تالاب آلماگل گلستان؛ شور اما سرشار از زندگی

گلستان که می‌روید نفستان تازه می‌شود و چشمتان به جمال طبیعی بکر، روشن. تالاب آلماگل یکی از زیبایی‌های وصف‌ناپذیر شهرستان گنبدکاووس در گلستان است که آبی مرواریدی اما شور دارد. این تالاب به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی گنبدکاووس بستری امن و دوست‌داشتنی را برای گیاهان و جانوران زیادی فراهم کرده به‌طوری که خیلی از پرنده‌ها اینجا را برای کوچ انتخاب می‌کنند.

نزدیکی تالاب آلماگل دو تالاب آلاگل و تالاب آجی گل قرار دارند که این سه در کنار هم سه‌‌ پریِ آبِ منطقه گرگان هستند. آلماگل با مساحتی حدود ۲.۰۷ کیلومترمربع در دل خود ماهیان رنگارنگی را جای داده که عاشق آب‌شور هستند. در این مقاله از مجله گردشگری راستین گشت می‌خواهم شما را راهی سفری دور اما شگفت‌انگیز کنم.

معرفی کلی تالاب آلماگل

تالاب آلماگل یکی از جذاب‌ترین تالاب‌های شهرستان گنبد کاووس است که در بخش «داشلی برون» قرار گرفته. این تالاب آب شوری دارد و مساحت آن ۲.۰۷کیلومتر مربع و عمق آن هم در جاهای مختلف حداکثر ۲متر است.

عکس از: سایت Google Maps

نام تالاب آلماگل در زبان محلی گلستان به معنی «دریاچه سیب» است و در کنار تالاب آلاگل و تالاب آجی گل سه مجموعه تالاب یا تالاب‌های سه‌گانه را تشکیل می‌دهند. تالاب‌های سه‌گانه در سال ۱۹۷۵ و در کنوانسیون رامسر به‌عنوان تالاب بین‌المللی ثبت شده‌اند. تالاب‌های سه‌گانه گلستان مساحتی حدود ۱۴۰۰ هکتار دارند و تحت حفاظت محیط زیست استان هستند، به همین دلیل هم شکار در این منطقه ممنوع است.

از آنجا که همه حیوانات حق زندگی در صلح و آرامش را دارند، پس قبل از رفتن به منطقه تالاب آلماگل تفنگتان را زمین بگذارید.

عکس از: سایت Google Maps

بین سه تالاب آلاگل، آلماگل و آجی گل، شوری آب تالاب آلماگل کمتر است و شاید بتوانید حیوانات بیشتری را اطراف تالاب ببینید. منبع اصلی تغذیه آب تالاب، رودخانه اترک است. اترک یک رود خروشان و سیل‌گیر است که از کوه‌های هزار مسجد در استان خراسان رضوی سرچشمه می‌گیرد. این رود در طول مسیر سفر خود از دشت‌های زیادی رد می‌شود که شامل دشت قوچان، فاروج، شیروان و بجنورد هستند.

اترک در پایان مسیر خود وارد خاک جمهوری ترکمنستان شده و در آخر هم به دریای خزر سرازیر می‌شود.

موقعیت جغرافیایی تالاب آلماگل

تالاب آلماگل در نزدیکی مرز ایران و جمهوری ترکمنستان، در شهرستان گنبدکاووس از توابه استان گلستان قرار دارد. این تالاب از شمال به مرز ایران و ترکمنستان، از جنوب به تالاب آجی گل و آلاگل، از شرق به اینچه برون و از غرب به اشک‌تپه می‌رسد. اصلی‌ترین جاده برای دسترسی به این تالاب، بزرگراه ۷۰ آسیا است. تنگلی یکی از نزدیک‌ترین روستاها به تالاب آلماگل است که در بخش جنوبی قرار دارد.

