تالاب آق گل همدان یعنی پیوندی چند هزار ساله با مرغان آتش

آرامگاه باباطاهر و بوعلی سینا، گنج‌نامه و تپه‌های هگمتانه و غار علیصدر، همه از جاهای دیدنی همدان هستند که اغلب همدان‌رفته‌ها و نرفته‌ها با آن‌ آشنا هستند؛ اما آیا تا حالا چیزی درمورد تالاب آق گل همدان شنیده‌ یا دیده‌اید؟ اگر اسم این تالاب قبلا به گوش‌تان نخورده باشد،‌ حتما می‌پرسید که تالاب آق گل کجاست؟

تالاب آق گل که با اسم «تالاب کرد خورد» هم معروف است، یکی از جاهای دیدنی ملایر در استان همدان است. آق گل یک تالاب فصلی کم‌عمق و نسبتا بزرگ، با چشم‌اندازی زیبا به کوه‌های کت‌کوه است که در چند هزار سالی که از عمرش می‌گذرد، همیشه با آغوش باز پذیرای پرندگان مهاجر و بومی بوده است.

در این سفر کوتاه با مجله گردشگری علی‌بابا، پا را کمی آن طرف‌تر از شهر همدان می‌گذاریم و به تالاب آق گل ملایر می‌رویم و از آب‌وهوا، جاهای دیدنی و تفریحی و زیروبم سفر به تالاب ملایر، با هم صحبت می‌کنیم.

تالاب آق گل چطور جایی است؟

اگر به عکس‌هایی که از بالای سر دشت قهاوند ملایر گرفته شده نگاه کنید، یک تالاب مستطیل شکل و وسیع را می‌بینید. این تالاب، تالاب آق گل ملایر است که در پست‌ترین قسمت دشت قهاوند و در پایِ کوه‌های «کت‌کوه» شکل گرفته است.

این تالاب تنها تالاب طبیعی و از جاهای دیدنی همدان است. در فصل‌های پربارش، تالاب سرزنده و سرِ پا است اما در ماه‌های گرم و کم‌بارش سال، آق گل به یک برهوت بی‌آب‌وعلف تبدیل می‌شود. می‌دانید چرا؟

چون خاصیت تالاب‌های فصلی همین است؛ یعنی در دوره کوتاهی که بارندگی باشد و جوی‌های کوچک سطحی روی زمین راه بیفتند، تالاب هم از آب پر می‌شود و حیوانات و پرندگان را دور خود جمع می‌کند؛ اما همین که هوا گرم شود، نه از تالاب پرآب خبری است نه سروکله هیچ موجود زنده‌ای آن طرف‌ها پیدا می‌شود!

عکس از: سایت Ifpnews

آق گل از برف‌های آب‌شده ارتفاعات قهاوند و باران‌های بهاری، آب‌های زیرزمینی و شاخه‌ای از رود «قره چای» که از استان مرکزی سرچشمه می‌گیرد، سیراب می‌شود.

این تالاب در بین مردم همدان، به اسم‌های تالاب کرد خورد، تالاب همدان و تالاب ملایر هم شناخته می‌شود.

قبل از اینکه بخواهم از عمق و مساحت تالاب برایتان بگویم، اندازه استادیوم آزادی را گوشه ذهنتان داشته باشید. این تالاب در پرآب‌ترین حالت خود، حدود ۹۰۰ هکتار مساحت دارد؛ یعنی حدود ۶۴ استودیوم آزادی در کنار هم! عمقش هم تا حالا هیچ وقت بیشتر از یک متر نشده است.

عکس از: سایت Ifpnews

تالاب کرد خورد به‌جز ارزش گردشگری و پناهگاه حیوانات و پرندگان آبزی و غیرآبزی، در تلطیف هوا و کاهش گردوغبار دشت‌های اطراف هم نقش مهمی دارد.

در تالاب ملایر سوژه‌های نابی، از آواز و پایکوبی پرندگان تا کوه‌ها و دشت‌های بی‌انتها پیدا می‌شود که برای هنرمندان و هنردوستان خیلی باارزش است. فکرش را کنید، چایکوفسکی رقص و آواز پرندگان زیبای آق گل را ندیده بود و شاهکاری مثل «سمفونی دریاچه قو» ساخت، اگر می‌دید چه می‌شد!

