خانه اتحادیه تهران؛ خانه‌ای که با سریال دایی‌جان ناپلئون ماندگار شد

خانه‌ای که قرار است در این مقاله از مجله گردشگری راستین گشت از آن حرف بزنیم یکی از خانه‌های تاریخی تهران قدیم است که از بازماندگان دوره قاجار محسوب می‌شود. خانه اتحادیه تهران از آن خانه‌های قدیمی است که بزرگ‌ترها و کوچک‌ترها کنار هم در آن زندگی می‌کردند. باغ و خانه اتحادیه درست وقتی که متروک می‌شد توسط ناصر تقوایی برای فیلمبرداری سریال دایی جان ناپلئون انتخاب شد. در ادامه با ما همراه شوید تا درباره معماری و تاریخچه این خانه بیشتر بدانیم.

رزرو بلیط هواپیما تهرانبا راستین گشت خوبه!

تاریخچه خانه اتحادیه 

داستان خانه اتحادیه از سفر فرنگ ناصرالدین‌شاه شروع شد. او می‌خواست یک شانزه لیزه دیگر در تهران بسازد. پس باغ لاله‌زار را برای احداث نمونه بعدی خیابان شانزه لیزه در تهران انتخاب کرد. در همین بین زمین‌های باغ لاله‌زار ترقی کرد و گران شد. میرزا ابراهیم‌خان امین‌السلطان که صدراعظم ناصرالدین‌شاه، مظفرالدین‌شاه و محمدعلی‌شاه قاجار بود و یک قطعه از اراضی باغ لاله‌زار به او رسید. بعد از مرگ صدراعظم، پسرش علی‌اصغرخان اتابک امین‌السلطان وارث املاک پدر شد و با خرید چند قطعه دیگر از باغ لاله‌زار ارثیه‌اش را وسعت بخشید.

بعد از اینکه پسر امین السلطان در سال 1295 شمسی به قتل رسید املاکش توسط ورثه‌اش به حاج رحیم اتحادیه فروخته شد. حاج رحیم اتحادیه صرافی تبریزی بود که به تهران نقل مکان کرده بود. پس از آن آقای اتحادیه باغ زیبای اتحادیه را در همان زمین به وجود آورد. شاید جالب باشد که بدانید زمین‌های دانشگاه تهران و موزه ایران باستان نیز به حاج رحیم اتحادیه تعلق داشت که بعدا آن‌ها را به دولت فروخت.

 بعد از مرگ حاج رحیم اتحادیه در سال 1313 چندین تن از فرزندان و نوه‌های او سال‌ها در باغ اتحادیه و ساختمان‌های آن زندگی کردند. یکی از این نوه‌ها منصوره اتحادیه، تاریخ‌نگار، نویسنده، ناشر و استاد دانشگاه است که یک‌سال در این خانه تاریخی زیست.

کودتای 28 مرداد و عمارت اتحادیه 

یکی از داستان‌های جالب درباره خانه اتحادیه که در تاریخچه آن به چشم می‌خورد آتش‌سوزی‌ مهیب تاریخ 28 مرداد 1332 است که به جان خانه کشیده شد. داستان از این قرار بود که یکی از عمارت‌های باغ اتحادیه به حزب توده اجاره داده شده بود. این آتش‌سوزی از عوارض کودتای 28 مرداد 1332 بود و تا قبل از مرمت سال 1394 آثار آن به چشم می‌خورد.  

فیلمبرداری سریال دایی‌جان ناپلئون

سال 1354 بود و ناصر تقوایی برای فیلمبرداری سریال دایی‌جان ناپلئون به دنبال یک مکان مناسب بود که مدیر تولید، خانه و باغ اتحادیه را پیشنهاد می‌دهد. پس از مرمتی سه ماهه این خانه برای فیلمبرداری آماده می‌شود. این سریال در قسمت بیرونی، اندرونی، خانه اربابی، حوضخانه و چند بخش دیگر فیلمبرداری شد. هنوز خاطره درختان انبوه و باغ پرنشاط اتحادیه از سریال دایی‌جان ناپلئون در ذهن بینندگان به جا مانده است.