عکس از: سایت Google Maps

تالاب آلماگل کجاست؟

استان گلستان، ۵۵ کیلومتری شهرستان گنبدکاووس در نزدیکی مرز ایران و جمهوری ترکمنستان

تالاب آلماگل روی گوگل مپ

بهترین مسیر دسترسی به تالاب آلماگل

برای ورود به بهترین مسیر دسترسی به تالاب آلماگل باید اول به استان گرگان بروید. از مرکز شهر و فلکه هوایی گرگان می‌توانید وارد بزرگراه ۷۰ آسیا شده و آنقدر در این بزرگراه برانید تا به جاده آق‌قلا در سمت چپ برسید. وارد جاده آق‌قلا شده و تا جایی این جاده را ادامه دهید که به یک دوراهی برسید. شاخه راست را در پیش بگیرید و از سمت راست میدان زندگی در مسیر مستقیم ادامه دهید.

شما هنوز در جاده آق‌‌قلا هستید. همین مسیر را برانید تا به بزرگراه ۷۰ آسیا برسید. بزرگراه ۷۰ آسیا را تاجایی ادامه دهید که به جاده اینچه برون برسید. از طریق مسیرهای روستای تنگلی می‌توانید به راحتی به تالاب آلماگل دسترسی پیدا کنید.

عکس از: سایت Google Maps

مسیر تهران تا تالاب آلماگل ۴۸۸ کیلومتر است و حدود ۷ ساعت و ۲۵ دقیقه در راه هستید. برای دسترسی به آلماگل از تهران باید به سمت شمال شهر بروید و وارد اتوبان صدر و سپس وارد اتوبان بابایی شوید. اتوبان بابایی را ادامه دهید تا وارد جاده تهران-پردیس شوید. در این مسیر از جاجرود و منطقه صنعتی کمرد رد خواهید شد. در ادامه مسیر و در سمت راست وارد بزرگراه بومهن جنوبی شده و این مسیر را تا جایی ادامه دهید که در نهایت وارد جاده فیروزکوه شوید.

جاده فیروزکوه خیلی طولانی است پس صبر و حوصله داشته باشید تا به جاده قائم‌شهر غربی برسید.

عکس از: سایت Google Maps

وارد جاده قائم‌شهر غربی شده و در انتها از مسیر راست وارد جاده بابل-قائم‌شهر شوید، در ادامه از زیرگذر میدان امام رد شده و وارد جاده سیاهکل‌رود-مازندران می‌شوید که همان کمربندی شمالی قائم‌شهر است. مسیرتان را در کمربندی ادامه دهید تا به میدان ورودی بندرگز برسید.

بعد از میدان وارد بزرگراه ۷۰ آسیا می‌شوید، این بزرگراه خیلی طولانی است پس اگر سودای دیدن تالاب آلماگل را در سر دارید به مسیرتان ادامه دهید تا به میدان بسیج برسید.

عکس از: سایت Google Maps

حالا مسیر را از سمت راست میدان بسیج ادامه دهید تا وارد پیچ هزار و بعد از آن وارد بلوار شهید مفتح شوید. بعد از بلوار مفتح در سمت چپ وارد جاده کمربندی شده و درست قبل از روگذر شهید قندهاری به سمت راست برانید. در ادامه مسیر تالاب آلماگل به فلکه هوایی گرگان می‌رسید، فلکه را دور بزنید تا دوباره وارد بزرگراه ۷۰ آسیا شوید. همین‌ طور در بزرگراه ۷۰ آسیا برانید تا بعد از میدان فرمانداری وارد خیابان باهنر جنوبی شوید.

عکس از: سایت Google Maps

میدان مختومقلی را به سمت شمال برانید تا در ادامه به جاده امام خمینی شمالی برسید. بعد از خیابان امام خمینی شمالی دوباره وارد بزرگراه ۷۰ آسیا می‌شوید. وای که انگار این بزرگراه ۷۰ آسیا تا ابدیت ادامه دارد اما از من گفتن، این مسیر نباید شما را خسته و کلافه کند.

خدا را شکر که بعد از چند ساعت رانندگی در این بزرگراه طویل، درست قبل از جاده اینچه برون و در سمت چپ وارد جاده‌ای می‌شوید که به سمت مرز پل می‌رود. در وسط‌های جاده پارک دریاچه آلماگل را می‌بینید، از همین‌جا گردش به راست کرده و به تالاب آلماگل سلام کنید.

نگاهی به تاریخچه و پیدایش تالاب آلماگل

مستندات زیادی از تاریخچه و پیدایش تالاب آلماگل در دسترس نیست اما می‌توانم چیزهایی در مورد مساحت و منابع آبی آن برای شما تعریف کنم.