تالاب آق گل کجاست؟

تالاب آق گل ملایر دقیقا بین استان مرکزی و همدان قرار گرفته است؛ حتی بخش کوچکی از تالاب تا استان مرکزی کشیده شده است. در چهار جهت تالاب شهر و روستاهایی مثل: اسلامشهر آق گل، روستای کرد خورد، روستای توتَل و شهر خنداب قرار گرفته است.

عکس از: سایت Ifpnews

اگر آدرس دقیق دریاچه را ‌بخواهید، باید مسیر زیر را دنبال کنید:

استان همدان، شهر ملایر، شهرستان اسلامشهر آق گل،‌ جاده توتل، تالاب آق گل.

برای مسیریابی راحت‌تر،‌ گوگل مپ می‌تواند کارتان را ساده‌تر کند.

تالاب آق گل روی گوگل مپ

بهترین مسیر دسترسی به تالاب آق گل

برای رفتن به تالاب ملایر اول از همه باید خودتان را به همدان برسانید. خبر خوب اینکه همدان از تهران خیلی دور نیست و فقط با طی کردن ۳۲۰ کیلومتر، به این شهر می‌رسید.

دو راه برای رسیدن به تالاب آق گل از تهران وجود دارد:

1. از مسیر اتوبان کرج-قزوین
2. از مسیر آزادراه تهران-ساوه

مسیر دوم معمولا خلوت و نزدیک‌تر از باقی راه‌هاست. کافی ا‌ست از تهران به طرف اتوبان ساوه حرکت کنید و مسیرتان را در آزادراه ساوه-همدان ادامه دهید. بعد از اینکه به همدان رسیدید، سر ماشین را به جاده همدان-ملایر کج کنید. در این جاده وقتی زمان آباد، جوکار و حاجی آباد را رد کردید و به ملایر رسیدید، با دقت تابلوهای راهنمایی را رصد کنید تا جاده ملایر-اسلامشهر آق گل را ببینید.

عکس از: سایت Imna

این مسیر را تا جایی جلو بروید که به فرعی توتل برسید. همین جاده را چند دقیقه‌ای جلو بروید و درنهایت به سمت راست‌تان و جاده تالاب بپیچید.

تا یادم نرفته است این را هم بگویم که هم با ماشین شخصی، هم اتوبوس، هم هواپیما و قطار می‌توانید به همدان سفر کنید؛ البته پیشنهاد من با شما ماشین شخصی است.

نگاهی به تاریخچه و پیدایش تالاب آق گل

اینطور که معلوم است، تولد آق گل به ۴۰ هزار سال پیش برمی‌گردد؛ همان دورانی که انسان‌های اولیه تازه‌تازه ساختن ابزارآلات از سنگ و استخوان و شاخ حیوانات را شروع کرده بودند.

با مطالعاتی که زمین‌شناس‌ها، روی خاک و ویژگی‌های زمین‌شناختی آق گل انجام داده‌اند، به این نتیجه رسیده‌اند که این تالاب ۴۰ هزار سال پیش و همزمان با آخرین عصر یخبندان به وجود آمده است.

آب‌وهوای تالاب آق گل

همدان شهری سردسیر، با آب‌وهوای کوهستانی است؛ در بهار و تابستان هوای خنک و معتدل و در پاییز و زمستان آب‌وهوای سرد و بارش‌های زیادی دارد.

در این منطقه بارش باران از اوایل آبان شروع می‌شود و تا ماه اردیبهشت ادامه دارد. در این مدت تالاب آبگیری می‌شود و شرایط خوبی دارد. از اواخر خرداد رفته‌رفته از حجم آب تالاب کم می‌شود و در تابستان، هیچ ردی از آب در تالاب باقی نمی‌ماند؛ طوری که انگارنه‌انگار زمانی تالابی در اینجا وجود داشته است!

عکس از: سایت Ifpnews

پوشش گیاهی و جانوری اطراف تالاب آق گل را بشناسید

مثل بقیه ویژگی‌های تالاب، گونه‌های گیاهان و جانوران این منطقه هم خاص است؛ آن‌قدر خاص که شاید شما هم مثل من تا حالا حتی اسم خیلی‌شان را نشنیده باشید! چمن‌شور، سازوی دریایی و جگن از گیاهانی هستند که داخل تالاب رشد می‌کنند.