حضور عجیب‌وغریب باغ اتحادیه در فهرست آثار ملی ایران

در سال 1384 این خانه و باغ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد اما پس از پنج سال از به درخواست گروهی از ورثه این بنا و باغ از فهرست مذکور کنار گذاشته شد. نگرانی‌ها برای خانه اتحادیه تهران افزایش یافت و در نهایت در سال 1394 سازمان زیباسازی تهران خانه اتحادیه را خرید و بازسازی کرد. مرمت عمارت‌ها حدود 5 سال طول کشید.

بخش‌های مختلف خانه اتحادیه تهران 

خانه اتحادیه تهران را نمی‌توان تنها یک خانه یا یک عمارت دانست با اینکه این‌چنین نامگذاری شده است اما در واقع مجموعه‌ای از چندین عمارت و بنا است که در باغی بزرگ اتحادیه قرار دارد. عمارت‌های این مجموعه عبارت است از؛ خانه حاج رحیم اتحادیه، خانه اسماعیل، خانه فرخ‌اعظم، خانه مسعود و خانه عبدالحسین. تجمع عمارت‌ها در کنار هم نشانی از فرهنگ ایرانیان است که در گذشته برای خانواده پرجمعیت اهمیت زیادی قائل بودند و کل فرزندان یک خانواده در کنار پدر و مادر می‌زیستند. در ادامه با هر یک از این عمارت‌ها آشنا می‌شویم تا موقع تماشای باغ اطلاعات لازم را داشته باشید.

خانه حاج‌رحیم اتحادیه 

زیباترین و پرکارترین عمارت همین عمارت است. این خانه ابتدا محل زندگی حاج رحیم اتحادیه بود و بعدا فرزندش فریدون اتحادیه در آن زندگی کرد. در زمان سکونت فریدون اتحادیه بخش‌هایی از خانه دچار تغییر و تحول شد و سالن اصلی وسعت یافت. این بنا در دوره‌ای ساخته شده است که هنوز حاج رحیم اتحادیه املاک ظهیرالدوله را خریداری نکرده بود و زمین‌های خودش را وسعت نداده بود. از سویی دیگر کارشناسان احتمال می‌دهند این عمارت قبل از اینکه حاج رحیم اتحادیه زمین را بخرد وجود داشته است. 

خانه مسعود

از دیگر بناهای این مجموعه خانه مسعود است که بسیار وسیع است. این خانه مجلل حدود 1125 متر است و از لحاظ معماری با خانه حاج رحیم و خانه فرخ‌اعظم تفاوت چشم‌گیری دارد. خانه مسعود از طریق زیرزمین با خانه فرخ‌اعظم در ارتباط است و این راه زیرزمینی بعد از مرمت سال 1394 کشف شد. تالار خانه مسعود سقفی پرنقش‌ونگار با گچ‌بری‌های برجسته و ظریف دارد. کارشناسان تخمین می‌زنند که خانه مسعود نیز مانند خانه حاج رحیم قبل از خرید باغ توسط خانواده اتحادیه ساخته شده است.

خانه فرخ اعظم

فرخ اعظم، همسر حاج رحیم اتحادیه، صاحب عمارتی در بخش غربی باغ بود که حالا به خانه فرخ اعظم شهرت یافته است. از مهم‌ترین ویژ”ی‌های این خانه می‌توان به نمای سفید رنگ رو به حیاط اشاره کرد که با گچ‌بری‌های برجسته  ستون‌های شیاردار به زیبایی تزیین شده است. معماری بیرونی و داخلی خانه نمونه خوب و زیبایی از معماری خانه‌های مجلل قاجاری است. 

خانه اسماعیل

وقتی از در ورودی لاله‌زار وارد خانه می‌شوید اولین خانه‌ و عمارتی که به آن برمی‌خورید خانه اسماعیل اتحادیه است. معماری بیرونی این عمارت نیز به رنگ سفید است و با گچ‌بری‌هایی به همین رنگ با ظرافت تمام تزیین شده است که بخشی از معماری قاجاری است. 

خانه عبدالحسین

خانه عبدالحسین متفاوت‌تر از بقیه خانه‌ها است. این عمارت دو طبقه، بسیار ساده‌تر از سایر عمارت‌ها و بدون گچ‌بری‌های سایر عمارت‌ها است. خانه از هر چهار طرف پنجره دارد، کاملا برعکس سایر بناها که تنها از یک طرف به سمت حیاط پنجره داشتند. براساس تفاوت معماری این بنا با سایر ساختمان‌ها می‌توان نتیجه گرفت که خانه عبدالحسین بعد از خرید اراضی توسط حاج رحیم اتحادیه ساخته شده است.