عکس از: سایت Google Maps

مساحت این تالاب حدود ۲.۰۷ کیلومتر مربع بوده و عمق آن در جاهای مختلف حدود ۲ متر است. مهم‌ترین و اصلی‌ترین منبع تامین آب تالاب آلماگل، رودخانه مرزی اترک است که تالاب‌های آلاگل و آجی گل را هم سیراب می‌کند.

وضعیت آب‌وهوای تالاب آلماگل

بارندگی سالانه در تالاب آلماگل معمولا بین ۲۵۰ میلی‌لیتر تا ۳۰۰ میلی‌لیتر و رطوبت این منطقه بین ۲۶% تا ۱۰۰% است. متوسط دمای تالاب حداکثر ۴۲ درجه سانتی‌گراد و حداقل منفی ۵ درجه سانتی گراد است.

باید بگویم که مشخص نیست این تخمین میانگین بارندگی سالانه در محدوده آلماگل بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلی‌لیتر برای چه سالی بوده و حالا که کشور ایران وضعیت خیلی بدتری از لحاظ منابع آبی و بارندگی نسبت به سال‌های گذشته دارد، خدا می‌داند تالاب آلماگل تا کی به زندگی پُرشور خود ادامه دهد.

عکس از: سایت Google Maps

همان‌قدر که برای دریاچه ارومیه امیدوار بودیم و امیدواری ما به افسوس تبدیل شد، اگر منابع ورودی آب تالاب آلماگل مدیریت نشود شاید نتواند به این ‌راحتی‌ها از شرایط خشکسالی این سال‌ها جان سالم به در ببرد. آب‌وهوای گلستان هم مثل گیلان شرجی است، یعنی تابستان‌هایی با رطوبت بالا و گرمای زیاد دارد.

پس اگر خواستید در تابستان به این منطقه گردشگری سفر کنید قبل از همه چیز، دمای هوا را چک کنید.

عکس از: سایت Google Maps

شاید تاب و تحمل گرمای ۴۲ درجه سانتی‌گراد را نداشته باشید. هر چند که تهران و کرج هم در تابستان همین درجه گرما را دارند اما خب رطوبت بالا و گاهی ۱۰۰ درصدی گلستان، کاری می‌کند که گرما جان را به لب برساند.

پوشش گیاهی و جانوری اطراف تالاب آلماگل

دورتادور تالاب آلماگل را گونه‌های گیاهی زیبا و دارویی پُر کرده که نقش زیادی در اهمیت و چشم‌نواز بودن این منطقه دارند. پوشش گیاهی این تالاب شامل بومادران آبی، نی، چنگال آبی، جگن، آلاله آبی و لویی (گیاهان آبزی و علف‌شور)، گزشاهی، جاروی ترکمنی، خارشتر، چمن و یولاف وحشی است. این‌ها گیاهان بومی منطقه هستند؛ اما جهاد کشاورزی گلستان تعدادی گونه‌های گیاهی غیربومی هم در اطراف تالاب کاشته است.

عکس از: سایت Google Maps

این تالاب سحرانگیز در آغوش خود گونه‌های جانوری متنوعی را جای داده. این گونه‌های جانوری به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند.

– ماهی‌ها

زردک، کپور معمولی، آمور، کپورچه، پاروا، اسبله، کلمه، گاوماهی و کامبوزیا از آب‌زیان تالاب هستند که بین آن‌ها کپورچه، کپور معمولی، کامبوزیا، آمور و پاروا از ماهیان غیربومی بوده و از آب‌های شیرین به آب‌های شور تالاب آلماگل آمده‌اند.

– خزندگان

از خزندگان این تالاب زیبا می‌توانم به لاک‌پشت برکه‌ای اروپایی، لاسرتای سبز خزری، لاک‌پشت برکه‌ای خزری، بزمجه، آگمای خورشیدپرست، کفچه مار، مار آبی و از همه مهم‌تر، افعی اشاره کنم.

عکس از: سایت Google Maps

بیایید یک چیز جالب به شما یاد بدم، در زبان محلی یکی از روستا‌های گیلان که من دوران کودکی‌ام را در آن زندگی می‌کردم، به لاک‌پشت، «آلاکو» می‌گویند و جالب‌تر که «لاکو» در زبان گیلکی به معنی «دختر» است.