اگر در فصل مناسبی به دیدن تالاب بروید و شانس یار شما باشد، می‌توانید انواع‌واقسام حیوانات، از خزندگان و پرندگان تا پستانداران را در سرتاسر تالاب، از نزدیک ببینید. قورباغه، وزغ، بزمجه، مار آبی، آگامای پولک درشت، گرگ، کفتار، قوچ و میش از حیوانات آن حوالی هستند.

عکس از: سایت Ifpnews

در فصل کوچ، پرندگان مهاجر از جنوب ایران و جاهای گرمسیر، رنج سفر طولانی را به جان می‌خرند و به پرندگان بومی می‌پیوندند تا تابستان را در تالاب دنج و خنک آق گل بگذرانند.

حواصیل خاکستری، لک‌لک سیاه و سفید،‌ کفچه نوک، اردک سبز، فلامینگو (مرغ آتش)، آووست، چوب پا، پرستو دریایی، آبچیلک آوازخوان،‌ کاکایی، عقاب خالدار بزرگ، غاز خاکستری،‌ قو و… تعدادی از ۴۵ گونه پرنده تالاب آق گل هستند.

جاهای تفریحی و دیدنی نزدیک به تالاب آق گل

در ملایر می‌توانید تنوعی از موزه‌ها، بازارها و قلعه‌های تاریخی و دیدنی‌های طبیعی را یکجا ببینید. چند تا از جاهای دیدنی ملایر را در ادامه معرفی می‌کنم تا اگر مسافر تالاب آق گل ملایر هستید، به آن‌ها هم سری بزنید.

– تپه و آتشکده نوشیجان

چیزی که در ملایر زیاد است، آثار تاریخی‌ست؛ اصلا خاک ملایر بوی تاریخ می‌دهد! نوشیجان هم یکی از قدیمی‌ترین روستاهای ملایر است که دو اثر تاریخی ارزشمند را در خود جای داده است؛ تپه و آتشکده‌ای که قدمت‌شان حداقل به دوره حکومت مادها، یعنی ۲۷۰۰ سال پیش می‌رسد.

تپه باستانی نوشیجان با ۳۷ متر ارتفاع، یک تپه معمولی نیست؛ این تپه حامل میراث تاریخی مهمی از دوره حکومت مادها، هخامنشیان و اشکانیان است. ظروف سفالی و سکه‌های نقره، آثاری هستند که در این تپه پیدا شده است.

عکس از: سایت Irna

در دل این تپه یک بنای خشتی سه طبقه هم کشف شده که هر طبقه‌اش نمود یک دوره تاریخی است.

این تپه، آتشکده یا ارگ نوشیجان را هم به دوش می‌کشد. این آتشکده هم محل عبادت مادها بوده هم به‌عنوان دژ مستحکمی دربرابر حملات دشمن کاربرد داشته است.

اگر به تاریخ و معماری ایران باستان علاقه دارید، حتما به این آتشکده سرک بکشید.

تپه نوشیجان ملایر روی گوگل مپ

– قلعه پری

شاید اگر کریم خان زند در روستای پری (پیروز) متولد نمی‌شد و شهرتی برای خودش دست و پا نمی‌کرد، هیچ نام و نشانی از قلعه پری هم نمانده بود!

پری اسم روستایی خوش‌آب‌وهوا و باصفا در نزدیکی ملایر است. در وسط همین روستا یک قلعه قدیمی خشت و گلی وجود دارد. آن طور که گفته می‌شود این قلعه محل زندگی و تولد خاندان زند بوده است.

عکس از: سایت Mehrnews

در قلعه پری علاوه بر کشف زیورآلات و سکه و ظروف سفالی، تعدادی قبر هم کشف شده که می‌گویند مربوط به مادر و سایر اعضای خانواده کریم خان زند است.

بازدید از این روستا یک تیر و دو نشان است؛ چون هم روستاگردی و قدم زدن در تاکستان‌ها و هوای صاف روستا صفای خودش را دارد، هم گردش در قلعه‌ای که رنگ و بوی هزار سال پیش را دارد.

قلعه پری روی گوگل مپ

بهترین زمان بازدید از تالاب آق گل

قطعا بیشتر کسانی که به تالاب ملایر می‌روند، انتظار دیدن تالابی پرآب و ساکنانش را دارند؛ نه یک زمین خشک و بیایانی!