 سایر بناهای مجموعه خانه اتحادیه تهران

در مجموعه خانه اتحادیه چندین بنای دیگر نیز وجود دارد که باید آن‌ها را از نزدیک ببینید. این بناها شامل موارد زیر است که هر یک در طی مرمت پنج ساله برای تماشا آماده شده‌اند.

• عمارت سردر 
• کالسکه خانه، طویله و انبار 
• حیاط شرقی 
• عمارت حوض‌خانه 
• حیاط و عمارت شمالی 
• حیاط غربی 
• خانه صلح 
• حمام

خانه اتحادیه تهران یا خانه طهران؟

اگر به دنبال خانه اتحادیه در شبکه‌های اجتماعی باشید احتمالا به صفحه رسمی خانه طهران برسید. خانه و باغ اتحادیه را با نام خانه طهران نیز می‌شناسند. علت این نامگذاری به حوادث تاریخی مهم تهران قدیم بازمی‌گردد که در این خانه رخ داده است.

آدرس و اطلاعات ضروری

آدرس: تهران، میدان امام خمینی، خیابان لاله زار، انتهای بن‌بست اتحادیه، پلاک 12.

برای دسترسی به خانه اتحادیه تهران باید از خط شماره 1 مترو تهران استفاده کنید. سپس در ایستگاه سعدی پیاده شوید و بعد از 6 دقیقه پیاده‌روی به باغ خانه اتحادیه خواهید رسید.

بلیط ورودی

برای تهیه بلیط ورودی باید به صورت حضوری به باجه بلیط فروشی خانه اتحادیه مراجعه کنید. بهای بلیط ورودی برای ایرانیان 3 هزار تومان و برای گردشگران غیرایرانی 10 هزار تومان است. در ضمن بازدید گروهی، بیشتر از هفت نفر، نیاز به هماهنگی دارد. 

ساعت کاری

خانه اتحادیه تهران روزهای دوشنبه و پنج‌شنبه از ساعت 9 تا 14 میزبان شما خواهد بود. 

رستوران‌های نزدیک خانه اتحادیه 

بازدید از خانه اتحادیه از ساعت 9 صبح تا 2 بعد از ظهر ممکن است. پس اگر بعد از گشت‌وگذار در خانه اتحادیه می‌توانید به رستوران‌های فهرست زیر سر بزنید.

• کافه رستوران گل رضائیه
• رستوران رشتی خوش‌بین
• رستوران بنفشه
• رستوران هفت‌خوان شاندیز
• رستوران ایرانشهر
• کافه رستوران صبح امروز

دیدنی‌های نزدیک خانه اتحادیه 

اگر به قصد گشتن در تاریخ پرفرازونشیب ایران و تماشای موزه‌های بزرگ به تهران سفر کرده‌اید باید بدانید که بهترین و بزرگ‌ترین موزه‌های ایران و متنوع‌ترین مراکز تفریحی تهران در نزدیکی خانه اتحادیه قرار گرفته است. 

• موزه جواهرات ملی ایران
• خانه موزه مقدم
• موزه هنرهای معاصر تهران
• موزه فرش ایران
• مجموعه کاخ نیاوران
• مجموعه فرهنگی تا‌‌‌‌ریخی سعدآباد
• موزه دوران اسلامی
• برج میلاد
• پُل طبیعت

چرا باید خانه اتحادیه تهران را ببینید؟

اگر سریال دایی جان ناپلئون را دیده باشید جذابیت تماشای این خانه چند برابر می‌شود. اگر هم سریال را ندیده باشید مشکلی نیست. باغ و خانه اتحادیه تهران آن‌قدر دیدنی است که تماشای گچ‌بری‌های برجسته و سفید رنگ عمارت‌ها خسته‌تان نمی‌کند. اگر مسافر تهران شدید این خانه قاجاری را در فهرست تهران‌گردی خود قرار دهید. مطمئن باشید که پشیمان نمی‌شوید.