– دوزیستان

دوزیست زیادی در تالاب آلماگل نیست و فقط شامل قورباغه مردابی و وزغ سبز است. البته تعداد آن‌ها زیاد است و شب‌ها آوازی سر می‌دهند که برایم مثل لالایی می‌ماند چون من را به یاد دوران کودکی می‌اندازد که در خانه کاه‌گلی مادربزرگم زندگی می‌کردیم. شب‌ها این آواز قورباغه‌های درختی بود که باعث می‌شد آرام و آسوده بخوابم چون زندگی در طبیعت را با جان و دلم حس می‌کردم.

عکس از: سایت Google Maps

– پستانداران

جالب است که در اطراف تالاب آلماگل، پستاندارن زیادی زندگی می‌کنند. از جمله این پستانداران می‌توانم به تشی، خرگوش، جرد بزرگ، روباه معمولی، شغال، گربه دشتی، گراز و روباه سردم سیاه اشاره کنم. آخ که روباه سردم سیاه همانی است که من همیشه شیفته دیدنش بودم. اما خب این بار که به تالاب رفتم خودش را نشان نداد، شاید دفعه بعد.

عکس از: سایت Google Maps

– پرندگان

حدود ۳۶ گونه پرنده اطراف تالاب آلماگل زندگی می‌کنند که قسمت مهمی از زندگی آن‌ها، جوجه‌آوری است. پس اگر در فصل بهار به این تالاب سفر کنید، صدای هیاهوی جوجه پرنده‌ها را می‌شنوید که با منقاری باز منتظر مادر و پدرشان هستند تا برای آن‌ها غذایی خوشمزه بیاورند.

مهم‌ترین پرنده‌های مهاجر آبزی در تالاب آلماگل شامل گردن سیاه، حواصیل خاکستری، اردک، باکلان، قار، سرسیاه، اردک سیاه‌کاکل، اردک سرسفید، اردک تاج‌دار، چنگر، خوتکا، خروس کولی، چوب‌پا، آبچلیک، قوی گنگ، تلیله کوچک، کاکایی، عقاب دریایی دم‌سفید و غاز پیشانی سفید هستند.

عکس از: سایت Google Maps

متاسفانه از بین این پرنده‌هایی که نامشان را آوردم، اردک سرسفید، اردک سیاه‌کاکل، اردک سرسیاه، قوی گنگ، عقاب دریایی دم‌سفید، اردک تاجدار و غاز پیشانی سفید در معرض خطر انقراض قرار دارند. اگر به ‌آن‌ها در منطقه تالاب آلماگل رسیدگی نشود و برای بقای آن‌ها کاری نشود شاید تا چند سال دیگر از دیدن آن‌ها محروم شویم که این بزرگ‌ترین تنبیه طبیعت است.

جاهای تفریحی و دیدنی نزدیک به تالاب آلماگل

آلماگل به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی گنبدکاووس که در دل طبیعت زیبای گرگان قرار گرفته باید هم جاهای تفریحی و دیدنی زیادی داشته باشد. تالاب آلاگل و آلماگل، گل‌سرسبد تالاب‌های گلستان هستند و این موضوع را فقط وقتی متوجه می‌شوید که با پاهای برهنه قدم روی خاک باران خورده این منطقه می‌گذارید.

اجازه دهید پاهایتان مزه علف‌های نامرتب و سبز زمردین اطراف تالاب را بچشند. اجازه دهید پوستتان نفس بکشد و نسیم خنکی که از روی تالاب رد می‌شود به صورتتان بخورد. وقتی حسابی از بودن در تالاب آلماگل گرگان لذت بردید، وقت آن‌ می‌رسد که باقی جاهای دیدنی گنبدکاووس و گرگان را ببینید.

عکس از: سایت Google Maps

– گنبد کاووس

گنبد کاووس که به آن گنبد قابوس هم می‌گویند بزرگ‌ترین شهرستان استان گلستان است. این شهر به دلیل وجود بلندترین برج آجری دنیا شهرت پیدا کرده که در قرن یازدهم میلادی ساخته شده. از طرفی شهرستان گنبدکاووس به‌عنوان اولین شهر ایران با معماری شطرنجی هم شناخته می‌شود. در زمان‌های قدیم و در محل فعلی شهر گنبد کاووس، شهری به اسم «هیرکان» بود که بعدها «جرجان» شد.