اگر هدف شما هم همین است، از پاییز تا اواسط بهار بهترین زمان بازدید از تالاب کرد خورد است. در روزهای پایانی اردیبهشت هم، تالاب به اوج پرآبی خودش می‌رسد و برای استقبال از شما سنگ‌تمام می‌گذارد!

در ضمن نگران شلوغی و هزینه‌های سفر هم نباشید؛ بازدید از تالاب کاملا رایگان است و جمعیت مسافران آن‌قدر زیاد نیست که اذیت‌تان کند.

عکس از: سایت Ifpnews

اقامت در تالاب آق گل

بازدید از همه‌ جای تالاب، وقت زیادی از شما نمی‌گیرد و نهایتا یک صبح تا ظهر برای گشت‌وگذار در آنجا کافی ا‌ست؛ اما اگر حس‌وحال مثبتی از آن‌جا دریافت کردید و دلتان خواست زمان بیشتری را با خودتان خلوت کنید، گزینه‌های متنوعی برای اقامت در آق گل وجود دارد.

عکس از: سایت Borna

اقامت حوالی تالاب آق گل

کمپ زدن در این‌جور سفرها، تجربه جالبی است؛ اما از آنجایی که این منطقه جزو مناطق حفاظت شده است، بعید می‌دانم محیط‌بانی منطقه اجازه شب‌مانی و کمپ زدن در حوالی تالاب را به شما بدهد.

اگر شما قبلا تجربه کمپ زدن در تالاب آق گل را داشته‌اید، به ما هم بگویید.

اقامت در هتل‌ها و اقامتگاه‌های نزدیک به تالاب آق گل

هتل‌های همدان و اقامتگاه‌های ملایر، یا روستاهای اطراف که به تالاب نزدیک‌تر هم هستند، برای اقامت مناسب‌ترند و امکانات اولیه کاملی دارند.

اقامتگاه‌های بومگردی ملایر یک انتخاب جذاب برای آشنایی با فرهنگ و زندگی مردم همدان هستند که اتفاقا قیمت مناسبی هم دارند.

سوئیت‌ها و مسافرخانه‌های شهرستان اسلامشهر یا خود ملایر هم گزینه دیگری برای اقامت است.

عکس از: سایت Ifpnews

توصیه‌هایی برای سفر به تالاب آق گل

پرنده‌نگری یکی از تفریحات لذت‌بخش طبیعت‌گردهاست، تالاب همدان هم که زیستگاه پرنده‌هاست؛ پس اگر دوربین و تجهیزات پرنده‌نگری دارید، در این سفر حتما در کوله‌تان جای دهید. البته بدون تجهیزات هم می‌شود مکان مناسبی را انتخاب کرد و از آنجا پرندگان را تماشا کرد، اما برای دیدن جلوه‌های بیشتر، داشتن یک سری چیزها بهتر است؛ مثل:

• دوربین چشمی
• دوربین عکاسی
• کلاه و عینک آفتابی
• لباس همرنگ محیط

عکس از: سایت Asriran

حتما یک دست لباس اضافه و یک جفت چکمه پلاستیکی هم همراه خود داشته باشید تا کفش‌هایتان در گل‌ولای تالاب کثیف نشود.

اگر از آن دسته از علی‌بابایی‌های کاربلد در پرنده‌نگری هستید، کامل کردن کم‌وکسر این لیست را به شما می‌سپاریم.

به‌عنوان آخرین توصیه، حواستان به زیست‌بوم و پرندگان تالاب باشد؛ لطفا خیلی به آن‌ها نزدیک نشوید و آرامش خانه و کاشانه آن‌ها را به هم نزنید!

سفر به سلامت!

خب، تمام چیزهایی را که لازم بود درباره تالاب آق گل بدانید، گفتیم. اگر مسافر همدانید و هنوز شک دارید که از تالاب دیدن کنید یا نه، به نظر من آق گل حتما ارزش یک بار سر زدن را دارد.

خواندن پیشنهادات و تجربه‌های شما ما را خیلی خوشحال می‌کند! پس اگر قبلا به تالاب سفر کردید و نکته جالبی از آن می‌دانید برای ما بنویسید.