این موزه وجود دارد. فضا و وسایل هنری به نمایش گذاشته در این موزه به حدی دوست‌داشتنی و جذاب است که بی‌شک حال‌وهوای این موزه را بعد از رفتن به شهرتان برای هم شهری‌هایتان تعریف خواهید کرد.

حمام شیخ به دوران صفویه تعلق دارد، پس به راحتی می‌توان تشخیص داد این موزه یکی از قدیمی‌ترین مکان‌های تاریخی اردبیل است که در سال ۱۳۸۷ به موزه صنایع دستی تبدیل شد.

معماری حمام شیخ همانند دیگر موزه های اردبیل چیزی از زیبایی کم ندارد، ولی متاسفانه قسمت زیادی از نقش‌ونگار نقاشی شده روی سقف و دیوارهای این موزه به‌ دلیل سفیدکاری از بین رفته است. از آثار نقاشی تنها در بخش کوچکی از ضلع جنوبی سربینه به جا مانده است.

در موزه صنایع دستی ۳۰۰ قطعه وجود دارد که مربوط به ۲۵ رشته سنتی از جمله گلیم، فرش، ساز سنتی، معرق چوب، دست‌بافت‌های محلی، نقاشی روی شیشه، سفال، منبت حجاری، صنایع چرم و … می‌شود. علاوه براین موزه صنایع دستی اردبیل محل برگزاری کارگاه‌های آموزشی، انجام پژوهش و تحقیق است.

آدرس موزه صنایع دستی اردبیل

اردبیل- میدان عالی قاپو- جنب محموعه

آدرس موزه صنایع دستی ازدبیل روی گوگل مپ

سفر کوتاه‌مان به دیار اردبیلی‌ها به پایان رسید. قبل از آن می‌خواهیم نظرات و انتقادات شما همراهان راستین گشت را در رابطه با موزه های اردبیل بدانیم. همچنین اگر خاطره‌ای لذت‌بخش و شنیدنی از بازدید هنگام موزه های اردبیل دارید، خوشحال می‌شویم با ما به اشتراک بگذارید.