عکس از: سایت Google Maps

این شهر به دلیل قرارگیری در مسیر جاده ابریشم اهمیت زیادی برای بازرگانان داشت. در دوران رضاشاه بود که در کنار خرابه‌های گرگان باستان، شهری جدید با معماری خیره‌کننده ساخته شده که نام آن را گنبدکاووس گذاشتند. اکثر ساکنان این شهر، ترکمن‌های ایرانی هستند. باقی جمعیت را بومی‌های همین منطقه و مهاجرانی از سیستان و بلوچستان، آذربایجان، سمنان، شاهرود و خراسان تشکیل می‌دهند.

– اینچه برون

اینچه برون یکی از شهرهای مرزی شهرستان گنبدکاووس استان گلستان است. مرکز این شهر، بخش داشلی‌برون بوده و به‌عنوان شهری زیبا با آب‌وهوایی فوق‌العاده خوب شناخته می‌شود. این شهر در یک منطقه شوره‌زار قرار گرفته و زمین‌های اطراف آن هم از سیلاب‌های فصلی رودخانه مرزی اترک تاثیر می‌گیرند. به همین دلیل هم به شهر اینچه برون، «شهری بر باریکۀ تپه» می‌گویند.

عکس از: سایت Google Maps

در زبان محلی اینچه‌ و برون به ترتیب به معنای «باریک» و «دماغه» هستند. این شهر در زمان‌های خیلی دور محلی برای اتراق مسافرانی بوده از خیوه و استرآباد می‌آمدند. بیشتر ساکنان اینچه برون نزدیک تالاب آلماگل از نژاد ترکمن و از طایفه یموت هستند. مردم این منطقه زیبا مشغول کار کشاورزی و دامداری می‌شوند و روزی خود را از این روش به‌دست می‌آورند.

یکی از دلایل شهرت اینچه برون، اهمیت سوق‌الجیشی آن است که زمانی گردان روس‌ها در آن استقرار پیدا کرده و در ادامه موفق به تسخیر و محاصره کشور ترکمنستان شدند.

– تالاب آلاگل

یکی از تالاب‌های زیبای نزدیک به تالاب آلماگل یک تالاب دیگر به نام آلاگل است. این تالاب در شرق جاده آق‌قلا به اینچه برون و در فاصله ۶۰ کیلومتری از شمال گنبدکاووس قرار دارد. تالاب آلاگل در حال حاضر بزرگ‌ترین دریاچه در استان گلستان است و مساحتی حدود ۲۵۰۰ هکتار و عمقی حدود ۲.۵ متر دارد. آب این تالاب هم مثل آلماگل از رودخانه مرزی اترک و همین‌طور زهکشی طبیعی رودهای شوری مثل شورجه و سامان تامین می‌شود.

عکس از: سایت Google Maps

موقعیت جغرافیایی این تالاب نزدیک تالاب آلماگل در چند کیلومتری مرز ایران و ترکمنستان بوده و به دلیل اینکه در مرکز شوره‌زار ترکمن‌صحرا واقع شده و منبع تامین آب آن رودخانه‌هایی با آب شور مثل سامان و شورجه است، یک دریاچه با آب شور است. اطراف تالاب را پوشش گیاهی شامل چگن، درختچه‌های گز و نی پوشانده‌اند. کف تالاب هم با جلبک‌های سبز رنگ یکدستی پوشیده شده که به زیبایی آن اضافه می‌کند.

عکس از: سایت Google Maps

هر سال هزاران پرنده از گونه‌های مختلف در یک بازه زمانی خاص به تالاب آلاگل و آلماگل می‌آیند تا بخشی از زندگی هیجان‌انگیز خود را در خاک ایران شروع کنند. از پرنده‌های پُرشور و پُرهیاهوی این تالاب می‌توانم به قو، اردک، غاز، آبچیلک، فلامینگو، چنگر، بالکان و کاکائی اشاره کنم. چون آب تالاب کاملا شور است، پ

منبع: علی بابا